252

POSTANOWIENIE

z dnia 6 lipca 2001 r.

Sygn. akt Ts 43/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zdzisław Czeszejko-Sochacki

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej pana Ryszarda Dźwigaja w sprawie zgodności:

art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

art. 1025 oraz 1026 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

p o s t a n a w i a:

a) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej;

b) pozostawić bez rozpoznania wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

I

W skardze konstytucyjnej Ryszarda Dźwigaja z 30 marca 2001 r. zarzucono, iż:

art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

art. 1025 oraz 1026 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zdaniem skarżącego, naruszenie jego praw konstytucyjnych nastąpiło w wyniku wydania, w oparciu o zakwestionowane w skardze konstytucyjnej przepisy art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 k.p.c., orzeczeń sądowych: 1) postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 lipca 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00), doręczonego 25 sierpnia 2000 r., odrzucającego wniosek o przywrócenie terminu do złożenia kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 lutego 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00); 2) postanowienia Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r. (sygn. akt V CZ 116/00), doręczonego 12 lutego 2001 r., odrzucającego zażalenie na to postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 lipca 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00). W ocenie skarżącego oba rozstrzygnięcia - postanowienie Sądu Okręgowego i Sądu Najwyższego, wskazane przez skarżącego jako ostateczne, po wyczerpaniu drogi prawnej - naruszają jego prawo przez to, że pozbawiają go możliwości sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, odmawiając prawa wniesienia kasacji. Skarżący podniósł, iż pod pojęciem “rozpatrzenia sprawy”, zgodnie z art. 45 ust. 2 Konstytucji, należy rozumieć także możliwość wniesienia kasacji, jako zwykłego środka odwoławczego przysługującego w toku instancji stronom procesowym w postępowaniu cywilnym. Zakwestionowane regulacje, przewidujące m.in. przymus adwokacki, powodują, iż strona w konkretnej sytuacji zostaje pozbawiona możliwości skorzystanie z przysługującego jej prawa.

Uzasadniając zarzut braku zgodności art. 1025 i art. 1026 k.p.c. z art. 32 ust.1 Konstytucji, skarżący wskazał, iż postanowieniem z 20 października 2000 r. (sygn. akt IV Cz 897/00), doręczonym 8 listopada 2000 r., Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Katowicach z 31 lipca 2000 r. zatwierdzające plan podziału kwoty uzyskanej z egzekucji, w wyniku którego nie zostały zaspokojone roszczenia skarżącego. Zdaniem skarżącego doszło do tego w związku z tym, iż plan podziału oparty został na zasadach przewidzianych w art. 1025 oraz 1026 k.p.c. dotyczących pierwszeństwa zaspokajania określonych kategorii wierzycieli, co sprzeczne jest z konstytucyjną zasadą równości określoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

W dniu 14 listopada 2000 r. skarżący złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Katowicach o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Okręgowa Rada Adwokacka, w oparciu o postanowienie Sądu Rejonowego w Katowicach z 3 stycznia 2001 r. (sygn. akt I Co 5103/00), wyznaczyła pełnomocnika, któremu zawiadomienie w tej sprawie zostało doręczone 29 stycznia 2001 r. Skarga konstytucyjna została złożona 4 kwietnia 2001 r.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) skarga konstytucyjna, może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Odnosząc się do zarzutu niezgodności art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż w tym zakresie skarga konstytucyjna została wniesiona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Skarżący, jako ostateczne orzeczenie, w wyniku wydania którego doszło do naruszenia jego wolności lub praw określonych w Konstytucji, wskazał zarówno postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 lipca 2000 r., jak i postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r.

Prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej, przysługuje temu, kto po wyczerpaniu drogi prawnej (środków odwoławczych) przewidzianych w danym postępowaniu, dopatruje się naruszenia jego konstytucyjnie chronionych wolności lub praw na skutek oparcia ostatecznego orzeczenia na niekonstytucyjnym akcie normatywnym. Ostatecznym orzeczeniem jest rozstrzygnięcie, w stosunku do którego nie przysługują środki odwoławcze lub inne środki zaskarżenia. Analizując rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego (postanowienie z 5 stycznia 2001 r.), przymiot ostatecznego orzeczenia w niniejszej sprawie należy przypisać postanowieniu Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 lipca 2000 r. Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, odrzucając zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego, iż w tym zakresie nie przysługiwał skarżącemu samodzielny środek zaskarżenia. W tej sytuacji postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach zyskało charakter prawomocnego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 25 sierpnia 2000 r., bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej upływał w dniu 26 listopada 2000 r.

Skarżący wystąpił 8 listopada 2000 r. do Sądu Rejonowego w Katowicach o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wniosek ten jedynie zawiesił bieg terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym do czasu jego rozstrzygnięcia. Po zawiadomieniu skarżącego o wyznaczeniu adwokata z urzędu, termin do złożenia skargi konstytucyjnej kontynuował swój bieg, by ostatecznie upłynąć 16 lutego 2001 r. Ponieważ skarga konstytucyjna została wniesiona 4 kwietnia 2001 r., doszło do wyraźnego przekroczenia trzymiesięcznego terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Ponadto, postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r. (sygn. akt V CZ 116/00) nie może być podstawą merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, bowiem zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP orzeczenie sądu, z którym skarżący łączy naruszenie przysługujących mu wolności lub praw konstytucyjnych, musi zostać wydane w oparciu o zakwestionowane w skardze konstytucyjnej regulacje normatywne. Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego, polegające na odrzuceniu zażalenia skarżącego, oparte zostało na przepisach wskazujących brak uprawnienia do zaskarżenia postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji oraz na przepisach wskazujących na fakt, iż wniosek taki może być przedmiotem kontroli tylko łącznie z właściwym środkiem zaskarżenia. Jedynie ubocznie Sąd Najwyższy wspomniał, iż samo zażalenie nie zostało sporządzone w wymaganej przez przepisy prawa formie, tj. przez adwokata lub radcę prawnego. Nie stanowiło to jednak normatywnej podstawy tego rozstrzygnięcia.

2. Rozpatrując, sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 1025 oraz 1026 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 32 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny uznał, iż zarzut ten jest oczywiście bezzasadny. Przede wszystkim skarżący nie sprecyzował na czym polega wynikające z zaskarżonych przepisów, art. 1025 i art. 1026 k.p.c., nieusprawiedliwione lub nieadekwatne uprzywilejowanie określonych grup wierzycieli, które pozbawia możliwości zaspokojenia roszczeń skarżącego. Samo powołanie się na fakt zróżnicowania sytuacji prawnej określonej kategorii podmiotów w określonej normie prawnej nie świadczy jeszcze o naruszeniu zasady równości. Przeciwnie, zróżnicowanie takie może wynikać z konieczności przestrzegania tej zasady w sytuacji zróżnicowania sytuacji faktycznych, w jakich podmioty te znajdują się.

Niezależnie od powyższej okoliczności należy podkreślić, iż samodzielnie zasada równości nie określa żadnego prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym. Konstytucyjna zasada równości, na temat której wielokrotnie wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny stanowi, iż podmioty znajdujące się w takiej samej lub podobnej sytuacji należy traktować tak samo lub podobnie. Tak rozumiane równe traktowanie z reguły jest zrelacjonowane do jakiegoś prawa podmiotowego, w przypadku praw i wolności konstytucyjnych do prawa podmiotowego o charakterze publicznym. Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może więc być naruszenie samej zasady równości, lecz naruszenie tej zasady w związku z określonym konstytucyjnym prawem podmiotowym. Oparcie skargi wyłącznie na zarzucie naruszenia prawa do równego traktowania bez wskazania w zakresie jakiego prawa lub wolności brak równego traktowania występuje, pozwalałoby dochodzić w drodze skargi konstytucyjnej ochrony praw nie mających rangi praw konstytucyjnych.

Powołanie się zatem wyłącznie na naruszenie tej zasady nie spełnia warunków określonych w art. 79 ust. 1 umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w tym zakresie pogląd, iż dopóki w skardze konstytucyjnej nie zostanie sformułowany zarzut naruszenia konkretnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, samo powoływanie się na naruszenie zasady równości nie spełnia warunków umożliwiających merytoryczne rozpoznanie skargi (por. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 47/98, OTK ZU, nr I(30)/1999, poz. 41; 17 czerwca 1998 r., sygn. Ts 48/98, OTK ZU nr 4/1998, poz. 59; 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU, nr I(30)/1999, poz. 40; 3 listopada 1998 r. sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 17 lutego 1999 r., sygn. Ts 154/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 35; 30 listopada 1999 r., sygn. Ts 97/1999, OTK ZU nr 1/2000; 1 marca 1999 r., sygn. Ts 57/1999, OTK ZU nr 2/2000, poz. 72).

W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny postanowił pozostawić bez rozpoznania wniosek skarżącego o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie już wyjaśniał, iż termin do złożenia skargi konstytucyjnej ma charakter zawity i brak jest możliwości jego przywrócenia. Wynika to z faktu, iż skarga konstytucyjna nie ma charakteru zwykłej czynności procesowej w normalnym toku instancji. W istocie termin ten ma charakter materialnoprawny, wyznaczający czasowe granice dla podjęcia przez skarżącego obrony przysługujących mu praw i wolności przez zakwestionowanie w skardze konstytucyjnej generalnego aktu normatywnego (por. postanowienia z: 21 stycznia 1998 r., sygn. Ts 2/98, OTK ZU nr 2/1998, poz. 21; 15 lipca 1998 r., sygn. Ts 79/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 87; 22 lutego 1999 r., sygn. Ts 141/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 33; 20 grudnia 1999 r., sygn. Ts 74/1999 OTK ZU nr 7/1999, poz. 207; 27 września 2000 r., Ts 62/2000, OTK ZU nr 6/2000, poz. 239).

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek umożliwiających jej merytoryczne rozpoznanie. W tym stanie rzeczy, działając na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) należało orzec, jak w sentencji.