POSTANOWIENIE

z dnia 18 grudnia 1996 r.

Sygn. akt W. 3/96

Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński - sprawozdawca

Ferdynand Rymarz

Jadwiga Skórzewska-Łosiak

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński

Błażej Wierzbowski

po rozpoznaniu 18 grudnia 1996 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z 12 kwietnia 1996 r. o ustalenie powszechnie obowiązującej wykładni poprzez wyjaśnienie:

czy art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 138, poz. 681) nie pozbawia emerytów i rencistów praw nabytych do waloryzacji za ostatni okres 1995 r. (“czwarty kwartał 1995 r.”), jeżeli spełniony został przewidziany art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zmianami) warunek, iż wskaźnik wzrostu kwoty przeciętnego wynagrodzenia w stosunku do kwoty takiego wynagrodzenia w kwartale, w którym ostatnio została przeprowadzona waloryzacja, wyniósł co najmniej 110%

postanowił

umorzyć postępowanie.

Uzasadnienie:

Rzecznik Praw Obywatelskich we wniosku z 12 kwietnia 1996 r. o ustalenie powszechnie obowiązującej wykładni art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 138, poz. 681) wyraził pogląd, że przepis ten - dodając do ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw art. 17¹ i art. 17² - nie rzutuje na waloryzację emerytur i rent dotyczącą okresów czasu sprzed 1996 r. W tym zakresie nadal pozostaje w mocy art. 17 ustawy z 17 października 1991 r. i dlatego waloryzacja wynikająca z warunków spełnionych w IV kwartale 1995 r. powinna być przeprowadzona według tego przepisu, mimo, że odbędzie się w 1996 roku.

Prokurator Generalny w piśmie z 16 maja 1996 r. przedstawił następujące stanowisko: w świetle art. 17¹ w związku z art. 17² ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 138, poz. 681), emerytury i renty podlegają w 1996 r. tylko jednorazowej waloryzacji przez podwyższenie świadczenia przysługującego w dniu 31 sierpnia 1996 r. wskaźnikiem waloryzacji określonym w ustawie budżetowej.

Zdaniem Prokuratora Generalnego przepis art. 1 pkt 4 ustawy z 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw wprowadzając na 1996 r. inne, szczególne zasady waloryzacji emerytur i rent, wszedł z życie z dniem 1 stycznia 1996 r. i nie ulega wątpliwości, że wyłączył on możliwość waloryzacji świadczeń w marcu 1996 r. według zasad wynikających z nieobowiązującego w roku 1996 r. przepisu art. 17 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw.

Przepisy ustawy z 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw zostały zaskarżone do Trybunału Konstytucyjnego:

- 15 kwietnia 1996 r. przez grupę posłów na Sejm RP,

- 19 kwietnia 1996 r. przez Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych,

którzy to Wnioskodawcy zarzucili niezgodność przepisów ustawy z art. 1, 3 i 7 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy art. 77 Małej Konstytucji.

We wniosku z 19 kwietnia 1996 r. również Komisja Krajowa NSZZ “Solidarność” zarzuciła zaskarżonej ustawie naruszenie przepisami art. 1 pkt 4 i 7 zasad wynikających z art. art. 1, 3 ust. 1, 7 oraz 70 ust. 1 i 2 pkt 1 przepisów konstytucyjnych.

Połączone wnioski Trybunał Konstytucyjny rozpoznał na rozprawie w dniu 16 lipca 1996 r. orzekając:

I. Art. 17² ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450; zm.: z 1992 r. Nr 21, poz. 84; z 1993 r. Nr 127, poz. 583 i Nr 129, poz. 602; z 1994 r. Nr 84, poz. 385; z 1995 r. Nr 4, poz. 17, Nr 95, poz. 473, Nr 138, poz. 681) dodany przez art. 1 ust. 4 ustawy z 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw rozumiany jako pozbawiający emerytów i rencistów waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych za IV kwartał 1995 r. jest - w zakresie, w jakim wyłącza stosowanie w I kwartale 1996 r. art. 17 powołanej ustawy z 17 października 1991 r. - niezgodny z art. 1 i 70 ust. 2 pkt 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729) przez to, że nie ustanawiając żadnego mechanizmu waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych za IV kwartał 1995 r. narusza istotę prawa do waloryzacji emerytur i rent, zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadę sprawiedliwości społecznej.

II. W zakresie objętym pkt. 1 niniejszego orzeczenia art. 1 pkt 4 ustawy z 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw jest zgodny z art. 1, 3 i 70 ust. 2 pkt 1 i nie jest niezgodny z art. 7 powołanych przepisów konstytucyjnych.

III. Art. 1 pkt 7 powołanej wyżej ustawy z 29 września 1995 r. nie jest niezgodny z art. 1, 3. 70 ust. 2 pkt 1 powołanych przepisów konstytucyjnych.

Orzekając o niekonstytucyjności art. 17² ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw dodanego przez art. 1 pkt 4 ustawy z 29 września 1995 r. Trybunał Konstytucyjny zajął stanowisko, że nie przeprowadzenie w oparciu o postanowienia art. 1 pkt 4 zaskarżonej ustawy waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych za czwarty kwartał 1995 r. w oparciu o art. 17 w związku z art. 19 ustawy z 1991 r. i nie objęcie tegoż okresu mechanizmem waloryzacji obowiązującym w roku 1996 r., doprowadziło do utraty przez emerytury i renty ich dotychczasowej realnej wartości. Nastąpiło przez to naruszenie konstytucyjnego prawa do emerytur i rent (art. 70 ust. 1 pkt 1 przepisów konstytucyjnych), które zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego stanowiskiem (K. 14/92, K. 23/95), niekwestionowanym przez żadnego uczestnika postępowania, obejmuje także prawo do ich waloryzacji. Nie objęcie czwartego kwartału 1995 r. mechanizmem waloryzacji przewidzianym ustawą z 1991 r., ani waloryzacją wprowadzoną ustawą z 1995 r. na rok 1996 r., narusza istotę prawa do waloryzacji emerytur i rent, a narusza także wynikającą z art. 1 przepisów konstytucyjnych zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej na 91 plenarnym posiedzeniu 24 października 1996 r. uznał orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego za zasadne.

29 listopada 1996 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego pismo Rzecznika Praw Obywatelskich znak: RPO/210886/96/III/JM następującej treści:

“Wobec przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 1996 r., sygn. akt K. 8/96, stwierdzającego, że art. 17² ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalanie emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zmianami) dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 138, poz. 681) jest niezgodny z konstytucją - wycofuję wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 12 kwietnia 1996 r. o ustalenie powszechnie obowiązującej wykładni art. 1 pkt 4 ustawy z 29 września 1995 r.”.

Z uwagi na to, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niekonstytucyjność przepisu objętego wnioskiem o dokonanie powszechnie obowiązującej wykładni ustawy zostało przyjęte przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie Rzecznik Praw Obywatelskich wycofał wniosek o ustalenie powszechnie obowiązującej wykładni tego przepisu, postępowanie należało umorzyć.