46

POSTANOWIENIE

z dnia 24 stycznia 2001 r.

Sygn. Ts 190/00

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława D. w sprawie zgodności:

art. 113 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 9, art. 18, art. 21 ust. 1 i 2, art. 23, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 71 ust. 1, art. 75 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej Stanisława D. złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 29 listopada 2000 r. zarzucono, iż art. 113 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 5, art. 9, art. 18, art. 21 ust. 1 i 2, art. 23, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 71 ust. 1, art. 75 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący uczynił podstawą skargi konstytucyjnej wydanie przez Sąd Okręgowy w Lublinie postanowienia z 13 listopada 2000 r. (sygn. akt VII Pz 87/00), oddalające zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w Puławach z 11 października 2000 r. (sygn. akt IV P. 683/00), którym oddalono jego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych związanych ze złożeniem powództwa wzajemnego.

Zdaniem skarżącego, wspomniane orzeczenie narusza przysługujące mu prawo do sądu, prawo do ochrony własności i innych praw majątkowych, prawo do ochrony rodziny oraz prawo do uzyskania własnego mieszkania. Skarżący podniósł, iż odmowa zwolnienia od kosztów zamyka mu drogę do wystąpienia z powództwem wzajemnym, zaś zawarta w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie sugestia o możliwości sprzedaży przez skarżącego działki budowlanej na pokrycie kosztów sądowych stanowi wymuszenie niekorzystnego rozporządzenia majątkowego.

Skarżący stwierdził, iż źródłem naruszenia przysługujących mu praw jest treść zakwestionowanego art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności zaś wynikająca z tego przepisu fakultatywność wydania postanowienia o zwolnieniu od kosztów, pomimo zaistnienia przesłanki niemożności ich poniesienia bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uznała skargę konstytucyjną za jeden ze środków indywidualnej ochrony wolności i praw podmiotowych. Ten charakter skargi konstytucyjnej rzutuje w sposób zasadniczy na interpretację określonych w art. 79 ust. 1 konstytucji przesłanek jej dopuszczalności. W szczególności przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie taki akt normatywny, który stanowił podstawę wydania przez organ władzy publicznej orzeczenia naruszającego podmiotowe prawa lub wolności określone w konstytucji. Istota tej przesłanki sprowadza się do merytorycznego związku, jaki istnieć musi pomiędzy zarzutem naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych, a treścią konkretnego orzeczenia oraz treścią konkretnej regulacji prawnej zakwestionowanej w skardze konstytucyjnej. Ów związek polega na tym, iż określone w skardze konstytucyjnej naruszenie praw lub wolności konstytucyjnych musi posiadać swoje źródło w treści podjętego przez organ władzy publicznej rozstrzygnięcia, treść ta zaś musi być determinowana przez tę część normy prawnej, którą skarżący uznaje za niezgodną z Konstytucją RP.

Zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), Trybunał orzekając związany jest granicami skargi konstytucyjnej. Dotyczy to także sformułowanego przez skarżącego zarzutu niezgodności określonego przepisu z Konstytucją RP, wskazania orzeczeń, które jego zdaniem naruszają przysługujące skarżącemu prawa lub wolności konstytucyjne, a także określenia sposobu tego naruszenia. W tak wyznaczonych granicach Trybunał ustala, czy spełnione są warunki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej w szczególności zaś, czy zachodzi wspomniany wcześniej merytoryczny związek pomiędzy przedmiotem skargi konstytucyjnej oraz podstawą jej złożenia.

Jak wynika z treści badanej skargi konstytucyjnej, skarżący upatruje niezgodność art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego z Konstytucją RP w tym, iż zakwestionowana regulacja przewiduje jedynie możliwość zwolnienia od kosztów sądowych osobę, która nie jest w stanie uiścić tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Abstrahując od tego, czy istotnie art. 113 § 1 pozwala na przyjęcie takiej fakultatywności należy stwierdzić, iż kwestia ta nie determinowała rozstrzygnięć podjętych przez sądy w sprawie skarżącego. Jak wynika bowiem z uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w Puławach z 11 października 2000 r. sąd ten uznał, iż w przypadku skarżącego nie są spełnione przesłanki zwolnienia od kosztów sądowych, o których wspomina art. 113 § 1, w szczególności zaś zdaniem sądu sytuacja rodzinna, majątkowa oraz dochody skarżącego pozwalają mu ponieść koszty sądowe bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Treści tego rozstrzygnięcia w żadnej mierze nie determinowała zarzucana przez skarżącego fakultatywność orzekania o zwolnieniu od kosztów sadowych, którą miałby jakoby wyrażać art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Sąd oparł natomiast swoje rozstrzygnięcie na swobodnej ocenie przedstawionych dowodów, w szczególności zaś oświadczenia skarżącego. Ocena ta nie była jednak w żadnym stopniu determinowana treścią art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, którą skarżący uznał za niezgodną z Konstytucją RP.

Podobnie Sąd Okręgowy w Lublinie stwierdził, iż biorąc pod uwagę złożone przez skarżącego oświadczenie majątkowe, nie została w jego przypadku spełniona przesłanka zwolnienia od kosztów sądowych wynikająca z treści art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Także więc i w tym przypadku brak jest merytorycznego związku pomiędzy treścią sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu niezgodności tego przepisu z konstytucją, a podstawą normatywną podjętego przez sąd rozstrzygnięcia.

Dla poczynionych powyżej ustaleń nie ma znaczenia fakt, czy dokonana przez sądy ocena sytuacji faktycznej skarżącego w świetle określonych w art. 113 § 1 kpc przesłanek uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych była prawidłowa, czy też nie. Kwestia ta pozostaje poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego, wyznaczonej ramami rozpoznania wstępnego skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny nie oceniał także prawidłowości przyjętej przez sądy interpretacji art. 113 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, w myśl której posiadanie nieruchomości lub też możliwość wcześniejszego zgromadzenia środków finansowych na uiszczenie kosztów sądowych wyklucza przyjęcie określonej w tym przepisie przesłanki ubóstwa. Dla interpretacji tej także nie ma znaczenia podniesiony przez sformułowany przez skarżącego zarzut domniemanej fakultatywności orzekania o zwolnieniu od kosztów.

Niezależnie od wyżej wspomnianych okoliczności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż w sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego skardze konstytucyjnej w ogóle nie określono, na czym miałaby polegać niezgodność zakwestionowanego przepisu kodeksu postępowania cywilnego z powołanym w skardze art. 18 Konstytucji RP, zgodnie z którym małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Brak jest także uzasadnienia zarzutu niezgodności z art. 23 Konstytucji RP stanowiącym, iż podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne, czy też z art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, zawierającym deklarację, iż państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny, zaś prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych mają rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne. Nie przedstawiono ponadto żadnych argumentów wskazujących na to, iż orzeczenia sądowe stanowiące podstawę skargi konstytucyjnej naruszyły powoływane przez skarżącego prawo do ochrony własności i innych praw majątkowych, prawo do ochrony rodziny, czy też prawo do uzyskania własnego mieszkania.

W tym stanie rzeczy, uznając iż nie zostały spełnione konstytucyjne przesłanki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, należało odmówić nadania jej dalszego biegu.