56

POSTANOWIENIE

z dnia 19 listopada 2001 r.

Sygn. T. 52/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. w Zdunach o stwierdzenie niezgodności:

art. 20 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o regulacji rynku cukru (Dz.U. Nr 76, poz. 810) z Konstytucją

p o s t a n a w i a :

na podstawie art. 36 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48, poz. 552, Nr 53, poz. 638; z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) nie nadawać dalszego biegu wnioskowi.

Uzasadnienie:

Pismem z 27 lipca 2001 r., nazwanym skargą konstytucyjną, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. w Zdunach wniósł o uznanie za niezgodną z Konstytucją ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o regulacji rynku cukru (Dz.U. Nr 76, poz. 810). W skardze, nie powołując konkretnych przepisów Konstytucji, wskazano, iż kwestionowane przepisy pozbawiają pracowników i plantatorów cukrowni praw nabytych na mocy ustawy z dnia 8 listopada 1996 r. o zmianie ustawy o regulacji rynku cukru i przekształceniach własnościowych w przemyśle cukrowniczym. Na mocy powołanej ustawy osoby te uzyskały prawo do nieodpłatnego nabycia 15% akcji należących do Skarbu państwa. Kwestionowane przepisy, zdaniem skarżącego, ograniczają też prawo własności pracowników i plantatorów cukrowni, a w szczególności możliwość swobodnego dysponowania prawem, przez ograniczenie zbywalności nabytych akcji Krajowej Spółki Cukrowej na rzecz wyłącznie plantatorów buraków cukrowych związanych umowami kontraktacji z Krajową Spółką Cukrową oraz na rzecz pracowników tej spółki. Wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego, określone mianem skargi, zostało podpisane przez Romana Fórmańskiego, przewodniczącego Zarządu NSZZ Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A.

30 sierpnia 2001 r. Biuro Trybunału Konstytucyjnego zwróciło się do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. w Zdunach o wyjaśnienie, czy pismo skierowane do Trybunału jest skargą konstytucyjną czy też wnioskiem, w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. W załączeniu Biuro Trybunału Konstytucyjnego przesłało informację nt. warunków, jakim powinna odpowiadać skarga konstytucyjna. W odpowiedzi na pytanie Biura, w piśmie z 14 września 2001 r. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. wyjaśnił, że skargę z 27 lipca 2001 r. należy traktować jako wniosek. Autor pisma podtrzymał ten wniosek w imieniu Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce. Pismo jest sygnowane przez Romana Fórmańskiego, tym razem występującego w roli wiceprzewodniczącego Federacji.

Wniosek Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. w Zdunach został wstępnie rozpoznany w trybie art. 36 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Na tym etapie postępowania Trybunał Konstytucyjny badał, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu, czy odpowiada warunkom formalnym oraz czy nie zachodzi oczywista bezzasadność wniosku.

Wstępna kontrola wniosku wskazuje w sposób niewątpliwy, że pochodzi on od podmiotu, który nie ma legitymacji czynnej do występowania w sprawie kontroli konstytucyjnej. Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, z wnioskiem o zbadanie zgodności aktu prawnego z Konstytucją mogą występować “ogólnokrajowe organy związków zawodowych...” Jak wynika z załączonych do wniosku dokumentów, w szczególności z postanowienia sądu w sprawie rejestracji związku zawodowego i ze statutu Federacji, status ogólnokrajowej organizacji związkowej w branży cukrowniczej posiada właśnie Federacja Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego. Co więcej, osobowość prawną posiada sama “Federacja, w imieniu której działa Rada Wykonawcza” oraz “Okręgi, w imieniu których działają Prezydia ich Zarządów” (art. 6 ust. 3 Statutu). Treść cytowanego postanowienia pozwala jednoznacznie stwierdzić, że jedynym podmiotem uprawnionym do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji jest Federacja; legitymacja ta na pewno nie przysługuje jednostce organizacyjnej, jaką jest Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Cukrowni “Zduny” S.A. w Zdunach.

Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż braku legitymacji czynnej po stronie wnioskodawcy nie usuwa swoista unia personalna, polegająca na tym, że przewodniczący Związku Cukrowni “Zduny” pełni jednocześnie funkcję wiceprzewodniczącego Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego. Jak wynika z art. 16 ust. 1 statutu Federacji, jej organami są: Zgromadzenie, Rada Wykonawcza, Prezydium Rady Wykonawczej, Zarząd Okręgu i Komisja Rewizyjna. Do organów nie należy więc ani wiceprzewodniczący, ani nawet przewodniczący Federacji. Tymczasem, Konstytucja w art. 191 ust. 1 pkt 4 wyraźnie wymaga działania organu Związku. Z zestawienia art. 6 ust. 3 i art. 16 ust. 1 statutu Federacji, organem uprawnionym do złożenia wniosku w niniejszej sprawie byłaby Rada Wykonawcza. Ponieważ jest to organ kolegialny, dla zachowania legitymacji czynnej niezbędne byłoby zatem przedstawienie uchwały tego właśnie organu o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego. Bez podjęcia stosownej uchwały kolegialnego organu Federacji, brak podstaw do uznania, że domaganie się kontroli konstytucyjnej jest wolą całej organizacji, a nie - jej przewodniczącego. Analiza postanowień statutu Federacji prowadzi do jednoznacznego wniosku, że działanie wiceprzewodniczącego Federacji nie spełnia wymagań stawianych przez art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.

Okoliczność, iż wniosek do Trybunału Konstytucyjnego został skierowany przez podmiot nie posiadający uprawnienia do wszczęcia kontroli konstytucyjnej, w świetle art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, stanowi dostateczną podstawę pozostawienia go bez rozpoznania.

Rozpoznając wstępnie wniosek w niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznał ponadto za konieczne wskazanie kolejnej przesłanki, od której spełnienia uzależniona jest możliwość domagania się przez związki zawodowe kontroli konstytucyjnej. Otóż, zgodnie z art. 191 ust. 2 Konstytucji, mogą one występować do Trybunału Konstytucyjnego, “jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania”. Z przepisem tym został skorelowany art. 32 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, który wymaga, by wniosek pochodzący od organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji zawierał “powołanie przepisu prawa lub statutu, wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania”. Wniosek złożony w niniejszej sprawie nie wskazuje przepisu, z którego wynikałoby objęcie zakresem działania wnioskodawcy kwestii związanych z regulacją rynku cukru w Polsce. Brak powołania przepisu nie jest jednak uchybieniem formalnym. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zakres działania Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce nie obejmuje bowiem dziedziny regulowanej przez kwestionowaną ustawę. Wskazuje na to porównanie materii regulowanej przez kwestionowaną ustawę z zakresem zadań Federacji, określonym w jej statucie. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o regulacji rynku cukru (Dz.U. Nr 76, poz. 810), jak sam jej tytuł wskazuje, dotyczy funkcjonowania rynku cukru, a zwłaszcza zasad produkcji i obrotu określonymi produktami (art. 1 ustawy). Jest ona etapem w procesie restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu cukrowniczego. Kwestionowane przepisy, art. 20 ust. 4 i 5, wprowadzają zmiany do ustawy z dnia 26 sierpnia 1994 r. o regulacji rynku cukru i przekształceniach własnościowych w przemyśle cukrowniczym (Dz.U. Nr 98, poz. 473). Powołane przepisy określają udział plantatorów buraków cukrowych i pracowników przemysłu cukrowniczego w przekształceniach własnościowych tej branży gospodarki.

Trybunał Konstytucyjny, po analizie art. 9 statutu Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego stwierdza, że wśród zadań Federacji wyliczonych w tym przepisie nie przewidziano występowania w sprawach majątkowych pracowników, czy też w sprawach związanych z procesem restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego. Generalna formuła art. 9 ust. 2 pkt 1 statutu Federacji, nakładająca na Federację zadanie “obrony i reprezentowania interesów zawodowych i socjalnych, warunków pracy i życia oraz uprawnień pracowników (...) oraz emerytów” wskazuje na zupełnie inne obszary działania związków zawodowych pracowników przemysłu cukrowniczego. Już to postanowienie pozwala stwierdzić, że kwestionowanie ustaw regulacji rynku cukru nie mieści się w zakresie działania Federacji. Trybunał Konstytucyjny zbadał jednak dalsze postanowienia określające zakres zadań Federacji. I tak, gdy chodzi o aktywność związku w dziedzinie ustawodawstwa, to art. 9 ust. 2 pkt 2 statutu przewiduje “kontrolę przestrzegania przepisów dotyczących ustawodawstwa pracy, warunków pracy, działalności socjalno-bytowej i kulturalnej w zakładach przemysłu cukrowniczego”. Kontrola przestrzegania przepisów nie oznacza kompetencji do kwestionowania ich zgodności z Konstytucją. Zresztą merytoryczny zakres tej kontroli nie dotyczy praw majątkowych pracowników. Także przewidziane w kolejnym punkcie statutu (pkt 3) zadanie w postaci “wypracowywania stanowiska wobec pracodawców (...), organów władzy i administracji państwowej...” w żadnym razie nie zawiera w sobie upoważnienia do wszczynania kontroli konstytucyjnej.

Przeprowadzona analiza norm statutowych Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce w pełni uzasadnia tezę, że do zakresu działania tejże Federacji nie należy kontrola sposobu, w jaki Państwo przeprowadza proces restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu cukrowniczego. W konsekwencji, także ze względu na niezachowanie przesłanki z art. 191 ust. 2 Konstytucji wniosek w niniejszej sprawie należało pozostawić bez rozpoznania.

Wobec istnienia dwóch zasadniczych przyczyn uzasadniających pozostawienie wniosku bez rozpoznania, Trybunał Konstytucyjny uznał za niecelowe wzywanie wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych pisma przez wskazanie przepisów Konstytucji, których naruszenie wnioskodawca zarzuca kwestionowanym przepisom ustawy.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż - w świetle art. 36 ust. 1 i 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym - istnieją podstawy do odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął jak w sentencji.

Na niniejsze postanowienie przysługuje zażalenie do Trybunału Konstytucyjnego w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia.