14

Postanowienie

z dnia 31 grudnia 1990 r.

(K. 8/90)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: sędzia TK Tomasz Dybowski

Sędziowie TK: Kazimierz Działocha

Antoni Filcek Maria

Łabor-Soroka (sprawozdawca)

Remigiusz Orzechowski

po rozpoznaniu w dniu 31 grudnia 1990 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, w której uczestnikami postępowania są ponadto - Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prokurator Generalny, o stwierdzenie niezgodności:

1) przepisu art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 13 lipca 1988 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 24, poz. 170) z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) przepisu art. 34 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 14, poz. 74 ze zm.) z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

postanawia:

umorzyć postępowanie w sprawie.

UZASADNIENIE

Rzecznik Praw Obywatelskich dnia 30 czerwca 1990 r. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie, że przepis art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 13 lipca 1988 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 170), który nadał nowe brzmienie art. 17 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r., Nr 14, poz. 74 ze zm.), oraz art. 34 wymienionej ustawy z 29 kwietnia 1985 r. są niezgodne z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wnioskodawca w uzasadnieniu wystąpienia podniósł następujące argumenty.

Przepis art. 17 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości stanowił, iż osoba fizyczna będąca właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości objętej granicami gruntów przeznaczonych pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne ma prawo zachować własność lub użytkowanie wieczyste jednej działki wydzielonej z tej nieruchomości.

Na podstawie art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 13 lipca 1988 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości prawo to zostało zniesione i zastąpione jedynie prawem pierwszeństwa do nabycia od Skarbu Państwa działki lub otrzymania w użytkowanie wieczyste jednej działki przeznaczonej pod budowę domów lub budynków, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Zdaniem Rzecznika, przyjęte w powołanej ustawie z dnia 13 lipca 1988 r. rozwiązanie prawne, pozbawiające właściciela (użytkownika wieczystego) prawa do zachowania jednej działki, jest sprzeczne z zasadami wyrażonymi w art. 7 Konstytucji, zgodnie z którymi Rzeczpospolita Polska chroni własność oraz poręcza całkowitą ochronę własności osobistej.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich również art. 34 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości jest niezgodny z art. 7 Konstytucji.

Stosownie do powołanego art. 34 przepisy art. 29 i 33 ustawy stosuje się odpowiednio do właścicieli i użytkowników wieczystych działek, o których mowa w art. 17. Utrzymanie tego przepisu oznaczałoby dla właściciela działki, którą by zachował, obowiązek jej zabudowy w terminie 5 lat, w razie zaś niewykonania tego obowiązku - organ administracji mógłby żądać, aby właściciel przeniósł własność działki na rzecz Państwa za odpowiednim wynagrodzeniem, nie wyższym jednak niż wyniosłoby odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia tej nieruchomości (art. 29 i 33 ustawy).

O ile rozwiązanie przyjęte w ustawie ma pełne uzasadnienie w odniesieniu do osoby trzeciej, która otrzymała od Państwa działkę w użytkowanie wieczyste, o tyle budzi ono w świetle art. 7 Konstytucji zastrzeżenia w stosunku do dotychczasowego właściciela gruntu, jeżeli chodzi o jedną działkę budowlaną, jaką miałby zachować. Prowadziłoby to bowiem do podważenia uprawnień właściciela do korzystania z rzeczy i do rozporządzania nią, i to w sytuacji, gdy część jego nieruchomości została już przejęta przez Państwo dla realizacji skoncentrowanego budownictwa jednorodzinnego, pozostała zaś przy właścicielu działka stanowi jego własność osobistą.

Prokurator Generalny w piśmie z dnia 6 sierpnia 1990 r., podzielając poglądy i argumentację Rzecznika Praw Obywatelskich, wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 17 i art. 34 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z art. 7 Konstytucji RP.

W ocenie Prokuratora Generalnego poszanowanie własności osobistej powinno oznaczać jej zachowanie, pozbawienie zaś prawa do zachowania jednej działki budowlanej stanowi pomniejszenie zakresu ochrony własności osobistej, która według konstytucyjnej zasady ma być całkowita.

W toku postępowania przygotowawczego do sprawy uległ zmianie stan prawny.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że ustawą z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79 poz. 464), która weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, tj. 5 grudnia 1990 r., został zmieniony art. 17 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1989 r. Nr 14, poz. 74 i Nr 29, poz. 154 oraz z 1990 r. Nr 14, poz. 90 i Nr 34, poz. 198), który uzyskał nowe brzmienie.

Z dodanego (art. 1 pkt 17 ustawy z 29 września 1990 r.) art. 17a ust. 2, będącego odpowiednikiem dotychczasowego art. 17 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r., wynika, że:

“W zamian za nieruchomości objęte scaleniem i podziałem dotychczasowy właściciel lub użytkownik wieczysty otrzymuje odpowiednio na własność lub w użytkowanie wieczyste taką liczbę działek budowlanych wydzielonych z tych nieruchomości, których łączna powierzchnia odpowiada powierzchni jego nieruchomości pomniejszonej w sposób określony w ust. 1. Jeżeli nie ma możliwości przydzielenia działek o powierzchni ściśle ekwiwalentnej, dokonuje się rozliczenia w gotówce...”. Równocześnie skreślony został kwestionowany przez RPO art. 34 ustawy (art. 1 pkt 33).

Z powyższych względów, skoro utracił moc przepis art. 17 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości w wersji nadanej mu art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 13 lipca 1988 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 24, poz. 170) i zastąpiono go przepisem o innej treści, odpowiadającej postulatom podniesionym we wniosku RPO, a art. 34 tej ustawy został skreślony, to Trybunał Konstytucyjny uznał za stosowne na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o TK (Dz. U. Nr 22, poz. 98 ze zm.) postępowanie umorzyć, przyjmując iż brak jest podstaw do merytorycznego rozpoznania sprawy.