Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2003-05-21 - Ts 172/02
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 172/02
Tytuł:Postanowienie z dnia 2003-05-21
Publikacja w Z.U.Z.U. 2004 / 1B / 20

20

POSTANOWIENIE

z dnia 21 maja 2003 r.

Sygn. akt Ts 172/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Teresy Gołębiewskiej w sprawie zgodności:

- art. 37l ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 marca 1999 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. oraz

- art. 37l ust. 2 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 2 sierpnia 2001 r. w związku z art. 24 ust. 4 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 marca 1999 r. do dnia 2 sierpnia 2001 r. oraz art. 41 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. Nr 106, poz. 1118 ze zm.) w związku z art. 45 tej ustawy z art. 32, art. 64 ust. 2 i art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 30 listopada 2002 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) skarżąca zakwestionowała zgodność z Konstytucją przepisów ustawy z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (dalej: ustawa o zatrudnieniu) oraz ustawy z 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Precyzując przedmiot skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała na: art. 37l ust. 1 ustawy o zatrudnieniu w brzmieniu obowiązującym od 25 marca 1999 r. do 31 grudnia 2000 r. oraz art. 37l ust. 2 w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2001 r. do 2 sierpnia 2001 r., w związku z art. 24 ust. 4 w brzmieniu obowiązującym od 25 marca 1999 r. do 2 sierpnia 2001 r. oraz z przepisami art. 41 i art. 45 ustawy o repatriacji. Wskazanym przepisom zarzuciła skarżąca niezgodność z art. 32, art. 64 ust. 2 i art. 67 ust. 2 Konstytucji. Istoty takiej niezgodności upatruje skarżąca w pozbawieniu jej prawa do zabezpieczenia społecznego oraz w pełni ukształtowanej ekspektatywy prawa majątkowego, z powodów niezawinionych przez nią, a wywołanych brakiem stosownej reakcji ustawodawcy na potrzebę unormowania sytuacji prawnej obywateli przybyłych z byłego Związku Radzieckiego.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny. Decyzją z 30 marca 1999 r. (nr OF/S 5231/79028/MB/99) Kierownik Powiatowego Urzędu Pracy odmówił skarżącej przyznania prawa do zasiłku przedemerytalnego, stwierdzając, że udokumentowany okres pracy skarżącej wynosi 21 lat, co nie uprawnia jej do tego świadczenia. Organ administracji nie zaliczył przy tym do tego okresu 9-letniego okresu pracy skarżącej za granicą uzasadniając, iż byłoby to możliwe w przypadku, gdyby skarżąca przybyła do Polski na warunkach repatriacji w rozumieniu przepisów o obywatelstwie polskim. Decyzję tę utrzymał w mocy Wojewoda Kujawsko-Pomorski (decyzja z 6 października 2000 r., nr PS/OT:5240-93/RW/99/00). Skarga skarżącej na powyższe rozstrzygnięcie została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 kwietnia 2001 r. (sygn. akt II SA/Gd 2571/00). W uzasadnieniu Sąd wskazał jednak skarżącej na możliwość zastosowania w jej sprawie przepisów ustawy o repatriacji, które dają podstawę prawną do uznania skarżącej za repatrianta. W efekcie złożonego przez skarżącą wniosku, Wojewoda Kujawsko-Pomorski (decyzją z 24 lipca 2001 r., nr SO-II-3/5024/18/2001) uznał skarżącą za repatrianta. W związku z tym, skarżąca skierowała 1 sierpnia 2001 r. wniosek o wznowienie postępowania w przedmiocie przyznania zasiłku przedemerytalnego. Decyzją Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 26 września 2001 r. (sygn. akt PS/OT/9114/151/1/ECr/01) uchylono uprzednie rozstrzygnięcia administracyjne wydane w sprawie. Uznając, że skarżąca spełnia przesłanki do uzyskania tego świadczenia oraz kierując się treścią art. 37l ust. 2 ustawy o zatrudnieniu, organ administracji przyznał skarżącej zasiłek przedemerytalny od 3 sierpnia 2001 r. Skarżąca wniosła odwołanie od powyższej decyzji, wskazując, że decyzja o uznaniu za repatrianta ma charakter deklaratoryjny i powinna wywoływać skutki ex tunc. Wobec tego powinna nabyć prawo do zasiłku od 25 marca 1999 r., tj. od pierwszej rejestracji. Prezes Krajowego Urzędu Pracy, decyzją z 19 listopada 2001 r. (nr OP.0251/3347/180/KK/01) utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu powołał się na treść art. 37l ustawy o zatrudnieniu. W ocenie organu administracji decydująca jest data doręczenia dokumentów wymaganych do ustalenia prawa, nie ma zaś znaczenia charakter decyzji o uznaniu za repatrianta. Skarga skarżącej na decyzję Prezesa Krajowego Urzędu Pracy została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 sierpnia 2002 r. (sygn. akt II SA 4122/01). Sąd podzielił w całości argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Szczegółowo uzasadniając sformułowany zarzut, skarżąca nie kwestionuje samego sposobu zastosowania przez organy orzekające zaskarżonych przepisów ustawy o zatrudnieniu. W ocenie skarżącej, spełniała ona warunki do uzyskania zasiłku przedemerytalnego już w momencie złożenia wniosku o jego przyznanie. Jednakże unormowanie art. 37l ust. 1 ustawy o zatrudnieniu, w brzmieniu obowiązującym od 25 marca 1999 r. do 31 grudnia 2000 r., oraz art. 37l ust. 2 w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2001 r. do ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącej, przesądziły, że zasiłek przedemerytalny przysługuje skarżącej dopiero od złożenia wniosku i dokumentów niezbędnych do ustalenia tych uprawnień. Takim dokumentem była przede wszystkim decyzja Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 24 lipca 2001 r. uznająca skarżącą za repatrianta. Do chwili wejścia w życie ustawy o repatriacji skarżąca nie mogła przedstawić tego rodzaju dokumentu, w świetle bowiem obowiązujących przepisów ustawy o obywatelstwie polskim, jedynym dokumentem potwierdzającym przesiedlenie się na warunkach repatriacji była decyzja o zezwoleniu na repatriację, wydawana na podstawie art. 12 ust. 2 tej ustawy. Tego rodzaju zezwolenia skarżąca jednak nie uzyskała. Skarżąca wskazuje w związku z tym także na brak przepisów przejściowych, mających zastosowanie do okresu sprzed wejścia w życie art. 41 ustawy o repatriacji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach i prawach, albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Obowiązkiem skarżącego jest więc takie określenie przedmiotu skargi, aby w jego zakresie znalazły się unormowania wykazujące wskazaną wyżej podwójną kwalifikację. Stanowiąc normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, prowadzić winny do niedozwolonej - w świetle regulacji konstytucyjnych - ingerencji w sferę jego wolności lub praw.

Z dołączonych do skargi konstytucyjnej dokumentów wynika, że zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw wiąże skarżąca z decyzją Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 26 września 2001 r., na mocy której przyznano skarżącej zasiłek przedemerytalny, jednakże tylko za okres od 3 sierpnia 2001 r. Decyzja ta nabrała przymiotu ostateczności, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wraz z wydaniem orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 sierpnia 2002 r. Nie ulega też wątpliwości, że podstawą prawną tej decyzji były wskazane w skardze przepisy ustawy o zatrudnieniu, pozostające w ścisłym związku z przepisami ustawy o repatriacji. Istoty niekonstytucyjności kwestionowanych w skardze przepisów upatruje natomiast skarżąca w tym, iż wyłączają one możliwość przyznania jej zasiłku przedemerytalnego za okres od pierwszej rejestracji, jako osoby ubiegającej się o tego rodzaju świadczenie.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego stanowisko powyższe nie jest jednak uzasadnione. Należy bowiem zauważyć, że normatywnego źródła ograniczenia zakresu czasowego przyznanego skarżącej świadczenia upatrywać należy w innych czynnikach kształtujących jej sytuację prawną. Kwestionowany art. 371 ustawy o zatrudnieniu zawiera ogólną zasadę przyjętą w zakresie regulacji praw socjalnych, a mianowicie udokumentowania prawa do świadczenia tego rodzaju. Wyeliminowanie obowiązku udokumentowania prawa do świadczenia socjalnego musiałoby prowadzić do niemożliwych do zaakceptowania sytuacji, w których ryzyko braku właściwych dokumentacji ponosiłyby zawsze organy zobowiązane do ustalenia i wypłaty świadczeń socjalnych. Jednak problem ochrony interesów skarżącej sytuuje się na innej płaszczyźnie. Z punktu widzenia prawa skarżącej do zasiłku przedemerytalnego decydujące znaczenie miało zaliczenie do okresu uprawniającego do tego zasiłku okresu zatrudnienia skarżącej na terytorium dawnego Związku Radzieckiego. Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o zatrudnieniu było to możliwe w odniesieniu do okresu zatrudnienia za granicą osoby, która przesiedliła się do kraju na warunkach repatriacji w rozumieniu przepisów o obywatelstwie polskim. Zgodnie zaś z art. 12 ust. 2 tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym w 1977 r., kiedy to skarżąca przybyła do Polski), za repatrianta uważa się cudzoziemca narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwego organu polskiego. Skarżąca, jako osoba nie posiadająca tego rodzaju zezwolenia, nie mogła tym samym uzyskać dokumentu, który w świetle przepisów ustawy o zatrudnieniu pozwalałby na zaliczenie okresu zatrudnienia za granicą do okresu uprawniającego do zasiłku przedemerytalnego. Dopiero wejście w życie unormowań ustawy o repatriacji (przede wszystkim art. 41 tej ustawy) stworzyło normatywną podstawę do uzyskania przez skarżącą stosownego dokumentu o uznaniu za repatrianta, co tym samym umożliwiło tego rodzaju zaliczenie. Podstawowej przyczyny nieuwzględnienia przez organy administracji wniosku skarżącej obejmującego okres, w którym jedyną podstawę normatywną uznania skarżącej za repatrianta stanowił art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, upatrywać więc należy przede wszystkim w treści tego właśnie przepisu, nie zaś późniejszych unormowań ustawy o repatriacji. Skarżąca nie objęła jednakże zakresem przedmiotu skargi konstytucyjnej art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, decydującego o prawnej niemożności uwzględnienia okresu jej zatrudnienia za granicą. Takie pominięcie wyklucza objęcie tego przepisu zakresem kontroli Trybunału Konstytucyjnego, związanego granicami skargi konstytucyjnej (art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).

Źródeł naruszenia konstytucyjnych praw upatruje skarżąca także w braku unormowań przejściowych, które rozciągnęłyby wstecznie zakres zastosowania przepisów o repatriacji, na okres obejmujący dzień pierwotnej rejestracji skarżącej (tj. 25 marca 1999 r.). Należy podkreślić, że ustawodawca miał możliwość przyjęcia w ustawie o repatriacji rozwiązania rozciągającego wstecz uprawnienia związane z uzyskaniem statusu repatrianta. Ustawodawca dysponował w tym zakresie swobodą w określeniu granic czasowych, zważywszy na to, że uprawnienia repatriantów polegają również na określonych świadczeniach socjalnych. Zgodnie z generalną regułą konstytucyjną zakres świadczeń socjalnych określa ustawa, nie jest on wiec wprost determinowany przepisami konstytucyjnymi. Zgodnie z przyjętym na gruncie art. 41 ustawy o repatriacji rozwiązaniem działającym na przyszłość, skarżąca nie mogła uzyskać status repatrianta z mocą wsteczną. Błędne jest zatem twierdzenie, że spełniła warunki do nabycia prawa do zasiłku przedemerytalnego już w momencie rejestracji. Problem ochrony interesów skarżącej niewątpliwie sytuuje się na płaszczyźnie intertemporalnej. Zauważyć należy, że argument tego rodzaju mieści się w sferze postulatów de lege ferenda. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreślano wielokrotnie, że tego rodzaju postulaty nie mieszczą się w zakresie kontroli realizowanej przez Trybunał Konstytucyjny. Skarżąca nie formułuje przy tym także argumentów wskazujących na zaistnienie wady legislacyjnej w postaci unormowania fragmentarycznego i niepełnego (co zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego nie wykluczałoby wydania merytorycznego orzeczenia - zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2001 r., sygn. akt SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216).

W konkluzji stwierdzić należy, że sformułowane w skardze zarzuty nie wskazują na to, aby rzeczywistym źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej były przepisy w niej zakwestionowane. Tylko taka zaś zależność uzasadniałaby nadanie skardze dalszego biegu i jej merytoryczne rozpoznanie.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

4

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: