215

POSTANOWIENIE

z dnia 15 kwietnia 2002 r.

Sygn. akt Ts 5/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Lucjana Rajkowskiego w sprawie zgodności:

§ 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych (Dz. U. Nr 13, poz. 93) oraz § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego (M.P. Nr 16, poz. 140) z art. 2, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Lucjana Rajkowskiego złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 14 stycznia 2002 r. zarzucono, iż § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych (Dz. U. Nr 13, poz. 93) oraz § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego (M.P. Nr 16, poz. 140) są niezgodne z art. 2, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Kwidzynie z 23 marca 2001 r. (sygn. akt II K 274/00) uznany został winnym tego, iż pełniąc funkcję inspektora nadzoru nie dopełnił swoich obowiązków zezwalając na wykonywanie wykopu ziemnego niezgodnie z projektem, czym naraził pracujące tam osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a także nieumyślnie spowodował śmierć jednego z robotników. Sąd zakwalifikował ten czyn jako przestępstwo z art. 155 k.k., w związku z art. 220 § 1 k.k., w związku z art. 90 ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, w związku z art. 11 § 2 k.k. i orzekł wobec skarżącego m.in. środek karny w postaci zakazu zajmowania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, obejmującej wykonywanie nadzoru inwestorskiego. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Elblągu z 4 października 2001 r. (sygn. akt II 1 Ka 351/01).

Skarżący zarzucił, iż sprawcą przestępstwa określonego w art. 220 § 1 k.k. może być wyłącznie osoba odpowiedzialna w zakładzie pracy za sprawy bhp, zaś zakwestionowany przez niego § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. rozszerza ten krąg osób także na inspektorów nadzoru inwestorskiego, nakładając na nich obowiązki w zakresie przestrzegania bezpieczeństwa i higieny pracy, także w stosunku do pracowników wykonawcy (innego zakładu pracy). Skarżący podkreślił także, iż sąd wydał wyrok w oparciu o nieobowiązujące przepisy prawne i wydane z naruszeniem upoważnienia ustawowego, co sprzeczne jest z prawem do sądu, prawem do ochrony czci i dobrego imienia, a także wolnością wyboru i wykonywania zawodu.

Skarżący podniósł, iż zakwestionowany w skardze konstytucyjnej § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych wydany został na podstawie upoważnienia zawartego w art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 30 marca 1965 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy (Dz. U. Nr 13, poz. 91). Upoważnienie to zostało wszakże uchylone wraz z całą ustawą przez art. IV § 1 pkt 19 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 142 ze zm.). Stosowną delegację do wydania rozporządzenia ustalającego warunki bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera obecnie art. 237¹⁵ kodeksu pracy, ponieważ wszakże przedmiotem regulacji tego Kodeksu są stosunki pomiędzy pracodawcą (zakładem pracy) a pracownikiem, nie można na jego podstawie nakładać obowiązków na inne podmioty. Z tych też przyczyn, § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r., nakładający obowiązki na inspektora nadzoru inwestorskiego, nie będącego stroną stosunku pracy wobec pracowników zatrudnionych przez wykonawcę, pozostaje zdaniem skarżącego w sprzeczności z zakresem upoważnienia wynikającego z art. 237¹⁵ kodeksu pracy.

Skarżący wskazał, iż także zastosowany wobec niego § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego utracił moc obowiązującą w związku z uchyleniem delegacji ustawowej zawartej w art. 33 ust. 9 ustawy z 24 października 1974 r. - Prawo budowlane oraz brzmieniem art. 107 ust. 2 nowej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane przewidującego, iż wcześniej wydane akty wykonawcze zachowują moc obowiązującą jedynie przez trzy miesiące od daty wejścia w życie ustawy.

Skarżący zarzucił także, iż wbrew zasadom konstytucyjnym, znamiona przestępstwa, za które został skazany zostały określone w akcie niższej rangi od ustawy, tj. w § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie taki akt normatywny, który stanowił podstawę wydania przez organ władzy publicznej rozstrzygnięcia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych. Regulacja prawna zakwestionowana w skardze konstytucyjnej musi więc w sensie normatywnym determinować treść podjętego rozstrzygnięcia.

Jak wynika z treści wyroku Sądu Rejonowego w Kwidzynie podstawą przypisania skarżącemu odpowiedzialności karnej było naruszenie przez niego obowiązków określonych w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 ze zm.). Zgodnie z art. 25 pkt 1 tej ustawy do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy m.in. sprawowanie kontroli zgodności realizacji budowy z obowiązującymi przepisami, obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej, co musi obejmować także regulacje dotyczące ochrony bezpieczeństwa pracy. Jak wynika natomiast z treści art. 26 pkt 1 inspektor nadzoru może w związku z tym wydawać kierownikowi budowy polecenia dotyczące usunięcia pojawiających się w trakcie wykonywanych prac zagrożeń.

Odwołanie się przez Sąd Rejonowy w Kwidzynie do treści § 18 rozporządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych miało jedynie charakter pomocniczy i nie rozszerzało, ani też w inny sposób nie modyfikowało zakresu obowiązków skarżącego, które sąd ustalił odwołując się do przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. W istocie zakwestionowana w skardze konstytucyjnej regulacja prawna stanowi powtórzenie tego zakresu obowiązków, jaki ciąży na inspektorze nadzoru inwestorskiego z mocy prawa budowlanego. Należy także podkreślić, iż utrzymując w mocy orzeczenie sądu pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Elblągu w ogóle nie odwołał się w swoim wyroku do treści wspomnianego § 18 rozporządzenia.

Odnosząc się do sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu niezgodności § 9 ust. 3 zarządzenia Ministra Budownictwa Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 4 maja 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad działania inspektora nadzoru inwestorskiego (M.P. Nr 16, poz. 140) z Konstytucją RP Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż zasadnie skarżący wskazał na utratę przez ten przepis mocy obowiązującej. Przedstawione w skardze konstytucyjnej rozważania kwestionują w istocie poprawność podjętego przez Sąd Okręgowy w Elblągu rozstrzygnięcia, w szczególności fakt, iż oparł je na nieobowiązującym już w czasie popełnienia zarzucanego przestępstwa akcie normatywnym. Przedmiotem tego zarzutu nie jest wszakże niekonstytucyjność określonego aktu normatywnego, lecz wyłącznie wadliwość aktu stosowania prawa. Z uwagi na treść art. 79 ust. 1 Konstytucji wykracza to poza określony tym przepisem przedmiot skargi konstytucyjnej. Błędne powołanie przez sąd nieobowiązującego aktu prawnego, jako podstawy wyrażanych w treści orzeczenia ocen prawnych, może mieć natomiast znaczenie dla ewentualnej weryfikacji tego orzeczenia w przewidzianym do tego trybie.

Poza zakresem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego pozostaje natomiast ocena, czy faktycznie zakres i charakter obowiązków, jaki na inspektora nadzoru inwestorskiego nakłada ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane wystarczającym jest dla przyjęcia, iż spełnia on kryteria podmiotowe określone w art. 220 § 1 kodeksu karnego, w szczególności zaś jest osobą „odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy”, a także czy naruszenie wspomnianych powyżej obowiązków może prowadzić do odpowiedzialności karnej za realizację znamion przestępstwa z art. 155 k.k. oraz art. 90 prawa budowlanego.

W tym stanie rzeczy, uznając iż nie zostały spełnione przesłanki warunkujące dopuszczalność merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, należało odmówić nadania jej dalszego biegu.