168

POSTANOWIENIE TYMCZASOWE

z dnia 26 czerwca 2001 r.

Sygn. SK 19/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska - przewodnicząca

Zdzisław Czeszejko-Sochacki - sprawozdawca

Janusz Niemcewicz

Jadwiga Skórzewska-Łosiak

Jerzy Stępień

w sprawie ze skargi konstytucyjnej Eugeniusza O. o stwierdzenie zgodności art. 210 § 3 i art. 227 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (tekst jednolity z 1995 r. Dz.U. Nr 54, poz. 288; zm.: Nr 133, poz. 654; z 1996 r. Nr 5, poz. 32, Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189; z 1997 r. Nr 32, poz. 183, Nr 111, poz. 723, Nr 121, poz. 769, Nr 121, poz. 770; z 1999 r. Nr 40, poz. 399, Nr 60, poz. 636, Nr 77, poz. 874, Nr 99, poz. 1151; z 2001 r. Nr 4, poz. 27) z art. 64 Konstytucji,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 26 czerwca 2001 r. wniosku skarżącego o zawieszenie wykonania egzekucji o opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego, uznając, że za uwzględnieniem powyższego wniosku przemawia ważny interes skarżącego

p o s t a n a w i a:

1. Na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643; zm.: z 2000 r. Nr 48, poz. 552; Nr 53, poz. 638), wstrzymać dokonanie czynności w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku, sygn. akt III KM 1011/00, w zakresie opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego położonego w Białymstoku, do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawy sygn. SK 19/01.

2. Postanowienie tymczasowe doręczyć niezwłocznie skarżącemu, Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do sprawy sygn. akt IC 119/00 oraz Komornikowi Sądowemu Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku do sprawy sygn. akt III KM 1011/00.

Uzasadnienie:

I

27 grudnia 2000 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) do Trybunału Konstytucyjnego skierowana została skarga konstytucyjna Eugeniusza O. Pełnomocnik skarżącego, wnosząc o stwierdzenie, że art. 210 § 3 oraz art. 227 § 2 ustawy - Prawo spółdzielcze (tekst jednolity z 1995 r. Dz.U. Nr 54, poz. 288 ze zm.) jest sprzeczny z art. 64 Konstytucji, skutkiem czego zapadły - w jego ocenie - wadliwe wyroki eksmisyjne, złożył równocześnie wniosek o zawieszenie wykonania prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z 19 kwietnia 2000 r. na zasadzie art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym,

Zdaniem skarżącego zakwestionowane w skardze przepisy stanowiły podstawę normatywną wydanych w sprawie skarżącego wyroków orzekających eksmisję na bruk: wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku z 19 kwietnia 2000 r. (sygn. akt IC 119/00) oraz wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z 3 października 2000 r. (sygn. akt IICa 466/00), którym oddalono apelację od wyroku Sądu Rejonowego. W wykonaniu prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z 19 kwietnia 1999 r., sygn. akt IC 119/00 Komornik Sądowy Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku wszczął postępowanie egzekucyjnego pod sygn. akt III KM 1011/00; zawiadomił dłużnika o wszczęciu egzekucji i nakazał opróżnienie oraz wydanie lokalu mieszkalnego. Termin eksmisji został wyznaczony na 27 października 2000 r. a następnie przełożony na wiosnę 2001 r.

Do skargi konstytucyjnej dołączone zostało zawiadomienie dłużnika o wszczęciu egzekucji o opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego oraz wyznaczenie terminu eksmisji, wydane 17 października 2000 r. przez Komornika Sądowego Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku, sygn. akt III KM 1011/00. Konieczność wydania postanowienia tymczasowego o zawieszeniu wykonania wyroku orzekającego eksmisję, pełnomocnik skarżącego motywuje nieodwracalnością skutków w przypadku wykonania eksmisji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 maja 2001 r. skardze nadany został bieg celem jej merytorycznego rozpoznania.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

1. Zgodnie z treścią art. 50 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego.

Określona w tym przepisie instytucja “postanowienia tymczasowego” ma specyficzny charakter, stanowi bowiem rozstrzygnięcie formalne i akcesoryjne, o ograniczonym zasięgu czasowym. Postanowienie w tym względzie zapada na posiedzeniu niejawnym, nie kończy postępowania, nie ma ostatecznego charakteru (Trybunał może je uchylić w razie ustania przyczyn, dla których zostało wydane) i może wywierać skutki jedynie w toku toczącego się postępowania. Jest to zresztą jedyny przypadek, gdy Trybunał Konstytucyjny, będący “sądem prawa”, w zakresie ograniczonym przedmiotowo (postępowanie egzekucyjno-wykonawcze) i czasowo (w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym), ze względu na szczególne okoliczności (wyraźnie wskazane w art. 50 ustawy o TK), może ingerować w toczące się postępowania indywidualne. Jak to w literaturze podkreśla się, omawiane postanowienie “ma charakter prewencyjny i łączy się z dwoistym charakterem skargi konstytucyjnej: a) jak środka ochrony wolności i praw i b) jako środka do wszczęcia postępowania o uchylenie niekonstytucyjnego aktu normatywnego. Ponieważ procedura ochrony praw i wolności w trybie skargi konstytucyjnej prowadzi poprzez stwierdzenie niekonstytucyjności aktu normatywnego i jego uchylenie, do wszczęcia postępowania o zmianę treści orzeczenia, decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia, może zaistnieć konieczność zawieszenia bądź wstrzymania wykonania orzeczenia” (Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 173, uwaga 1 do art. 50). Argumentację na temat funkcji ochronnej wzmacnia dodanie ust. 3 do art. 39 ustawy o TK, wyłączającego możliwość umorzenia postępowania z powodu utraty mocy prawnej, jeżeli wydanie orzeczenia jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności lub praw.

2. Jeżeli chodzi o wykładnię art. 50, brak jest jakichkolwiek wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego, bowiem do chwili obecnej nie zapadło żadne postanowienie. W związku z tym i wypowiedzi doktryny są ilościowo szczupłe (cytowany komentarz oraz B. Wierzbowski, Postanowienia tymczasowe Trybunału Konstytucyjnego [w:] Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa, Warszawa 1999, Wydawnictwa TK, s. 312).

Analiza powołanego art. 50 dowodzi jednoznacznie, że podstawą do wydania postanowienia tymczasowego mogą być okoliczności wskazane w tym przepisie (“jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego”), co w zasadzie odrywa możliwość wydania postanowienia od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Zakładać należy, że nadanie skardze biegu otwiera drogę do merytorycznego rozpoznania sprawy, chyba że po wszczęciu postępowania ujawnią się okoliczności, o których mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1 lub 2 (o pkt. 3 była mowa) ustawy o TK. Przyjąć przy tym trzeba, że w toku wstępnego rozpoznania skargi, jej oczywista bezzasadność może uzasadniać nienadanie dalszego biegu. Gdyby nawet założyć, nie dający się wywieść z art. 50, związek postanowienia tymczasowego z treścią mogącego zapaść merytorycznego orzeczenia, to i tak ocena taka konkretyzuje się dopiero po przeprowadzeniu rozprawy i naradzie sędziowskiej. W tej sprawie również merytoryczna ocena trafności zarzutu niezgodności art. 210 § 3 i art. 227 § 2 prawa spółdzielczego z art. 64 Konstytucji dokonana zostanie dopiero w wyroku TK.

3. Z przytoczonych względów Trybunał Konstytucyjny w tej sprawie skoncentrował swoją uwagę na przesłankach wymienionych w art. 50 ustawy o TK. Z akt sprawy ewidentnie wynika, że skarżący zamieszkuje w lokalu, z którego sąd orzekł eksmisję, wraz z trojgiem dzieci w wieku od 1 roku do lat 6. U skarżącego stwierdzony został umiarkowany stopień niepełnosprawności. Z zapadłych w tej sprawie wyroków wynika, że sądy nie znalazły podstaw prawnych do przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego.

W świetle tych okoliczności uznać należy, że za wstrzymaniem dokonania czynności egzekucyjnych w zakresie opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego położonego w Białymstoku, do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia zawisłej przed Trybunałem Konstytucyjnym sprawy o sygn. akt SK 19/01, przemawia ważny interes skarżącego i dlatego Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.