37/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 7 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 177/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński - przewodniczący

Stanisław Biernat - sprawozdawca

Zbigniew Cieślak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Lidii i Adama H.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 20 lipca 2009 r. Lidia i Adam H. (dalej: skarżący) zarzucili niezgodność art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, ze zm.; dalej: u.k.w.h.) - w zakresie, w jakim wyłącza dobrą wiarę nabywcy własności lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości ze względu na przesłankę możliwości łatwego dowiedzenia się przez nabywcę o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym - z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 32 w zw. z art. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 45 Konstytucji oraz niezgodność art. 172 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) w zw. z art. 5 u.k.w.h. - w zakresie, w jakim nie wyłączają skuteczności zasiedzenia przez posiadacza w złej wierze w stosunku do osoby, która nabyła własność nieruchomości przez odpłatną czynność z osobą uprawnioną według treści księgi wieczystej, bądź nie uzależniają w tym przypadku skuteczności zasiedzenia przez posiadacza w złej wierze od spełnienia szczególnych przesłanek - z art. 21 w zw. z art. 2, art. 32 w zw. z art. 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z dnia 21 lipca 2011 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze. Po pierwsze, Trybunał stwierdził, że skarżący nie wskazali orzeczenia, które doprowadziłoby do naruszenia przysługujących im konstytucyjnych praw podmiotowych (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Po drugie, Trybunał uznał, że z przedstawionego przez skarżących stanu faktycznego wynika, że wiążą naruszenie przysługujących im konstytucyjnych praw podmiotowych z błędnym zastosowaniem art. 6 ust. 2 u.k.w.h., co uniemożliwiło nadanie ich skardze dalszego biegu. Ponadto, Trybunał zaznaczył, że skarżący nie wskazali cechy istotnej (relewantnej), uzasadniającej pogląd o naruszeniu ich prawa do równej ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji).

Na powyższe postanowienie skarżący wnieśli zażalenie, w którym podnoszą, że nie zostali wezwani do uzupełnienia braków skargi, a zatem nieuzasadnione - w ich przekonaniu - było zastosowanie przez Trybunał art. 47 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK jako podstawy odmowy nadania dalszego biegu ich skardze. Ponadto, skarżący twierdzą, że zarzuty zawarte we wniesionej skardze zostały należycie uzasadnione. Tym samym, w ich ocenie Trybunał, orzekając oczywistą bezzasadność zarzutów skargi, naruszył art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK. Co więcej, zdaniem skarżących kwestionowane przepisy naruszają równą ochronę „konkurujących do prawa własności”, czego Trybunał nie dostrzegł, pominął również wiele kwestii, także prawnoporównawczych, zawartych w skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo ustalił istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu, dlatego nie zasługują na uwzględnienie.

2. W skardze i zażaleniu podkreślono, że orzeczeniem, z którym skarżący łączą naruszenie przysługujących im praw i wolności konstytucyjnych jest wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 marca 2009 r. (sygn. akt II Ca 1523/08). Skarżący twierdzą przy tym, że z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK nie wynika obowiązek „wskazania orzeczenia, które doprowadziło do naruszenia tych praw”.

2.1. Przede wszystkim, Trybunał wyjaśnia, że z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wynika nie tylko obowiązek dokładnego określenia ustawy lub innego aktu normatywnego, w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją. Z przepisu tego wynika nadto - pomimo przeciwnego przekonania skarżących - obowiązek wskazania rozstrzygnięcia, w którym sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji na podstawie kwestionowanego aktu normatywnego. W sytuacji uznania przez Trybunał Konstytucyjny, że orzeczenie, z którym skarżący wiąże naruszenie jego praw lub wolności konstytucyjnych, nie zapadło na podstawie kwestionowanego przepisu, zachodzi przeszkoda uniemożliwiająca nadanie dalszego biegu skardze (zob. m.in. wyrok TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1 oraz powołane tam orzecznictwo).

2.2. Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 maja 2009 r. nie został wydany na podstawie normy wywodzonej przez skarżących z art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 5 u.k.w.h. i w tym zakresie zarzut skarżących jest - jak słusznie stwierdził Trybunał w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze - wadliwy. Niekwestionowane jednak jest to, że wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu został wydany na podstawie art. 6 ust. 2 u.k.w.h. W tym zakresie jednak - co podkreślił Trybunał w postanowieniu z 21 lipca 2011 r. - argumenty skarżących mające wykazać sposób naruszenia przysługujących im praw są bezzasadne w stopniu oczywistym (potwierdzają to także dołączone do skargi opracowania S. Rudnickiego, opowiadającego się - wbrew twierdzeniom skarżących - za traktowaniem przesłanki „łatwego dowiedzenia się” jako kategorii subiektywnej; zob. Dwa problemy rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, „Przegląd Sądowy” 2002, nr 6, s. 9 oraz Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 30 października 2002 r., sygn. akt V CKN 1342/00, OSP z 2003 r., nr 11, poz. 142, s. 592).

3. Skarżący podnoszą, że zawarte w art. 6 ust. 2 u.k.w.h. kryterium „łatwości dowiedzenia się” stanowi klauzulę generalną, która nie spełnia warunków prawidłowego tworzenia prawa. Istnieje, ich zdaniem, stała linia orzecznicza, na którą powołali się w skardze, nadająca kwestionowanemu przepisowi niekonstytucyjną treść. Trybunał jednak przychyla się do stanowiska zajętego w zaskarżonym postanowieniu, że pogląd skarżących jest nieprzekonujący, a argumentacja prowadzi do podważenia trafności wydanego w ich sprawie orzeczenia. Uwagi skarżących nie uzasadniają bowiem twierdzenia, że norma wywodzona z art. 6 ust. 2 u.k.w.h. sprzeciwia się Konstytucji, a jedynie, że zapadłe w ich sprawie orzeczenie doprowadziło do niekonstytucyjnego skutku, gdyż sąd błędnie - w ich przekonaniu - ocenił zachowanie skarżących jako podjęte w złej wierze. Trybunał nie ma jednak kompetencji do samodzielnej oceny stanu faktycznego, odmiennej od tej dokonanej przez sądy orzekające w sprawie skarżących.

4. W przekonaniu skarżących doszło do naruszenia ich prawa do sądu, a wynika to z nieprzewidywalności i arbitralności interpretacji art. 6 ust. 2 u.k.w.h. Zarzut ten jednak - jak słusznie stwierdził Trybunał w zaskarżonym postanowieniu - jest bezzasadny w stopniu oczywistym. Kwestionowany przepis ma charakter materialnoprawny i brak w skardze przekonujących argumentów za powiązaniem go z naruszeniem prawa do sądu.

5. Trybunał przypomina, że nie w każdej sprawie występuje konieczność wezwania do uzupełnienia braków formalnych skargi. Uzależnione jest to od stwierdzenia, czy prawidłowe uzupełnienie braków może przesądzać o nadaniu skardze dalszego biegu (por. postanowienie TK z 19 października 2010 r., Ts 257/08, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 336).

5.1. Skarżący - jak stwierdził Trybunał w zaskarżonym postanowieniu - nie wskazali wspólnej cechy istotnej (relewantnej), uzasadniającej przyjęcie, że doszło do naruszenia równej ochrony przysługujących im praw. We wniesionym zażaleniu skarżący podkreślają jednak, że cechą istotną (relewantną) jest - w ich ocenie - samo prawo własności, o które konkurują w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dwie grupy podmiotów - uprawnieni z tytułu zasiedzenia z uprawnionymi z tytułu rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

5.2. Trybunał ponownie zwraca uwagę, że zaskarżony art. 6 ust. 2 u.k.w.h. nie dotyczy w ogóle osób, które nabyły prawo własności w drodze zasiedzenia. Wobec powyższego, słusznie Trybunał uznał, że w skardze nie wykazano istnienia wspólnej cechy istotnej łączącej właścicieli, którzy nabyli to prawo w drodze zasiedzenia, i nabywców chronionych rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, która uzasadniałaby postawienie zarzutu naruszenia art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji (por. wyrok TK z 14 grudnia 2005 r., SK 61/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 136).

5.3. Nie jest też trafne stanowisko skarżących, zgodnie z którym w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym konkurowali o prawo własności z „uprawnionym z tytułu zasiedzenia”. Nabycie prawa własności w drodze zasiedzenia następuje z mocy ustawy, a zatem skarżący spierali się z właścicielami, którzy uzyskali swoje prawa w drodze zasiedzenia, o to, czy z uwagi na działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, nabyli własność. Z orzeczeń wydanych w sprawie skarżących wynika zaś, że nie przysługiwał im status „uprawnionych z tytułu rękojmi”, gdyż - jak stwierdziły sądy - działali oni w złej wierze.

Podsumowując, nawet gdyby skarżący usunęli braki skargi w zakresie zarzutu dotyczącego naruszenia przysługującego im prawa do równej ochrony praw majątkowych, to wobec przedstawionych powyżej podstaw odmowy Trybunał orzekłby, jak w zaskarżonym postanowieniu.

6. Na marginesie jedynie Trybunał podkreśla, że skarżący mylnie interpretują art. 6 ust. 2 u.k.w.h. Na podstawie tego przepisu nie może być mowy o „wzruszalności prawa nabytego na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych”. Jeżeli bowiem nabywca - działający w zaufaniu do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej - działa w złej wierze, gdyż z łatwością mógł się dowiedzieć o niezgodności treści księgi z rzeczywistym stanem prawnym, to nie uzyskuje w ogóle prawa własności. Co więcej, również nieuzasadniony jest pogląd skarżących odnośnie do art. 35 u.k.w.h. Przepis ten dyscyplinuje tak właścicieli, którzy nabyli swoje prawo w drodze zasiedzenia (niezależnie od tego, czy okoliczność ta została stwierdzona przez sąd), jak i tych, którzy nabyli je na podstawie innego tytułu prawnego (art. 35 ust. 1 u.k.w.h.; zob. przywołany już wyrok TK z 14 grudnia 2005 r.). Niespełnienie tego obowiązku lub opieszałość w jego wykonaniu naraża właścicieli na odpowiedzialność odszkodowawczą względem osób trzecich, czyli także względem osób uprawnionych z tytułu rękojmi (art. 35 ust. 2 u.k.w.h.).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.

4