30

POSTANOWIENIE

z dnia 24 września 2003 r.

Sygn. akt Ts 33/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny Biajgo w sprawie zgodności:

art. 11 ust. 1 i art. 14 ust. 1 zd. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 4 marca 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 11 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 zd. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: zaskarżona ustawa). Zaskarżonym przepisom zarzucono, że pozbawiają podatnika prawa do zwrotu ostatecznie nienależnego podatku dochodowego, nakładają na podatnika nienależne i nieodwracalne ciężary ingerujące w jego własność. Ponadto zdaniem skarżącej przepisy zaskarżonej ustawy tworzą niekonstytucyjną konstrukcję podatku, pozostającą w oderwaniu od rzeczywistego źródła podatku, co wymusza zaspokajanie podatku z majątku skarżącej, pomimo obiektywnej niemożności uzyskania zapłaty przez kontrahenta z powodu jego upadłości. Źródeł takich naruszeń upatruje skarżąca w art. 11 ust. 1 zaskarżonej ustawy, mającym następującą treść: „Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń” oraz w art. 14 ust. 1 zd. 1 tej ustawy, zgodnie z którym: „Za przychód z działalności, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont”.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Decyzją Urzędu Skarbowego Wrocław-Śródmieście z 20 marca 2000 r. (nr PDI/822/6/2000) odmówiono skarżącej stwierdzenia nadpłaty zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych za 1998 rok. Skarżąca wnosiła o zwrot nadpłaconego podatku w związku z niezaspokojonymi wierzytelnościami od kontrahentów, wobec których ogłoszona została upadłość. Urząd skarbowy stwierdził, że wskazane we wniosku skarżącej okoliczności nie dają podstawy do stwierdzenia nadpłaty podatku, w rozumieniu unormowań Ordynacji podatkowej (art. 72 § 1 tej ustawy). Powyższe rozstrzygnięcie zostało utrzymane w mocy decyzją Izby Skarbowej we Wrocławiu z 2 czerwca 2000 r. (nr PD I 824/83/2000). Organ odwoławczy podtrzymał w całości argumentację przedstawioną w uzasadnieniu decyzji urzędu skarbowego. Skarga skarżącej na decyzję Izby Skarbowej została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 listopada 2002 r. (sygn. akt I SA/Wr 1768/2000). Zdaniem Sądu, skarżąca uiściła podatek w prawidłowej wysokości, ustalonej w oparciu o przepisy zaskarżonej ustawy oraz rozporządzenia Ministra Finansów z 14 grudnia 1995 r. w sprawie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych. Sąd uznał, że na stwierdzenie obowiązku podatkowego skarżącej nie może mieć wpływu zakończenie postępowania upadłościowego wobec jej kontrahentów. Żaden zaś przepis prawa podatkowego nie uzależnia obowiązku podatkowego, ani też nie daje podstaw do dokonania korekty tego zobowiązania, w przypadku niewypłacalności dłużnika przy zryczałtowanym podatku dochodowym. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wniosek skarżącej ma podłoże słusznościowe, a nie prawne.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 kwietnia 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej, i w jaki sposób - jej zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy. W piśmie z 6 maja 2003 r. pełnomocnik skarżącej ponownie sformułował zarzut naruszenia art. 2, art. 64 ust. 2, art. 84 w zw. z art. 217 Konstytucji. Z art. 2 Konstytucji wywiodła skarżąca prawo do zwrotu ostatecznie nienależnego podatku dochodowego, jak i prawo do dokonania korekty zobowiązania podatkowego w przypadku ostatecznej niewypłacalności dłużnika, będącego kontrahentem skarżącej. Z kolei w art. 64 ust. 2 Konstytucji upatruje skarżąca podstaw do zapewnienia gwarancji równej ochrony majątku względem pozostałych podatników, w sytuacji, gdy skarżąca nie otrzymała należnych pieniędzy. Z art. 84 w zw. z art. 217 Konstytucji wywodzi skarżąca powinność zaspokajania obowiązku podatkowego ze źródła ekonomicznego, jakim winien być realny przychód. Ponadto skarżąca wskazała również na niezgodność kwestionowanej regulacji z zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, albowiem nie spełnia ona przesłanek dopuszczalności występowania z tego rodzaju środkiem ochrony wolności i praw.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, mającym zapobiegać ich naruszaniu przez zastosowanie wobec skarżącego zakwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej może być więc wyłącznie przepis, który znalazł zastosowanie w indywidualnej sprawie skarżącego, prowadząc do wydania w niej ostatecznego orzeczenia, które - w ocenie skarżącego - naruszyło przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie z tego rodzaju środkiem prawnym, ustawodawca zobligował skarżącego do sprecyzowania sposobu, w jaki zakwestionowane w skardze przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego doprowadziły do naruszenia praw skarżącego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Weryfikacja prawidłowości zrealizowania powyższego obowiązku (jak i zachowania przez skarżącego pozostałych przesłanek skargi) następuje w procedurze wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Niedopełnienie wymogów formalnych, względnie uznanie przez Trybunał Konstytucyjny zgłoszonych zarzutów za oczywiście bezzasadne, skutkować winno odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Należy podkreślić, że wskazany na wstępie dopuszczalny przedmiot kontroli inicjowanej skargą konstytucyjną wyklucza kwestionowanie tą drogą unormowań, które nie były podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Przedmiotem zarzutów zgłaszanych przez skarżącego nie może być tym bardziej brak stosownej regulacji w obowiązujących przepisach prawnych. Zastrzeżenie powyższe dotyczy zwłaszcza sytuacji, w której wydane w sprawie rozstrzygnięcia nie uwzględniają wniosków i roszczeń skarżącego z tej przyczyny, iż brak jest de lege lata podstawy prawnej do ich pozytywnego rozpatrzenia. Zgłoszone w takiej sytuacji przez skarżącego zarzuty takiej treści muszą być uznane za oczywiście bezzasadne.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego opisana wyżej sytuacja zaistniała w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej. Istotę niezgodności kwestionowanej regulacji ustawowej z przepisami konstytucyjnymi wiąże skarżąca z nieuwzględnieniem jej wniosku o zwrot uiszczonego podatku dochodowego, w sytuacji, w której skarżąca nie uzyskała od kontrahentów (wskutek ich upadłości) zapłaty należnej kwoty za dostarczone towary. Swoje zarzuty koncentruje skarżąca na art. 11 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 zd. 1 zaskarżonej ustawy. Przywołana na wstępie treść obydwu kwestionowanych przepisów dotyczy definicji przychodu z działalności prowadzonej przez skarżącą. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego określenie przez skarżącą tych unormowań za przedmiot skargi konstytucyjnej musi być jednak ocenione jako nieadekwatne w stosunku do sformułowanych w skardze zarzutów dotyczących naruszenia jej praw. Należy zauważyć, że źródła naruszenia praw upatruje skarżąca nie w samym objęciu przychodów z działalności przez nią prowadzonej obowiązkiem podatkowym, ale w niemożności uzyskania zwrotu zapłaconego już podatku w sytuacji, gdy nie jest możliwe zrealizowanie wierzytelności ciążących na kontrahentach skarżącej z powodu ogłoszenia ich upadłości. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzuty zgłoszone przez skarżącą mogłyby więc znaleźć odniesienie nie do przepisów określonych jako przedmiot niniejszej skargi konstytucyjnej, ale do innych unormowań, które regulowałyby problem przesłanek warunkujących zwrot uiszczonego już podatku. Należy przy tym zauważyć, że przepisy normujące powyższą kwestię (art. 72 § 1 oraz art. 79 § 2 pkt 1 lit. b) ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa) były przedmiotem analizy organów skarbowych, z punktu widzenia żądań skarżącej. Organy te uznały jednak, że de lege lata brak jest stosownej podstawy prawnej, która pozwalałaby uczynić zadość roszczeniom skarżącej.

Konkludując powyższe ustalenia stwierdzić więc należy, iż zarzuty skierowane przez skarżącą przeciwko zaskarżonym przepisom ustawy uznane być winny za nieadekwatne, a przez to oczywiście bezzasadne. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, przedmiotem skargi konstytucyjnej nie uczyniono w niniejszym przypadku przepisów pozostających w merytorycznym i funkcjonalnym związku z treścią zarzutów skarżącej. Nie jest jednakże możliwe korygowanie tego przedmiotu przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Na przeszkodzie takim zabiegom stoi zasada wyrażona w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjny, zgodnie z którą Trybunał orzekając jest związany przedmiotem skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

3