103/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 8 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 347/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar - przewodniczący

Zbigniew Cieślak - sprawozdawca

Maria Gintowt-Jankowicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Barbary Ł.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W sporządzonej przez radcę prawnego skardze konstytucyjnej Barbary Ł. (dalej: skarżąca), wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 grudnia 2010 r. (data nadania), zarzucono niezgodność: (1) art. 13, art. 365 i art. 366 oraz art. 523 w związku z art. 398 i art. 510 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z Konstytucją; (2) art. 398⁹ k.p.c. z art. 398¹ i art. 398² k.p.c. oraz art. 45 Konstytucji.

W uzasadnieniu skargi zacytowano treść art. 64 Konstytucji, a następnie podniesiono, że jej wniesienie „jest związane z koniecznością interwencji Trybunału Konstytucyjnego w związku z ciągłymi zmianami w ustawodawstwie, przykładem może być zmiana przepisów Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego - vide ustawa z 22 lipca 2010 r. (…). Dalej wynika to również z ewolucji stanowiska Sądu Najwyższego z jednej strony, z drugiej strony niedostosowaniem się sądownictwa do zmian przepisów prawnych wynikających z transformacji ustrojowej, to samo dotyczy też stanowiska doktryny prawniczej. Ostrożność prawna, zaufanie do Trybunału Konstytucyjnego, dobrze rozumiana elegancja i ekonomika procesowa wymaga li tylko stwierdzenia i podkreślenia, że został naruszony art. 45 Konstytucji RP o prawie do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy. Dotychczasowe orzeczenia sądów i dokonywana przez nie wykładnia prawa, tak jak w przypadku skarżącej stoi wyraźnie w sprzeczności z art. 45 ust. 1 i 77 ust. 2 Konstytucji RP. (…) Postanowienie Sądu Najwyższego z 7 lipca 2010 r., o sygnaturze akt: II CSK 18/10 w przedmiocie odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i poprzedzające je postanowienia sądowe naruszyły przysługujące skarżącej konstytucyjne prawa zagwarantowane w art. 45 ust. 1 i 77 ust. 2 Konstytucji RP. (…) Ochrona własności i praw nabytych (zasiedzenie) określona w art. 64 Konstytucji RP stoi w sprzeczności z zaszłościami orzeczniczymi, opartymi na uprzednich stanach faktycznych, nieadekwatnych do aktualnego stanu faktycznego skarżącej, jak i akcesoryjnym stanowiskiem doktryny prawniczej” (pisownia oryginalna).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 31 maja 2011 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącej 9 czerwca 2011 r.) wezwano skarżącą do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez - stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) - wskazanie konstytucyjnych praw lub wolności wywodzonych przez skarżącą z art. 45 Konstytucji, które - jej zdaniem - zostały naruszone przez zaskarżony art. 398⁹ k.p.c. (wraz z uzasadnieniem sposobu naruszenia tych praw lub wolności) oraz wyjaśnienie, czy powołany na s. 3 uzasadnienia skargi konstytucyjnej art. 64 Konstytucji stanowi wzorzec kontroli dla zaskarżonego art. 398⁹ k.p.c., a jeżeli tak - stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o TK - wskazanie konstytucyjnych praw lub wolności wywodzonych przez skarżącą z tego przepisu Konstytucji, które zostały - jej zdaniem - naruszone przez art. 398⁹ k.p.c. (wraz z uzasadnieniem sposobu naruszenia tych praw lub wolności).

W sporządzonym przez radcę prawnego piśmie procesowym, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 16 czerwca 2011 r. (data nadania), podniesiono, że naruszenie art. 45 Konstytucji przez art. 398⁹ k.p.c. polega na tym, iż „sądy orzekające [w sprawie leżącej u podstaw wniesienia skargi konstytucyjnej] nie respektują art. 523 k.p.c. zdania drugiego”, a przez to skarżąca „została pozbawiona w ten sposób konstytucyjnego prawa do sądu i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy”. Z kolei art. 64 Konstytucji „stanowi między innymi wzorzec kontroli dla zaskarżonego przepisu art. 398⁹ k.p.c.”, ponieważ wskazany przepis ustawy „z uwagi na § 1. p. 4 wydaje się, za zapewnia prawa konstytucyjne. Jest to jednak pozorna prawda - zaniedbano okoliczności, pozornie ze względów formalnych wąsko pojmowanych wykładni, drobne lub mniejszej wagi naruszenia przepisów, które prowadzą w gruncie rzeczy do niemożności obrony słusznych praw przez stronę” (pisownia oryginalna).

Postanowieniem z 18 października 2011 r. Trybunał Konstytucyjny - na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK - odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z następujących powodów:

- po pierwsze - skarżąca domagała się zbadania zgodności przepisów art. 13, art. 365 i art. 366 oraz art. 523 w związku z art. 398 i art. 510 k.p.c. z Konstytucją, jednocześnie nie wskazując w petitum skargi, które z postanowień ustawy zasadniczej czyni w niniejszej sprawie wzorcami kontroli. Wprawdzie w uzasadnieniu skargi skarżąca zacytowała treść art. 64 Konstytucji (s. 3) oraz powołała się na art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji (s. 3 i 4), jednakże ani nie sprecyzowała, do których przepisów Kodeksu postępowania cywilnego odnosiła wskazane regulacje konstytucyjne, ani też nie uzasadniła zarzutu niezgodności z nimi tych przepisów Kodeksu.

- po drugie - skarżąca jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 2 ustawy o TK wskazała postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 7 lipca 2010 r. (sygn. akt II CSK 18/10) o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej na postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi - III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 22 czerwca 2009 r. (sygn. akt III Cz 693/09) oddalające zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 17 marca 2009 r. (sygn. akt I Ns 663/07) w przedmiocie odrzucenia wniosku skarżącej o zasiedzenie nieruchomości. Podstawą normatywną wydania tego orzeczenia był art. 398⁹ k.p.c., gdyż skarga kasacyjna skarżącej nie spełniała przesłanek określonych w § 1 tego artykułu. W związku z powyższym niedopuszczalne było badanie przez Trybunał konstytucyjności art. 13, art. 365 i art. 366 oraz art. 523 w związku z art. 398 i art. 510 k.p.c., przepisy te nie stanowiły bowiem - w myśl art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK - podstawy normatywnej wskazanego postanowienia Sądu Najwyższego.

- po trzecie - skarżąca wniosła o zbadanie zgodności art. 398⁹ k.p.c. z art. 398¹ oraz art. 398² k.p.c., czyli o tzw. „kontrolę poziomą prawa”, która nie mieści się w zakresie kompetencji Trybunału Konstytucyjnego.

- po czwarte - skarżąca nie uzasadniła zarzutu naruszenia art. 45 oraz art. 64 Konstytucji przez art. 398⁹ k.p.c., a tym samym nie wykonała dyspozycji art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, a nadesłane w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK z dnia 31 maja 2011 r. pismo procesowe w ogóle nie usunęło braków formalnych skargi w tym zakresie.

- po piąte - skarżąca sformułowała na s. 4 uzasadnienia skargi konstytucyjnej zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji przez postanowienie Sądu Najwyższego oraz postanowienia sądów obu instancji zapadłych w jej sprawie, natomiast na gruncie obowiązujących przepisów konstytucyjnych niedopuszczalna jest ocena zgodności z ustawą zasadniczą rozstrzygnięć sądowych zapadłych na podstawie prawa materialnego czy proceduralnego w jakichkolwiek sprawach indywidualnych, gdyż nie mieści się ona w kognicji polskiego Trybunału Konstytucyjnego.

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej w dniu 3 listopada 2011 r.

W sporządzonym przez radcę prawnego piśmie procesowym, wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 10 listopada 2011 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie Trybunału, w którym wniosła „o przyjęcie niniejszego zażalenia, gdyż jej prawa zostały naruszone co może nieudolnie ale wykazała w swojej skardze konstytucyjnej”, która „ma na celu zbadanie czy określone przepisy ustawy (prawa) są zgodne z Konstytucją. W niniejszym przypadku wobec orzeczenia Sądów I i II instancji przy odmowie rozpatrzenia kasacji przez Sąd Najwyższy u skarżącej powstała wątpliwość, czy aby mimo oczywistej dla niej zgodności z Konstytucją, art. 13, art. 365 i art. 366 oraz art. 523 w związku z art. 398 i art. 510 k.p.c. istnieją powody, dla których przepisy te nie są respektowane przez Sądy” (pisownia oryginalna).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, odniesienie się do treści zażalenia musi zaś zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK, Trybunał orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Stąd należy przyjąć, że podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotną kwestią jest przy tym funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK, na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ze względu na to, że w unormowaniu tym stanowi się o postanowieniu w sprawie nienadania dalszego biegu skardze, zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi.

Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącą środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca w swym zażaleniu w ogóle nie odniosła się do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazanych w postanowieniu z dnia 18 października 2011 r., co świadczy o niezrozumieniu przez skarżącą istoty zarówno skargi konstytucyjnej, jak i zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze. Skarżąca domaga się bowiem de facto zbadania zgodności z Konstytucją wydanych w jej sprawie orzeczeń Sądu Najwyższego oraz sądów meriti. Żądanie takie de iure nie może zostać uwzględnione, gdyż wykracza ono poza przedmiot skargi konstytucyjnej, która w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji może dotyczyć jedynie kontroli konstytucyjności aktów normatywnych.

Z przedstawionych wyżej powodów Trybunał Konstytucyjny - na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK - postanowił nie uwzględnić zażalenia.

4