79

POSTANOWIENIE

z dnia 8 września 2003 r.

Sygn. akt SK 28/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz - przewodniczący

Marian Grzybowski

Andrzej Mączyński - sprawozdawca

Jerzy Stępień

Marian Zdyb,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 września 2003 r. skargi konstytucyjnej Doroty Czerwińskiej o zbadanie zgodności:

art. 8 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) z art. 32, art. 64 ust. 1 i 2 i art. 75 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 934 k.c.,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) umorzyć postępowanie w zakresie zgodności art. 8 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 i Nr 162, poz. 1119, z 1999 r. Nr 111, poz. 1281, z 2000 r. Nr 3, poz. 46, Nr 5, poz. 67, Nr 83, poz. 946, Nr 88, poz. 988, Nr 95, poz. 1041 i Nr 122, poz. 1317 oraz z 2001 r. Nr 4, poz. 27 i Nr 32, poz. 386) z art. 934 Kodeksu cywilnego ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.

UZASADNIENIE:

I

1. W skardze konstytucyjnej z 7 stycznia 2003 r., uzupełnionej pismem z 14 marca 2003 r., Dorota Czerwińska wniosła o stwierdzenie, że art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych jest niezgodny z art. 32, 33, 64 ust. 1 i 2 i art. 75 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 934 k.c.

Postanowieniem z 8 maja 2003 r. Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym), odmówił nadania dalszego biegu tej skardze w zakresie odnoszącym się do zgodności art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z art. 33 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ten zarzut ma charakter oczywiście bezzasadny. Art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych nie wprowadza zróżnicowania praw kobiet i mężczyzn w zakresie wstąpienia w stosunek najmu, dlatego nie ulega wątpliwości, że między zaskarżoną regulacją a wskazanym wzorcem konstytucyjnym, gwarantującym równe prawa kobiet i mężczyzn, nie zachodzi żaden związek normatywny. W pozostałym zakresie skarga konstytucyjna została przekazana do merytorycznego rozpoznania.

W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała, że literalne odczytanie art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych przez sądy rozstrzygające w jej sprawie zadecydowało o tym, że mimo spełnienia warunku zamieszkiwania w lokalu z najemcą do dnia jego śmierci i nieposiadania tytułu prawnego do zajmowania innego lokalu mieszkalnego, skarżąca nie może wstąpić w stosunek najmu, gdyż jako zstępna rodzeństwa najemcy nie może być zaliczona do kręgu osób wymienionych w tymże przepisie. Znamienne jest, że w sytuacji gdyby była inna kolejność zgonów w opisanym stanie faktycznym: tzn. najpierw zmarłaby najemczyni - siostra babki skarżącej, a dopiero potem babka skarżącej, to wówczas babka skarżącej jako siostra zmarłej najemczyni wstąpiłaby w stosunek najmu, zaś po jej śmierci w stosunek najmu wstąpiłaby jej wnuczka - skarżąca. Zgodnie bowiem z art. 934 k.c. w przypadku, gdy którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego zstępnym. Oznacza to, że zstępni rodzeństwa należą do kręgu spadkobierców ustawowych, tymczasem pomija ich art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

2. Zarządzeniem z 13 czerwca 2003 r. Prezes Trybunału Konstytucyjnego zdecydował o łącznym rozpoznaniu skarg konstytucyjnych Doroty Czerwińskiej i Janusza Buczka ze względu na ich tożsamość przedmiotową.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 25 lipca 2003 r. w związku ze skargami konstytucyjnymi Janusza Buczka i Doroty Czerwińskiej wniósł m.in. o umorzenie postępowania dotyczącego zgodności art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z art. 934 k.c., bowiem wydanie orzeczenia w tej części jest niedopuszczalne (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Prokurator Generalny stwierdził, że Trybunał nie jest właściwy do badania relacji norm „w poziomie”, tj. norm wyrażonych w przepisach aktów normatywnych tego samego rzędu. Z tego względu, wydanie orzeczenia w tej części jest niedopuszczalne.

4. Sejm, w piśmie swego Marszałka z 3 września 2003 r., przedstawił wyjaśnienia w sprawie stwierdzając m.in., że w zakresie badania zgodności art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z art. 934 k.c. postępowanie podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 188 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny orzeka jedynie w sprawach, których przedmiotem jest badanie zgodności norm różnego rzędu w hierarchicznie zbudowanym systemie prawnym. Trybunał nie ma zatem kompetencji do kontroli norm tego samego rzędu (nazywanej też w orzecznictwie i doktrynie kontrolą poziomą). Z tego względu należy stwierdzić niedopuszczalność merytorycznego orzekania co do sformułowanego w skardze konstytucyjnej Doroty Czerwińskiej zarzutu dotyczącego niezgodności art. 8 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z art. 934 k.c., co skutkuje umorzeniem postępowania w zakresie dotyczącym zgodności art. 8 ust. 1 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych z art. 934 k.c. (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).

W związku z tą kwestią Trybunał Konstytucyjny wyjaśnia, że ustawodawca nie jest związany treścią regulacji przepisów ustaw noszących nazwę lub mających charakter kodeksu i w przepisach innych ustaw (tym bardziej - w szczególnych przepisach samego kodeksu) może wprowadzać uregulowania odmienne od przyjętych w ogólnych przepisach kodeksu. Istotne znaczenie ma natomiast postulat techniczno-legislacyjny, zgodnie z którym konieczne jest, aby odstępstwo od regulacji kodeksowej było wprowadzone w sposób wyraźny i jednoznaczny, bowiem ewentualne wątpliwości interpretacyjne powinny być rozstrzygane w kierunku zgodności z regulacją kodeksową, zaś istnienie takich wątpliwości może w określonych warunkach uzasadniać zarzut naruszenia zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). W związku z rozpatrywaną sprawą uwzględnić trzeba, że przyjęcie w kodeksie cywilnym określonej regulacji dziedziczenia ustawowego nie pozbawiło ustawodawcy możliwości odmiennego uregulowania sukcesji mortis causa poszczególnych praw majątkowych. Ustawodawca nie był obowiązany do zastosowania identycznych kryteriów określających krąg osób powołanych do dziedziczenia ustawowego i osób wstępujących w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, a wyznaczenie tego kręgu w kwestionowanym przepisie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych spełnia kryterium jednoznaczności.

Zważywszy powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

2