54

POSTANOWIENIE

z dnia 23 września 2003 r.

Sygn. akt Ts 97/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Karola Motyczko w sprawie zgodności:

art. 935 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 czerwca 2003 r. zakwestionowano zgodność art. 935 § 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93) z art. 64 Konstytucji RP, zarzucając mu, iż dopuszcza Skarb Państwa do dziedziczenia spadku przed stosunkowo bliskimi członkami rodziny zmarłego, co stanowi formę wywłaszczenia i jest niezgodne z prawem własności.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in.: wskazanie sposobu naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności, wskazanie i nadesłanie rozstrzygnięcia, z wydaniem którego skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych, a także rozstrzygnięć wydanych na skutek wyczerpania drogi prawnej.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik skarżącego wskazał na naruszenie prawa do dziedziczenia wynikającego z art. 64 Konstytucji RP, do którego doszło poprzez wykluczenie przez zaskarżony art. 935 § 3 k.c. dalszych krewnych zmarłego od dziedziczenia ustawowego. Na podstawie tego przepisu zarówno Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie postanowieniem z 4 listopada 1998 r. (sygn. akt I Ns 803/98/P), jak i Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z 5 listopada 1999 r. (sygn. akt II Ca 410/99) uznał, iż spadkodawcą ustawowym jest Skarb Państwa, pozbawiając tym samym skarżącego prawa do spadku.

Z nadesłanych do sprawy akt wynika, iż skarżący wniósł skargę o wznowienie postępowania, która została odrzucona przez Sąd Rejonowy w Krakowie postanowieniem z 10 stycznia 2001 r. (sygn. akt I Ns 3058/00/P). Rozpatrując wniesione zażalenie Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z 28 marca 2002 r. (Sygn. akt II Cz 277/02) uchylił zaskarżone postanowienie i, przejmując sprawę do rozpoznania, skargę odrzucił. Zażalenie skarżącego na powyższe postanowienie zostało oddalone przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 26 czerwca 2002 r. W międzyczasie 15 lipca 2002 skarżący wystąpił z wnioskiem do Sądu Rejonowego w Krakowie o wznowienie postępowania o ustanowienie kuratora spadku. Wniosek ten został zwrócony postanowieniem z 18 grudnia 2002 r. (sygn. akt I Ns 1612/02/P). Zażalenie na powyższe postanowienie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie 20 lutego 2003 r. (sygn. akt II Cz 291/03), które zostało doręczone skarżącemu 21 maja 2003 r. Tę datę, w piśmie nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK, podano jako datę otrzymania „decydującego rozstrzygnięcia” i od niej skarżący liczy początek biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, której rozpatrzenie obwarowane zostało uprzednim spełnieniem szeregu przesłanek zawartych zarówno w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, a także w przepisach 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Legitymacja prawna do wniesienia skargi konstytucyjnej przysługuje tylko takiemu podmiotowi, którego prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone poprzez wydanie rozstrzygnięcia opartego o zaskarżone przepisy, które to rozstrzygnięcie, ze względu na wyczerpanie przysługującej od niego drogi prawnej, posiada przymiot ostateczności. Data doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej, stanowi początek biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, który zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, wynosi trzy miesiące.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Trybunału Konstytucyjnego za rozstrzygnięcie, z którego wydaniem łączy się naruszenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności, uznane zostało postanowienie Sądu Rejonowego w Krakowie z 4 listopada 1998 r. (sygn. akt I Ns 803/98/P), którym odrzucono wniosek skarżącego o stwierdzenie nabycia spadku powołując się m.in. na prawo Skarbu Państwa do dziedziczenia ustawowego w sytuacji, w której brak jest innych spadkobierców ustawowych. Apelację od powyższego postanowienia Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił postanowieniem z 5 listopada 1999 r. (sygn. akt II Ca 410/99). W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, nie wskazano daty doręczenia powyższego postanowienia.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie nie zostały spełnione wynikające z art. 46 ust. 1 ustawy o TK przesłanki skargi konstytucyjnej, tj. wniesienie jej po uprzednim wyczerpaniu drogi prawnej, w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu postanowienia decydującego o jej wyczerpaniu. W sprawach cywilnych, do których należy sprawa, w związku z którą wystąpiono ze skargą konstytucyjną, warunek wyczerpania drogi prawnej uważa się za spełniony, jeżeli skarżący uzyska rozstrzygnięcie wydane na skutek wniesienia kasacji, chyba że z przepisów prawa wynika, iż w konkretnej sprawie kasacja nie przysługiwała. W takiej sytuacji bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej liczy się od daty doręczenia rozstrzygnięcia Sądu II instancji. W sprawach o stwierdzenie nabycia spadku zasadniczo przyjmuje się, iż kasacja przysługuje, jak i że przysługiwała ona na gruncie poprzednio obowiązującego art. 519¹ k.p.c. (por. np. postanowienie SN z 29 października 1996 r., III CKN 8/96, OSNC 1997/3/30). W analizowanej sprawie ani z wniesionej skargi konstytucyjnej, ani z pisma nadesłanego w celu uzupełnienia jej braków, ani z dołączonych do skargi akt nie wynika, aby skarżący wniósł kasację od postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 5 listopada 1999 r. (sygn. akt II Ca 410/99). Stanowi to podstawę do przyjęcia, iż jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej, warunkująca jej merytoryczne rozpoznanie nie została spełniona, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.

Jednakże podkreślić należy, iż nawet przyjęcie, iż w przedmiotowej sprawie droga prawna została wyczerpana już w momencie uzyskania postanowienia Sądu II instancji, tj. postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 5 listopada 1999 r. (sygn. akt II Ca 410/99), nie uzasadnia przekazania skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania, jako że została ona wniesiona ze znacznym przekroczeniem terminu. Wprawdzie pełnomocnik skarżącego nie podał daty doręczenia postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie, jednakże z akt sprawy wynika, że zostało ono doręczone (było ono znane skarżącemu) najpóźniej 10 stycznia 2001 r., tj. w dniu, w którym Sąd Rejonowy w Krakowie wydał postanowienie odrzucające skargę skarżącego o wznowienie postępowania w sprawie nabycia spadku (sygn. akt I Ns 3058/00/P). Biorąc pod uwagę, iż skarga konstytucyjna została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego 4 czerwca 2003 r., nie budzi wątpliwości znaczne przekroczenie trzymiesięcznego terminu do jej wniesienia. Przy tym należy podkreślić, iż dla biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie ma znaczenia wystąpienie przez skarżącego ze skargą o wznowienie postępowania, jako że, nie stanowi ona ani środka odwoławczego, ani innego środka zaskarżenia, tylko jest samodzielną instytucją inicjującą odrębne postępowanie w sprawie.

Trybunał Konstytucyjny chciałby dodatkowo podkreślić, iż rozstrzygnięcia wydane w sprawie o wznowienia postępowania o nabycie spadku nie spełniają kryterium „ostatecznego rozstrzygnięcia”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, jako że nie zostały one wydane na podstawie zaskarżonego przepisu.

Biorąc powyższe pod uwagę należało orzec jak w sentencji.

3