84/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 13 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 146/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat - przewodniczący

Andrzej Rzepliński - sprawozdawca

Adam Jamróz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 grudnia 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Beaty B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 czerwca 2010 r. Beata B. (dalej: skarżąca) zarzuciła, że art. 172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) jest niezgodny z art. 21 i art. 64 Konstytucji w zakresie, w jakim dopuszcza do pozbawienia obywateli prawa własności nieruchomości i do nabywania tego prawa przez Skarb Państwa bez jakiegokolwiek odszkodowania. Skarżąca domagała się ewentualnie stwierdzenia niezgodności art. 172 § 2 k.c. w zakresie, w jakim dopuszcza nabycie własności nieruchomości przez Skarb Państwa w wyniku upływu 30-letniego okresu posiadania nabytego w złej wierze, z art. 2 Konstytucji i zasadą subsydiarności.

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. Jako podstawę odmowy wskazał art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skarżąca wniosła bowiem skargę konstytucyjną po upływie trzymiesięcznego terminu od doręczenia jej prawomocnego orzeczenia wydanego w jej sprawie (postanowienie Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 26 lutego 2009 r., sygn. akt II Ca 45/09). Trybunał zaznaczył też, przywołując jednolitą linię orzeczniczą TK, że skorzystanie przez skarżącą z nadzwyczajnych środków zaskarżenia nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (nie ulega on wówczas ani zawieszeniu, ani przedłużeniu).

Na powyższe postanowienie skarżąca złożyła zażalenie, w którym podnosi, że Trybunał błędnie zastosował art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W ocenie skarżącej przez „wyczerpanie drogi prawnej” należy rozumieć także skorzystanie z nadzwyczajnych środków zaskarżenia, jeśli są przewidziane. Co więcej, jej zdaniem „drogi prawnej” nie należy wiązać z „prawomocnością orzeczenia”, gdyż ustawodawca nie posługuje się takim pojęciem w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Ponadto, z subsydiarnego charakteru skargi konstytucyjnej wynika, że jej wniesienie winno być dopuszczalne dopiero po zakończeniu się postępowania mającego na celu zmianę - wydanego na podstawie zaskarżonego aktu normatywnego - orzeczenia, choćby posiadało ono przymiot prawomocności. Skarżąca podkreśla więc, że toczące się na podstawie skargi kasacyjnej postępowanie przed Sądem Najwyższym tymczasowo wyklucza dopuszczalność skargi konstytucyjnej. Uchylenie lub zmiana prawomocnego orzeczenia przez Sąd Najwyższy uczyni bowiem równolegle złożoną skargę konstytucyjną bezprzedmiotową. Skarżąca twierdzi, że zachowała trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, gdyż wniosła ją przed upływem tego terminu licząc od doręczenia jej postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r. (sygn. akt II CSK 556/09), czyli jej zdaniem „innego ostatecznego rozstrzygnięcia”, o którym stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznaje, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

2. Skarżąca twierdzi, że „wyczerpanie drogi prawnej”, o której stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK, oznacza także skorzystanie z przysługujących skarżącemu nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Tym samym, warunkiem dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej jest - w ocenie skarżącej - uprzednie złożenie skargi kasacyjnej.

2.1. Trybunał przypomina, do czego również nawiązuje skarżąca, że art. 46 ust. 1 ustawy o TK - od 17 października 1997 r. do 8 października 2000 r. - formułował wymóg „wyczerpania toku instancji”. Trybunał w swym orzecznictwie podkreślał autonomiczność (samodzielność) pojęcia „toku instancji” na gruncie ustawy o TK, które oznaczało skorzystanie z wszelkich dostępnych zwyczajnych środków zaskarżenia (zob. m.in. postanowienia TK z dnia: 13 czerwca 2000 r., SK 21/98, OTK ZU nr 5/2000, poz. 147; 7 sierpnia 2000 r., Ts 157/99, OTK ZU nr 6/2000, poz. 205; 5 września 2000 r., Ts 73/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 27). Niemniej, sformułowanie powyższe budziło wiele wątpliwości, w szczególności sygnalizowano, że wniesienie skargi na decyzję administracyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego nie mieści się w ramach toku instancji (por. obowiązująca do 1 stycznia 2004 r. ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Dz. U. Nr 74, poz. 368, ze zm.). Z tego - między innymi - względu ustawą z dnia 9 czerwca 2000 r. o zmianie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 53, poz. 638) znowelizowano art. 46 ust. 1 ustawy o TK w ten sposób, że zastąpiono zwrot „wyczerpanie toku instancji” zwrotem bardziej ogólnym - „wyczerpanie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana” (ustawa weszła w życie 8 października 2010 r.).

2.2. Trybunał - podobnie jak w wypadku „toku instancji” - autonomicznie zdefiniował pojęcie „drogi prawnej” i jej wyczerpania. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem TK przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć skorzystanie ze zwykłych środków zaskarżenia również, jeśli wykraczają one poza tok instancji (zob. postanowienia TK z dnia 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60 oraz 20 sierpnia 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 175). Trybunał podkreślił jednak wyraźnie, że skorzystanie ze zwykłych środków zaskarżenia prowadzące do uzyskania ostatecznego rozstrzygnięcia (np. prawomocnego orzeczenia) otwiera bieg trzymiesięcznego terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. Wniesienie nadzwyczajnych środków zaskarżenia nie ma zaś wpływu na bieg tego terminu, w szczególności w żaden sposób go nie przedłuża.

2.3. Trybunał zwraca uwagę, że od 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, przysługującym od prawomocnego orzeczenia (zob. ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 13, poz. 98).

Skarżąca trafnie wskazuje na wyjątkowość skargi kasacyjnej oraz cele, które ma pełnić (zob. w szczególności art. 398⁹ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).

Wymaga zatem przypomnienia, że cele skargi kasacyjnej oraz skargi konstytucyjnej są zasadniczo różne. Skarga konstytucyjna, co zdaje się pomijać skarżąca, jest - w odróżnieniu od skargi kasacyjnej - środkiem ochrony wolności lub praw określonych w Konstytucji. Natomiast subsydiarny charakter skargi, wynikający z art. 79 ust. 1 Konstytucji, oznacza, że warunkiem dopuszczalności jej wniesienia nie jest uprzednie skorzystanie z nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Skarżący może „równolegle” wnieść skargę kasacyjną i skargę konstytucyjną. Jeśli skarga konstytucyjna nie zawiera informacji o skorzystaniu ze skargi kasacyjnej, Trybunał może zaistnienie takiej okoliczności ustalić w drodze czynności urzędowej albo wezwać skarżącego do udzielenia stosownego wyjaśnienia w trybie przewidzianym dla uzupełnienia braków formalnych skargi. Po ustaleniu, że skarżący wniósł równolegle skargę kasacyjną oraz skargę konstytucyjną, Trybunał może zawiesić z urzędu toczące się przed nim postępowanie (art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK). Jeśli jednak - przed wydaniem orzeczenia przez Sąd Najwyższy - Trybunał stwierdzi (przykładowo), że skarga została wniesiona po upływie ustawowego terminu albo przez podmiot, który nie ma zdolności skargowej (art. 79 Konstytucji), podejmuje postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze.

Skarżąca zasadnie uznaje, że orzekanie o skardze konstytucyjnej może cechować „bezprzedmiotowość”, jeśli wcześniej zapadło orzeczenie kasatoryjne. W tym wypadku Trybunał odmówi nadania dalszego biegu skardze, orzeczenie wydane na podstawie kwestionowanego przepisu utraciło bowiem walor orzeczenia ostatecznego (art. 79 ust. 1 Konstytucji).

2.4. Skarżąca przyjmuje nadto, że rozstrzygnięcie wydane w następstwie rozpatrzenia nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest „innym ostatecznym rozstrzygnięciem”, od którego biegnie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału skarżąca abstrahuje tym samym od ustalonego w orzecznictwie TK znaczenia zwrotu „wyczerpania drogi prawnej” i dlatego prezentowanemu przez nią poglądowi należy odmówić trafności.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.

3