154

POSTANOWIENIE

z dnia 23 lutego 2000 r.

Sygn. Ts 118/99

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mariana S. w sprawie zgodności:

art. 68 i 68³ ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jednolity z 1994 r. Dz.U. Nr 7, poz. 25 ze zm.) z art. 65 ust. 1, art. 2, art. 5, art. 30, art. 31, art. 77 i art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej złożonej 26 sierpnia 1999 r. zarzucono, że art. 68 i 68³ ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jednolity z 1994 r. Dz.U. Nr 7, poz. 25 ze zm.) narusza art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego wskazane przepisy ustawy, w myśl których podjęcie przez sędziego w stanie spoczynku dodatkowego zatrudnienia uzależnione jest od uprzedniej zgody prezesa sądu, naruszają jego wolność i prawo do wykonywania zawodu adwokata w okresie przebywania na emeryturze. Fakt pobierania uposażenia sędziego w stanie spoczynku nie powinien stać na przeszkodzie wykonywania zawodu adwokata, gdyż prawo do takiego uposażenia przysługuje skarżącemu ze względu na pracę na stanowisku sędziego przez ponad 40 lat. Skarżący wskazał również, że obecnie nie wykonuje zawodu sędziego i w przyszłości nie ma możliwości powrotu do jego wykonywania. Treść zaskarżonych przepisów ustawy oraz ich wykładnia dokonana przez organy sądu wskazują, zdaniem skarżącego, iż sędziowie w stanie spoczynku stanowią grupę zawodową, względem której prawo do wykonywania dodatkowego zatrudnienia zostało najbardziej ograniczone. W piśmie procesowym z 2 lutego 2000 r. skarżący wskazał, iż jego prawo do wykonywania zawodu adwokata wynika też z art. 2, 5, 30, 31, 77 i 91 Konstytucji RP. Tymczasem art. 68³ zrównał w sposób nieuzasadniony sędziów w stanie spoczynku z sędziami urzędującymi w zakresie zezwolenia na wykonywanie dodatkowego zatrudnienia. Zdaniem skarżącego, po 1945 roku sędziowie będący na emeryturze nie mieli zakazu wykonywania zawodu adwokata. Ograniczenia takiego obecnie nie może usprawiedliwiać fakt, iż sędziowie w stanie spoczynku pobierają uposażenie sędziowskie. Wskazany przepis ustawy nie powinien stawiać takich samych wymogów odnośnie podejmowania dodatkowego zatrudnienia przed sędziami orzekającymi i sędziami w stanie spoczynku. Konieczność wprowadzenia odpowiedniego zróżnicowania wynika, zdaniem skarżącego, również z Podstawowych Zasad Narodów Zjednoczonych Dotyczących Roli Adwokatów, art. 21 pkt 2 i art. 23 pkt 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, art. 25 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Pismem z 31 marca 1998 r. Prezes Sądu Wojewódzkiego w B. odmówił wyrażenia zgody na dodatkowe zatrudnienie sędziego w stanie spoczynku pana Mariana S. w zawodzie adwokata. Kolegium Sądu Wojewódzkiego w B. 16 czerwca 1998 r. podjęło uchwałę o wystąpieniu do Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego w G. z wnioskiem o ewentualne rozważenie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko skarżącemu, odmawiając tym samym uwzględnienia jego wniosku o wyrażenie zgody na wykonywanie dodatkowego zatrudnienia. W uchwale wskazano, iż skarżący pomimo niewyrażenia zgody przez Prezesa Sądu Wojewódzkiego w B. na dodatkowe zatrudnienie, rozpoczął pracę w zawodzie adwokata. Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego został przez Kolegium Sądu Wojewódzkiego podtrzymany w uchwale z 11 grudnia 1998 r. Na uchwałę tę skarżący złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który postanowieniem z 23 marca 1999 r. (sygn. akt II SA/Gd 153/99) skargę odrzucił. W uzasadnieniu Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy sędziów oraz sędziów w stanie spoczynku przysługuje droga sądowa przed sądami powszechnymi.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Konieczność przejścia sędziego w stan spoczynku po osiągnięciu określonego wieku wynika wprost z art. 180 ust. 4 Konstytucji RP. W konstytucji instytucja stanu spoczynku została przewidziana tylko dla sędziów, co świadczy o szczególnej wadze jaką ustrojodawca przywiązuje do zapewnienia sędziom niezawisłości, a sądom niezależności względem pozostałych władz. Osoba przechodząca w stan spoczynku nadal zachowuje status sędziego, zmianie ulega natomiast charakter stosunku prawnego w jakim pozostaje. Cechą podstawową stanu spoczynku jest zaprzestanie wykonywania obowiązków orzeczniczych. Należy podkreślić, iż przejście w stan spoczynku nie jest tożsame z rozwiązaniem stosunku służbowego, o którym mowa w art. 59 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych. Pozostawanie w stosunku służbowym powoduje, iż na sędzim w stanie spoczynku ciążą obowiązki wynikające z ustawy z 20 czerwca 1985 r., w tym m.in. obowiązek uzyskiwania zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie. Zakaz łączenia funkcji sędziego z zawodem adwokata wynika również z art. 72 ust. 1 pkt 4 i art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 ze zm.). Wskazane wyżej ograniczenia znajdują swe uzasadnienie w art. 178 ust. 3 konstytucji. Przepis ten zawęża zakres przedmiotowy szeregu wolności i praw konstytucyjnych sędziów. Z jego brzmienia wynika, iż ograniczenia te stosują się również do sędziów w stanie spoczynku, o których mowa w art. 180 ust. 4 konstytucji. Pozostawanie sędziów w służbie po zakończeniu orzekania ma nie tylko gwarantować ich niezawisłość, ale również wzmocnić zaufanie społeczne do wymiaru sprawiedliwości (por. orzeczenie K. 1/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 3). Z realizacją tego ostatniego celu są związane obowiązki, o których mowa w art. 68³ w związku z art. 68 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Ograniczenia wolności wykonywania zawodu przez sędziego w stanie spoczynku są zawarte nie tylko w art. 31 ust. 3 i art. 65 ust. 1, ale również w art. 178 ust. 3 konstytucji. Z tego wynika szerszy zakres tych ograniczeń względem sędziów, niż względem innych osób.

Ze statusem sędziego w stanie spoczynku związane są też określone uprawnienia, jak np. prawo do pobierania uposażenia sędziego w stanie spoczynku. Uposażenie sędziego jest wypłacane ze środków, jakimi dysponuje właściwy sąd i nie stanowi ono świadczenia z ubezpieczenia społecznego wypłacanego przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to logiczną konsekwencją wyrażonej w konstytucji zasady, w myśl której przejście w stan spoczynku nie oznacza rozwiązania stosunku służbowego i uzyskania statusu emeryta.

Wbrew twierdzeniom skarżącego zawarty w art. 68³ i 68 cytowanej ustawy wymóg uzyskania przez sędziego w stanie spoczynku zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie wcale nie stoi na przeszkodzie w podjęciu i wykonywaniu przez niego zawodu adwokata. Wymóg ten ciąży na skarżącym dopóki pozostaje on sędzią w stanie spoczynku. Nie ma natomiast przeszkód prawnych do rezygnacji ze statusu sędziego w stanie spoczynku. Rezygnacja taka powoduje rozwiązanie stosunku służbowego, co pociąga za sobą ustanie obowiązku uzyskiwania zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie i umożliwia podjęcie oraz wykonywanie zawodu adwokata. W takim przypadku osoba rezygnująca ze statusu sędziego w stanie spoczynku traci prawo do uposażenia sędziego, nabywa natomiast prawo do emerytury w myśl zasad przewidzianych w art. 78¹ § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych. Tak więc, wbrew twierdzeniom zawartym w skardze konstytucyjnej skarżący w okresie przebywania na emeryturze może podjąć i wykonywać zawód adwokata.

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że podniesiony w skardze konstytucyjnej zarzut naruszenia art. 65 ust. 1, art. 2, 5, 30 i 77 konstytucji jest oczywiście bezzasadny. Odnośnie naruszenia przez zaskarżone przepisy ustawy ratyfikowanych umów międzynarodowych, o których mowa w art. 91 konstytucji, należy stwierdzić, iż zarzut ten nie może być podstawą skargi konstytucyjnej. W myśl art. 79 ust. 1 konstytucji w skardze konstytucyjnej można zarzucać jedynie naruszenie wolności lub praw wyrażonych w konstytucji.

W tym stanie rzeczy, z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi konstytucyjnej, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.