159

Postanowienie

z dnia 23 maja 2001 r.

Sygn. Ts 41/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety Z. w sprawie zgodności:

art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 73, poz. 435 ze zm.) z art. 187 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej z 31 marca 2001 r. zarzucono, iż art. 10 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa jest niezgodny z art. 187 ust. 4 Konstytucji, gdyż upoważnił Radę do uregulowania trybu działania Rady w regulaminie przez nią uchwalonym, chociaż w myśl powołanego przepisu Konstytucji materia ta jest zastrzeżona dla ustawy. Ponadto zarzucono niezgodność uchwały Nr 10/94/94 z 19 maja 1994 r. KRS z art. 10 ust. 2, art. 1 ust. 2. i art. 2 ust. 5 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa poprzez nieuregulowanie w regulaminie trybu działania Rady w sprawach z zakresu strzeżenia niezawisłości sędziów oraz brakiem trybu działania Rady w sprawach związanych z wyrażaniem opinii w przedmiocie etyki zawodowej sędziów.

Skarżąca pismem z 7 lipca 1999 r. zwróciła się do Krajowej Rady Sądownictwa o wyrażenie opinii w następujących sprawach: czy sędzia informujący administracyjnych przełożonych o uchybieniach w aktach nadesłanych przez inne sądy postępuje zgodnie z etyka zawodową, czy godzi w zasadę sędziowskiej niezawisłości stawianie sędziemu zarzutów przez administracyjnego przełożonego w związku z treścią uzasadnienia wydanego wcześniej przez sędziego postanowienia, czy przełożony taki może stawiać sędziemu zarzut nieetycznego postępowania względem innych sędziów bez jego sprecyzowania, czy przełożony sędziego może stawiać mu jakiekolwiek zarzuty, gdy ten zgłasza organowi nadrzędnemu zastrzeżenia dotyczące pracy swego przełożonego. Skarżąca podkreśliła, iż takie zarzuty zostały jej postawione w związku z wykonywaniem przez nią obowiązków służbowych. Zarzuty te stały się m.in. podstawą odwołania jej z funkcji przewodniczącej wydziału. Możliwość postawienia tego rodzaju zarzutów na gruncie obowiązującego stanu prawnego narusza, zdaniem skarżącej jej konstytucyjne prawo do niezawisłości sędziowskiej. Naruszenie to jest spowodowane m.in. brakiem uregulowania w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa trybu ochrony sędziowskiej niezawisłości oraz braku odpowiednich uregulowań w regulaminie Krajowej Rady Sądownictwa. Skarżąca podkreśliła, iż sformułowane względem niej zarzuty są niesłuszne i godzą w jej dobre imię. W odpowiedzi Krajowa Rada Sądownictwa, po zbadaniu okoliczności faktycznych sprawy, w piśmie z 17 lutego 2000 r. stwierdziła, że w przedmiotowej sprawie nie wystąpiło naruszenie zasady niezawisłości sędziowskiej ze strony przełożonych, ani zasad etyki sędziowskiej ze strony sędziego. Równocześnie Krajowa Rada Sądownictwa skrytykowała formę odwołania skarżącej ze stanowiska przewodniczącej wydziału. Na powyższe pismo skarżąca złożyła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarga ta została odrzucona postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 września 2000 r., w uzasadnieniu którego podniesiono, iż wypowiedź Krajowej Rady Sądownictwa zawierająca ocenę skarżącej i jej przełożonych nie podlega kognicji sądu. Dlatego też w oparciu o art. 27 ust. 2 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym skarga została odrzucona.

Zdaniem skarżącej w niniejszej sprawie doszło do naruszenia jej prawa do niezawisłości przez pozbawienie jej ochrony ze strony Krajowej Rady Sądownictwa, pozbawienie jej dostępu do drogi sądowej, prawa do zaskarżania rozstrzygnięć wydanych w pierwszej instancji i prawa do wniesienia skargi w interesie społecznym.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji RP każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść do Trybunału Konstytucyjnego skargę w sprawie zgodności z konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach albo obowiązkach.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjęto, że za ostateczne rozstrzygnięcia mogące stanowić przesłankę do wystąpienia ze skargą konstytucyjną przyjąć można tylko rozstrzygnięcia, które w sposób władczy określają sytuację prawna skarżącego (tak w orzeczeniach: Ts 1/97, Ts 22/97, Ts 27/97, Ts 19/00). W rozstrzygnięciu z 21 stycznia 1998 r. wydanym w sprawie Ts 27/97 Trybunał Konstytucyjny szczegółowo przedstawił podstawowe zagadnienia dotyczące istoty, stanowiącego podstawę do wniesienia skargi, ostatecznego rozstrzygnięcia organu administracji publicznej przyjmując, że: “możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej powstaje po zakończeniu postępowania administracyjnego i sądowo-administracyjnego w konkretnej sprawie, w której orzekano na podstawie przepisu ustawy (...) któremu zarzuca się niekonstytucyjność. (...) Chodzi zatem o tak rozumiane ostateczne orzeczenie (decyzję), którego podstawę stanowi kwestionowany w skardze przepis”. Przesłanka ta nie jest spełniona w sytuacji, “gdy zainteresowany wniósł skargę do NSA, ale skarga została odrzucona nie wywołując skutków jakie prawo wiąże z wniesieniem skargi odpowiadającej wszystkim wymogom formalnym”. Organom państwa nie będącym organami administracji publicznej mogą być przekazane zadania z zakresu administracji publicznej, a przez to także prawo władczego działania (m.in. podejmowania decyzji). Jednakże musi to być dokonane w drodze ustawy (por. orzeczenie w sprawie Ts 19/00).

W przedmiotowej sprawie podstawą wniesienia skargi konstytucyjnej stało się stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie przedstawionej przez skarżącą. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju stanowiska nie mają charakteru ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach. Należy podkreślić, że ani ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa ani regulamin Rady wśród rodzajów spraw rozstrzyganych przez Radę nie wymienia wydawania rozstrzygnięć w sprawie stwierdzenia naruszenia sędziowskiej niezawisłości. Nie zostały zatem spełnione warunki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji, o których była mowa wyżej.

W konsekwencji również postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie zostało wydane na podstawie zaskarżonego przepisu ustawy, ani też przedmiotem oceny tego Sądu nie były rozstrzygnięcia wydane na podstawie tego przepisu. Podstawę wydania przedmiotowego postanowienia stanowił art. 27 ust. 2 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

W myśl poglądów doktryny oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego niezawisłość sędziowska “obejmuje szereg elementów: 1) bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, 2) niezależność wobec organów (instytucji) pozasądowych, 3) samodzielność sędziego wobec władz i innych organów sądowych, 4) niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych, 5) wewnętrzną niezależność sędziego. Poszanowanie i obrona tych wszystkich elementów niezawisłości są konstytucyjnym obowiązkiem wszystkich organów i osób stykających się z działalnością sądów” (wyrok z 24 czerwca 1998 r., sygn. K. 3/98, OTK ZU Nr 4/1998, s. 334). Niezawisłość sędziowska służyć ma zapewnieniu prawa obywateli do sądu (art. 45 Konstytucji) oraz zapewniać poszanowanie konstytucyjnych zasad ustrojowych, w szczególności zasady podziału władzy (art. 10 Konstytucji).

Z powyższego wynika, że konstytucyjne zasady gwarantujące sędziowską niezawisłość mają charakter ogólny (ustrojowy) i nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do konstruowania publicznych praw podmiotowych przysługujących poszczególnym sędziom.

Powyższy pogląd sformułowany w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z 8 czerwca 1999 r., sygn. Ts 26/99 ma istotne znaczenie dla sformułowanych w niniejszej skardze konstytucyjnej zarzutów dotyczących naruszenia niezawisłości. W myśl art. 79 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem służącym jednostce do ochrony jej praw i wolności wynikających z ustawy zasadniczej. “Dla dopuszczalności skargi konstytucyjnej muszą więc być spełnione równocześnie dwa aspekty: podmiotowy, świadczący o naruszeniu konstytucyjnych praw i przedmiotowy, polegający na hierarchicznej niezgodności aktu niższej rangi z konstytucją. Występowanie tylko aspektu przedmiotowego nie daje podstaw do wniesienia skargi konstytucyjnej, może natomiast być podstawą do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na skutek pytania prawnego lub wniosku złożonego przez uprawniony podmiot” (postanowienie Ts 26/99).

Na koniec należy podkreślić, że niedopuszczalne jest kwestionowanie w drodze skargi konstytucyjnej zgodności uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z art. 10 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. W myśl art. 79 Konstytucji skarga konstytucyjna może dotyczyć jedynie zgodności aktów normatywnych z konstytucją.

Z tego względu należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.