24

POSTANOWIENIE

z dnia 18 października 2002 r.

Sygn. akt Ts 22/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bartłomieja Tarkowskiego w sprawie zgodności:

przepisu * 58 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz. U. Nr 136, poz. 705 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 19 lutego 2002 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżącego - Bartłomieja Tarkowskiego zakwestionował zgodność z Konstytucją RP przepisu * 58 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (dalej: rozporządzenie). Zaskarżonemu przepisowi rozporządzenia zarzucił, że normuje zagadnienie, dla którego - w świetle postanowień Konstytucji - zastrzeżona została forma ustawy. Skarżący wskazuje w tym zakresie na art. 217 Konstytucji, zgodnie z którym określanie stawek podatkowych następować winno w drodze ustawy, oraz na art. 31 ust. 3 Konstytucji, w którym zastrzeżona jest forma ustawy dla wszelkich ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw. Ponadto w uzasadnieniu skargi skarżący powołuje art. 42 ust. 1, art. 64 ust. 1 i ust 3 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji, jako przepisy statuujące prawa skarżącego, których naruszenie mogłoby mieć miejsce w sytuacji, gdyby nie uiścił on naliczonej przez organy skarbowe opłaty.

Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Decyzją Urzędu Skarbowego w Puławach z 19 grudnia 2000 r. (nr US VI/R WOS 5536/2000) odmówiono skarżącemu zwrotu opłaty skarbowej od dokonanej czynności cywilnoprawnej. W wyniku odwołania skarżącego Izba Skarbowa w Lublinie, decyzją z 3 kwietnia 2001 r. (nr NN.2-823-M-19/01) utrzymała w mocy decyzję organu I instancji. Skarga skarżącego na powyższe rozstrzygnięcie została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 grudnia 2001 r. (sygn. akt I SA/Lu 506/01). Sąd nie podzielił w szczególności stanowiska skarżącego odnośnie braku podstawy prawnej do orzekania przez organy administracyjne o opłacie skarbowej, uznając, że podstawę taką stanowiły unormowania ustawy z 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej oraz przepis * 58 ust. 1 pkt 3 zaskarżonego rozporządzenia. W ocenie sądu ustawowe odesłanie do rozporządzenia kwestii ustalenia wysokości opłaty skarbowej od poszczególnych jej przedmiotów nie może być uznane za naruszające ustawowy stan podatkowy i tym samym - za niezgodne z Konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw służący wyeliminowaniu z systemu prawnego przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Ustawowym obowiązkiem skarżącego jest przy tym wskazanie, jakie przysługujące mu konstytucyjne prawa lub wolności, i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze unormowania (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Realizacja powyższego obowiązku wiąże się więc z koniecznością sprecyzowania przez skarżącego konstytucyjnego układu odniesienia dla kontroli zakwestionowanych przepisów, wykluczone jest przy tym dookreślenie owego układu przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Stanowi to konsekwencję zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, zgodnie z którą Trybunał orzekając jest związany granicami skargi konstytucyjnej. Należy w tym miejscu podkreślić, że kontrola unormowań prowadzona w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną wykazuje daleko idącą specyfikę względem pozostałych trybów postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (tzn. inicjowanych przez wnioski i pytania prawne). Wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych w skardze wyznaczony być może wyłącznie takimi unormowaniami konstytucyjnymi, które dają podstawę dla podmiotowych praw skarżącego, naruszonych zastosowaniem tych przepisów przez sąd lub organ administracji publicznej.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w niniejszej sprawie nie doszło do prawidłowego zrealizowania wskazanego wyżej ustawowego obowiązku. Określając konstytucyjny wzorzec kontroli * 58 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, skarżący wskazuje na art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 217 Konstytucji, jako na przepisy, z którymi pozostaje on w niezgodności. Podstawowy argument mający uzasadnić zarzut niekonstytucyjności to niedochowanie przez prawodawcę wymogu ustawowej formy prawnej regulacji problemu wysokości stawek opłaty skarbowej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego takie określenie wzorca dla kontroli zaskarżonego przepisu nie odpowiada jednakże wymaganiom związanym z konstrukcją skargi konstytucyjnej. Wskazane wyżej przepisy samoistnie nie wyrażają bowiem jeszcze podmiotowego prawa skarżącego, którego naruszenie uzasadniałoby jego legitymację do wystąpienia ze skargą. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie skargi konstytucyjnej wskazywano już, że tzw. prawo podatkowe znajduje w obowiązujących przepisach konstytucyjnych silne zakotwiczenie. Następuje ono przede wszystkim w postanowieniach rozdziału X Konstytucji. Tym niemniej, nie oznacza to jednak, że przepisy te traktować należy w oderwaniu (niejako „równolegle”) od konstytucyjnych przepisów normujących wolności i prawa człowieka i obywatela (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2001 r., sygn. SK 16/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 257). Związek ten uwidacznia się szczególnie w sytuacji, gdy unormowania dotyczące obowiązków finansowych jednostki wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego kwestionowane są poprzez skargę konstytucyjną. Należy w tym miejscu ponownie podkreślić, że instytucja skargi służyć ma kontroli przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych jedynie w świetle tych postanowień konstytucyjnych, które wyrażają konkretne prawa lub wolności skarżącego. Samoistnie postawiony zarzut niedochowania właściwej formy aktu prawnego, bez jego odniesienia do materialnej treści konstytucyjnego prawa lub wolności skarżącego nie może być więc uznany za wystarczający dla wszczęcia i prowadzenia merytorycznej kontroli tego aktu zainicjowanej przez skargę konstytucyjną. Trzeba przy tym zauważyć, że w niniejszej sprawie tego rodzaju konieczne odniesienie nie następuje przez sformułowany w uzasadnieniu skargi zarzut naruszenia art. 42 ust. 1, art. 64 ust. 1 i ust. 3 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Jego sprecyzowanie sprowadza się bowiem do tezy skarżącego, iż odmowa uiszczenia opłaty skarbowej mogłaby narazić go na odpowiedzialność karną, ponadto zaś wszczęcie w takiej sytuacji postępowania egzekucyjnego mogłoby spowodować uszczerbek w majątku skarżącego. Zauważyć w związku z tym należy, że wskazywane przez skarżącego zagrożenie naruszenia praw wyrażonych w art. 42 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji nie ma charakteru rzeczywistego, a jedynie potencjalny. Tymczasem, instytucja skargi konstytucyjnej stanowi środek ochrony w sytuacji, gdy fakt naruszenia nastąpił rzeczywiście, a nie tylko mógł nastąpić potencjalnie, w bliżej nieokreślonej przyszłości (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna w prawie polskim, Przegląd Sejmowy nr 1(24)/1998, s. 35-36). Oceniając zarzut naruszenia praw wyrażonych w art. 64 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji warto też przytoczyć pogląd wyrażony w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym nieuprawniona jest teza, zgodnie z którą każde ograniczenie majątkowe przez nałożenie podatku lub innej daniny publicznej zawsze jest niedopuszczalnym ograniczeniem własności. Stanowisko takie prowadziłoby bowiem do fałszywego wniosku, że każda niekorzystna zmiana w sytuacji majątkowej obywatela jest ograniczeniem jego własności (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 stycznia 2001 r., sygn. K. 17/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 4).

Za oczywiście bezzasadny uznany być musi tym bardziej zarzut naruszenia przez zaskarżony przepis rozporządzenia art. 77 ust. 1 Konstytucji. W żaden sposób nie wpływa on bowiem na możliwości wyegzekwowania przez skarżącego prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej mu przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.