63

POSTANOWIENIE

z dnia 20 listopada 2001 r.

Sygn. Ts 62/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Heleny Kowalskiej, Edwarda Kowalskiego, Marii Datkiewicz, i Tadeusza Datkiewicza w sprawie zgodności:

art. 291 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

art. 293 * 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 21 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a :

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej z 1 czerwca 2001 r. pełnomocnik skarżących - Heleny i Edwarda Kowalskich oraz Marii i Tadeusza Datkiewiczów - zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 291 i art. 293 * 1 kodeksu cywilnego.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Mogilnie z 30 stycznia 1997 r. (sygn. akt IC 52/95) została zmieniona treść służebności gruntowej ustanowionej na rzecz skarżących (jako właścicieli nieruchomości władnącej), poprzez zniesienie prawa korzystania z przybudówki i 1/5 części budynku gospodarczego, zasądzono też na rzecz skarżących kwotę pieniężną, jako wynagrodzenie za zmianę treści tej służebności. Apelacja skarżących od powyższego orzeczenia została częściowo uwzględniona w wyroku Sądu Wojewódzkiego w Bydgoszczy z 2 kwietnia 1998 r. (sygn. akt II Ca 476/97), poprzez podwyższenie kwoty wynagrodzenia należnego za zmianę treści służebności gruntowej. Natomiast kasacja skarżących od orzeczenia Sądu Wojewódzkiego została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2001 r. (sygn. akt IV CKN 245/00), doręczonym skarżącym 5 marca 2001 r.

Uzasadniając zarzut naruszenia konstytucyjnych praw skarżących, pełnomocnik szczegółowo opisał stan faktyczny sprawy, wskazując na nieuprawnione jego zdaniem - w świetle zaistniałych okoliczności - oparcie orzeczeń sądowych na kwestionowanych przepisach kodeksu cywilnego. Zdaniem pełnomocnika orzekające w sprawie sądy nie uwzględniły wpływu, jaki na niewykonywanie służebności przez skarżących miały unormowania zawarte w ustawach - Prawo lokalowe z 1959 r. i z 1974 r.

Wezwany zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braków formalnych skargi, pełnomocnik skarżących (w piśmie z 29 września 2001 r.) sprecyzował, że w sprawie bezpodstawnie zastosowano art. 291 kodeksu cywilnego, dotyczący zniesienia służebności ustanowionej, nie zaś - jak w przypadku skarżących - nabytej przez zasiedzenie. Ponadto wskazał na odmienność kryteriów przewidzianych w art. 291 i art. 294 kodeksu cywilnego. Wadliwe zastosowanie kwestionowanych przepisów spowodowało - zdaniem pełnomocnika - naruszenie art. 2, art. 7, art. 21 i art. 64 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony przysługujący każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ostatecznym orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej, wydanym na podstawie kwestionowanego w skardze przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie ze skargą konstytucyjną, art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przewiduje, iż jednym z podstawowych obowiązków skarżącego jest wskazanie sposobu, w jaki - jego zdaniem - kwestionowany przepis narusza przysługujące mu konstytucyjne prawa, bądź wolności. Nałożenie tej powinności na skarżącego stanowi konsekwencję przyjętego w prawie polskim modelu skargi konstytucyjnej. Służy ona weryfikowaniu treści obowiązującego prawa z punktu widzenia jego zgodności z prawami, wolnościami lub obowiązkami określonymi w Konstytucji. Kontrolę taką warunkuje sformułowanie przez skarżącego zarzutu precyzującego, na czym polega i w czym się wyraża niezgodność kwestionowanej regulacji z odpowiednimi unormowaniami konstytucyjnymi. Wprawdzie wystąpienie ze skargą konstytucyjną poprzedzone być musi wyczerpaniem przez skarżącego drogi prawnej i uzyskaniem ostatecznego orzeczenia opartego na kwestionowanych przepisach, to jednakże nie sposób ich zastosowania przez sądy lub organy administracji publicznej stanowi przedmiot postępowania zainicjowanego skargą konstytucyjną (por. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 6 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 9/98, OTK ZU z 1999 r., Suplement, poz. 27, s. 43). Zgodnie z art. 79 Konstytucji RP przedmiotem oceny TK jest zgodność z konstytucją (lub jej brak) określonych aktów normatywnych, oznaczonych norm prawnych a nie sposób postępowania organów władzy publicznej. Albowiem głównym przedmiotem skargi konstytucyjnej nie jest sprzeczne z zasadami konstytucyjnymi stosowanie prawa przez sądy, organy władzy publicznej, lecz zarzut niekonstytucyjności prawa, na podstawie którego organy te wydają rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych. Skarga konstytucyjna ma do spełnienia dwie funkcje. Jest ona środkiem ochrony wolności i praw obywatelskich, jednakże jednocześnie jest ona środkiem do eliminacji z porządku prawnego aktów prawnych sprzecznych z konstytucją.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarżący nie wykazali, jakie służące im prawa konstytucyjne zostały naruszone przez zaskarżone przepisy kodeksu cywilnego. Zarówno w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, jak i w piśmie pełnomocnika z 29 września 2001 r. uzupełniającym braki formalne skargi, nie doszło do sprecyzowania sposobu, w jaki art. 291 i art. 293 * 1 kodeksu cywilnego naruszałyby konstytucyjne prawa lub wolności skarżących. Uzasadnienie skupia się na zanegowaniu zasadności zastosowania przez sądy orzekające w sprawie zakwestionowanych w skardze przepisów kodeksu cywilnego. I tak, pełnomocnik wskazuje na brak podstaw do objęcia regulacją art. 291 kodeksu cywilnego sytuacji zniesienia służebności nabytej przez zasiedzenie, podkreśla też odmienność kryteriów zastosowanych w treści zaskarżonego przepisu i art. 294 kodeksu cywilnego, który w ocenie skarżących winien znaleźć zastosowanie w ich sytuacji. Również uzasadnienie zarzutu niekonstytucyjności art. 293 * 1 kodeksu cywilnego nie może być uznane za spełniające wymóg wskazania sposobu naruszenia przez ten przepis unormowań konstytucyjnych statuujących prawa lub wolności skarżących. Sprowadza się ono do wytknięcia sądom nieuwzględnienia regulacji innej ustawy (prawa lokalowego), determinującej sposób wykonywania służebności gruntowej przez skarżących. Powyższe uzasadnienie sformułowanych zarzutów skargi sytuuje się więc w całości na płaszczyźnie zastosowania (w ocenie pełnomocnika - wadliwego) zaskarżonych przepisów przez sądy. W uzasadnieniu skargi i w treści pisma uzupełniającego braki formalne skargi nie zawarto natomiast żadnych argumentów precyzujących, na czym miałaby polegać niezgodność art. 291 i art. 293 * 1 kodeksu cywilnego ze wskazanymi przepisami Konstytucji RP. Tylko takie zaś uzasadnienie sformułowanych przez skarżących zarzutów umożliwiałoby merytoryczne rozpoznanie skargi i kontrolę konstytucyjności zakwestionowanych przepisów.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.