16

POSTANOWIENIE

z dnia 19 marca 2002 r.

Sygn. akt Ts 165/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Juliusza Tarnowskiego, Marka Tarnowskiego i Aleksandra Tarnowskiego w sprawie zgodności:

1. art. 2 ust. 1 lit. e) i ust. 2 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2. * 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51 ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

postanawia:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do * 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51 ze zm.) z art. 2 Konstytucji RP.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 6 listopada 2001 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżących - Juliusza Tarnowskiego, Marka Tarnowskiego i Aleksandra Tarnowskiego zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 2 ust. 1 lit. e) i ust. 2 dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (dalej: dekret) oraz * 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej (dalej: rozporządzenie). Art. 2 ust. 1 lit. e) i ust. 2 dekretu zarzucono niezgodność z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 64 Konstytucji, natomiast przepisowi * 5 rozporządzenia - niezgodność z art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Skarżący wystąpili do Wojewody Kieleckiego z wnioskiem o wydanie decyzji stwierdzającej, że nieruchomość o nazwie Końskie Kolonie Fabryczne, położona w Końskich nie podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu. Decyzją z 30 czerwca 1997 r. (znak: GG.VII-R-72241/II/10/96) Wojewoda Kielecki orzekł, że część przedmiotowej nieruchomości nie podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu, natomiast pozostała część działek stanowiących tę nieruchomość podpada pod działanie tego przepisu. Decyzją z 19 listopada 1998 r. (Nr.rn.051/625-420/97) Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej utrzymał w mocy rozstrzygnięcie Wojewody w części dotyczącej uznania, że część nieruchomości Końskie Kolonie Fabryczne podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu. Skarga skarżących na powyższe rozstrzygnięcie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 czerwca 2001 r. (sygn. akt IV SA 2724/98), doręczonym skarżącym w 7 września 2001 r.

Uzasadniając zarzuty sformułowane wobec art. 2 ust. 1 lit. e) i ust. 2 dekretu, skarżący podnieśli przede wszystkim, że dawał on podstawę do naruszenia prawa własności poprzez jego pozbawienie bez słusznego odszkodowania i nie na cele publiczne. Przewidziana w kwestionowanym przepisie nacjonalizacja „bez żadnego wynagrodzenia” godzi zdaniem skarżących w wymóg proporcjonalności ingerencji w prawo własności, skutkuje bowiem naruszeniem istoty tego prawa. W ocenie skarżących kwestionowany przepis dekretu łamie także konstytucyjną zasadę równej ochrony prawa własności, innych praw majątkowych i prawa dziedziczenia. Skarżący zakwestionowali także kompetencję PKWN do wydania dekretu, jak również dochowanie wymaganego przepisami trybu jego ustanowienia. Zarzuty odnoszące się do * 5 rozporządzenia koncentrują się natomiast na problemie braku ustawowego upoważnienia do wydania tego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej, w zakresie dotyczącym * 5 rozporządzenia, nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony konstytucyjnych wolności i praw przed ich naruszeniem poprzez ostateczne orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydane na podstawie niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy bądź innego aktu normatywnego. Środek ten zmierza przy tym do wyeliminowania z systemu prawnego unormowań pozostających w sprzeczności z postanowieniami konstytucyjnymi statuującymi konkretne prawa bądź wolności skarżącego. Konkretyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie ze skargą konstytucyjną ustawodawca nałożył na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjnie chronione prawa, wolności lub obowiązki i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone przez zaskarżone przepisy. Jak to już podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, dopiero wykonanie powyższego obowiązku uaktualnia legitymację skarżącego do wszczęcia procedury kontrolnej przed Trybunałem Konstytucyjnym. Ustawowym obowiązkiem skarżącego jest w związku z tym sprecyzowanie zarówno przedmiotu skargi, jak i wzorca dla kontroli zaskarżonych przepisów. Wzorzec ów wyznaczają przepisy konstytucyjne dające normatywną podstawę dla konkretnych podmiotowych praw przysługujących skarżącemu.

Formułując zarzuty wobec * 5 rozporządzenia, skarżący wskazują na art. 2 Konstytucji, jako na przepis mający stanowić konstytucyjny wzorzec dla kontroli kwestionowanego unormowania. W uzasadnieniu skargi sprecyzowano powyższe zarzuty poprzez wskazanie braku należytego upoważnienia ustawowego do wydania * 5 rozporządzenia, ponadto zaś zakwestionowano zawarte w treści tego przepisu wyłączenie drogi sądowej rozstrzygania sporów o własność. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego takie określenie konstytucyjnych praw skarżących, doznających naruszenia kwestionowaną regulacją rozporządzenia, nie spełnia wskazanych wyżej przesłanek skargi konstytucyjnej.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego akcentowano już szczególne wymagania warunkujące dopuszczalność czynienia z art. 2 Konstytucji wzorca dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej. W postanowieniu pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r. (sygn. Ts 105/00) podkreślono w związku z tym, że powołanie się przez skarżącego na treść art. 2 Konstytucji możliwe jest w sytuacji, gdy skarżący podnosi zarzut naruszenia dokładnie sprecyzowanych, normatywnych praw podmiotowych, które nie są odpowiednio wyrażone w treści innych przepisów konstytucyjnych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego uzasadnienie niniejszej skargi konstytucyjnej powyższych założeń nie spełnia. Postawienie samoistnie zarzutu przekroczenia przez organ wydający kwestionowane rozporządzenie granic upoważnienia nie może być uznane za prawidłowe określenie wzorca dla kontroli prowadzonej w trybie skargi konstytucyjnej. Należy pamiętać, że kontrola przepisów prowadzona w tym trybie ogranicza się do badania zgodności kwestionowanych przepisów z tymi unormowaniami rangi konstytucyjnej, które statuują podmiotowe prawa skarżącego. Zarzut naruszenia wymogów towarzyszących stanowieniu aktów podustawowych nie mieści się natomiast w tak określonym zakresie kontroli prowadzonej przez Trybunał Konstytucyjny. Za nieadekwatną w niniejszej sprawie musi być także uznana teza skarżących o naruszeniu konstytucyjnego prawa do sądu i zakazu zamykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Niezależnie od tego, że prawa te wyrażone zostały expressis verbis w innych niż art. 2 przepisach Konstytucji (art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2), stwierdzić należy, że w sprawie skarżących nie mogą one być uznane za wzorzec dla kontroli * 5 rozporządzenia. W świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji nie ulega bowiem wątpliwości, że dla określenia wzorca dla kontroli kwestionowanych w skardze przepisów konieczne jest wskazanie tych praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie zarzuca skarżący. Naruszenie to winno mieć przy tym charakter aktualny i bezpośredni. Biorąc pod uwagę przebieg postępowania, które doprowadziło skarżących do wystąpienia ze skargą konstytucyjną stwierdzić należy, że do tego rodzaju naruszenia nie doszło. Trudno przede wszystkim przyjąć, że kwestionowany * 5 rozporządzenia doprowadził do zamknięcia skarżącym drogi sądowej i pozbawienia możliwości uzyskania orzeczenia sądu, w sytuacji, gdy wydane zostało w ich sprawie merytoryczne orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, oddalające skargę na decyzję Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji. W pozostałym zakresie przedmiotu skargi konstytucyjnej podlega ona merytorycznemu rozpoznaniu.