Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie z dnia 2002-01-16 - Ts 138/01
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 138/01
Tytuł:Postanowienie z dnia 2002-01-16
Publikacja w Z.U.Z.U. 2002 / 2B / 148

148

POSTANOWIENIE

z dnia 16 stycznia 2002 r.

Sygn. akt Ts 138/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Edwarda Jarmocha w sprawie zgodności:

art. 17, art. 18, art. 19, art. 32, art. 33, art. 34, art. 35 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule naukowym i stopniach naukowych (Dz. U. Nr 65, poz. 386 ze zm.) z art. 70 ust. 5, art. 73 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 4 września 2001 r. zarzucono, że art. 17, art. 18, art. 19, art. 32, art. 33, art. 34, art. 35 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o tytule naukowym i stopniach naukowych (Dz. U. Nr 65, poz. 386) są niezgodne z art. 70 ust. 5, art. 73 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego jego prawa zostały naruszone przez zasadnicze ograniczenie autonomii wyższych uczelni, o której mowa w art. 70 ust. 5 Konstytucji. Ograniczenie to polega na zatwierdzeniu przez organ zewnętrzny, niepowiązany z uczelnią, uchwały o nadaniu stopnia naukowego, w konsekwencji czego organ ten decyduje o nadaniu lub nienadaniu stopnia naukowego w istocie niezależnie od uczelni. Ponadto ocena dokonywana poza wyższą uczelnią jest ograniczeniem prawa do wolności badań naukowych przez możliwość doboru recenzentów o określonych poglądach. Zdaniem skarżącego samo istnienie Centralnej Komisji do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych ogranicza autonomię uczelni i wolność badań naukowych. Istnienie Centralnej Komisji narusza też konstytucyjną zasadę równości, gdyż - jak wynika z art. 38 ust. 1 powołanej ustawy - w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim tytuł naukowy nadany przez Senat nie podlega ocenie tej Komisji.

W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej wskazano, że Centralna Komisja do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych decyzją z 27 września 1999 r. odmówiła zatwierdzenia uchwały Rady Wydziału Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie z 25 stycznia 1999 r. o nadaniu skarżącemu stopnia naukowego doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych w zakresie socjologii. Decyzją z 26 czerwca 2000 r. Komisja ta utrzymała w mocy wskazaną wyżej decyzję. Skarga Edwarda Jarmocha na obie decyzje została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 maja 2001 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Kontrola zgodności przepisów prawa z Konstytucją, wykonywana przez Trybunał Konstytucyjny w trybie unormowanej w art. 79 Konstytucji skargi konstytucyjnej, wykazuje odrębności w stosunku do analogicznej kontroli wykonywanej w postępowaniu wszczętym w wyniku przedstawienia wniosku lub pytania prawnego. Po pierwsze - kryterium (wzorce) takiej kontroli może być tylko przepis konstytucyjny, regulujący wolność lub prawo podmiotowe przysługujące skarżącemu. Po drugie - przedmiotem kontroli może być tylko przepis, będący podstawą wyroku, decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia, przy czym na osobie wnoszącej skargę konstytucyjną spoczywa ciężar wykazania, że naruszenie przysługujących jej wolności lub praw rangi konstytucyjnej pozostaje w związku z treścią tego przepisu. Z tego punktu widzenia przedmiot skargi konstytucyjnej Edwarda Jarmocha został określony zbyt szeroko. Nie wszystkie bowiem ze wskazanych przez niego przepisów ustawowych stanowiły podstawę dotyczącego go rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) skarżący ma obowiązek nie tylko wskazać (i to “dokładnie”) akt normatywny (lub jego część), któremu zarzuca niezgodność z Konstytucją, ale także określić, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone. Określenie to następuje z reguły przez wskazanie przepisu Konstytucji normującego wolność lub prawo podmiotowe. Dla spełnienia tego wymagania nie wystarczy oczywiście powołanie jakiegokolwiek przepisu konstytucyjnego dotyczącego problematyki wolności i praw. Musi to być bowiem taki przepis, który ze względu na swoją treść może być wzorcem adekwatnym dla oceny zarzucanego przez skarżącego naruszenia. Wymaganie to nie zostało przez skarżącego spełnione.

Wyrażony w art. 70 ust. 5 Konstytucji nakaz ustawowego określenia zapewnionej szkołom wyższym autonomii należy rozpatrywać w kontekście unormowanego w tym przepisie “prawa do nauki”. Systematyka Konstytucji nakazuje przyjąć, że prawo to należy uznać jako prawo do pobierania nauki, czyli do kształcenia się, a nie jako prawo do uprawiania badań naukowych, którego podstawą jest inny przepis Konstytucji (art. 73). Autonomia, którą zgodnie z art. 70 ust. 5 ustawodawca powinien zapewnić szkołom wyższym, oznacza - zgodnie z etymologią tego słowa - upoważnienie szkoły wyższej do stanowienia reguł, którymi w swej działalności kierować się będzie taka szkoła. Nie oznacza to, że w sferze objętej tą autonomią organy szkoły wyższej mogą działać arbitralnie i niezgodnie z tymi regułami, jak również z powszechnie obowiązującym prawem. Autonomia, przysługująca szkole wyższej na zasadach określonych w ustawie, nie wyklucza obowiązywania przepisów ustanawiających nadzór sprawowany przez właściwe organy państwowe nad działaniami szkoły wyższej, także w zakresie przestrzegania reguł obowiązujących w sferze objętej autonomią.

Z punktu widzenia niniejszej sprawy podstawowe znaczenie ma to, że autonomia przysługuje szkołom wyższym, a nie osobom fizycznym zatrudnionym lub kształcącym się w takich szkołach. Należy więc stwierdzić, że art. 70 ust. 5 Konstytucji nie wyraża bezpośrednio żadnego przysługującego takim osobom prawa podmiotowego, które mogłoby podlegać ochronie realizowanej za pomocą skargi konstytucyjnej.

Na marginesie należy zauważyć, że zakres przedmiotowy zasady autonomii szkół wyższych nie pokrywa się w pełni z zakresem przedmiotowym przepisów regulujących kryteria i tryb przyznawania stopni naukowych, skoro stopnie te można uzyskiwać również poza szkołami wyższymi.

Określona w art. 73 Konstytucji wolność prowadzenia badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników niewątpliwie podlega ochronie realizowanej za pomocą skargi konstytucyjnej. Od wolności tej należy jednak odróżnić dokonywaną przez państwo ocenę wyników tych badań, która ma stanowić podstawę nadawania stopni naukowych. Sam system stopni naukowych oraz określenie kryteriów ich uzyskiwania ma charakter ustawowy. Innymi słowy - prawo do uzyskania stopnia naukowego jest prawem rangi ustawowej i nie mieści się w zakresie konstytucyjnej wolności prowadzenia badań naukowych. Funkcjonowanie hierarchicznego systemu stopni naukowych oraz dokonywanie przez właściwe organy szkół wyższych i przez Centralną Komisję do Spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych oceny dorobku naukowego nie narusza konstytucyjnej wolności badań naukowych. Także odmowa nadania stopnia naukowego nie może być sama przez się uznana za naruszenie tej wolności. Leżąca u podstaw tej odmowy ocena dotyczy przecież pewnego zakończonego już etapu działalności naukowo-badawczej kandydata i osiągniętych w niej, a nawet ogłoszonych wyników tej działalności.

Naruszenie swych praw skarżący łączy z faktem powołania przez Centralną Komisję recenzentów “o określonych poglądach”. Zasadność zarzutu tej treści nie może być rozpatrywana przez Trybunał Konstytucyjny. Zarzut taki dotyczy bowiem płaszczyzny stosowania prawa, do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego należy zaś jedynie kontrola zgodności aktów normatywnych z aktami mającymi wyższą rangę w hierarchicznie zbudowanym systemie prawa (art. 188 Konstytucji). Zwrócić zresztą należy uwagę, że zgodnie z jednym z zakwestionowanych przez skarżącego przepisów, mianowicie z art. 34 ust. 4 ustawy o tytule naukowym i stopniach naukowych, recenzent powołany przez Centralną Komisję powinien reprezentować “daną lub pokrewną dyscyplinę naukową”. Jest to warunek analogiczny do dotyczącego recenzentów powołanych w postępowaniu prowadzonym przed organami szkoły wyższej, gdzie także nie jest wykluczone powołanie recenzenta “o określonych poglądach” lub określonym nastawieniu do kandydata. Niezależnie zatem od zastrzeżeń, jakie może nasuwać czy to treść przepisów regulujących powoływanie i zadania Centralnej Komisji, czy to praktyka jej działalności, stwierdzić trzeba, że skarżący nie spełnił określonego w art. 47 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wymagania dotyczącego określenia sposobu naruszenia przysługującej skarżącemu wolności prowadzenia badań naukowych.

Skarżący nie uzasadnił w sposób dostateczny naruszenia przez zaskarżone przepisy konstytucyjnej zasady równości w zakresie przysługującej mu wolności badań naukowych. W myśl tej zasady prawodawca powinien w taki sam sposób kształtować sytuację prawną osób znajdujących się w takiej samej lub podobnej sytuacji faktycznej, a odmiennie traktować osoby znajdujące się w sytuacji odmiennej. Przywołany w skardze konstytucyjnej zarzut opiera się na porównaniu sytuacji prawnej różnych szkół wyższych w zakresie nadawania tytułu profesora, a nie na porównaniu sytuacji osób korzystających z konstytucyjnie gwarantowanej wolności badań naukowych. Sytuacja skarżącego, jako osoby fizycznej, jest oczywiście odmienna od sytuacji szkół wyższych, będących osobami prawnymi, tym samym nie jest możliwe porównywanie tych sytuacji dla uzasadnienia zarzutu naruszenia zasady równości. Ponadto, skarżący wskazując na art. 38 ust. 1 zaskarżonej ustawy, w myśl którego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim tytuł naukowy profesora nadaje Senat, porównuje swoją sytuację z sytuacją osoby ubiegającej się o tytuł naukowy profesora. Sam jednak nie ubiega się o nadanie tytułu naukowego profesora, lecz stopnia naukowego doktora habilitowanego. Z powyższego wynika, iż znajduje się on w innej sytuacji niż osoby, o których mowa w art. 38 ust. 1 przedmiotowej ustawy. Skarżący nie podaje równocześnie względów, które pomimo wskazanej odmienności uzasadniałyby konieczność takiego samego traktowania.

Skoro skarżący wskazał jako wzorce kontroli konstytucyjności przepisy, których treść jest bądź to nieadekwatna do przedstawionego w uzasadnieniu skargi stanu faktycznego, bądź to które nie są podstawą przysługujących skarżącemu wolności ani praw, na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należy orzec jak w sentencji.

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: