12/1/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 19 lutego 2010 r.

Sygn. akt Ts 267/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński - przewodniczący

Wojciech Hermeliński - sprawozdawca

Stanisław Biernat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 czerwca 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zofii S.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną w przedmiocie zbadania zgodności art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123; dalej: ustawa z 2006 r.) w zw. z art. 2 ustawy z 2006 r. z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz art. 130² § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. W ocenie skarżącej art. 2 ustawy z 2006 r. (o charakterze przejściowym) nie jest na tyle jednoznaczny, aby można było uznać, że w momencie wnoszenia apelacji przez jej pełnomocnika miały zastosowanie przepisy u.k.s.c. o opłacie podstawowej, a nadto sposób jego sformułowania narusza § 31 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. Nr 100, poz. 908). Skarżąca wskazała, że z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału wynika, iż przesłanką stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu jest takie uchybienie rudymentarnym kanonom techniki prawodawczej, ujmowanym w postaci zasad przyzwoitej legislacji, które powoduje dowolność albo brak możliwości poprawnej logicznie i funkcjonalnie oraz spójnej systemowo interpretacji. Nie sposób nadto, zdaniem skarżącej, podzielić metody wykładni tej normy dokonanej w jej sprawie. Wprowadzenie do porządku prawnego art. 2 ustawy z 2006 r. naruszyło zasadę demokratycznego państwa prawnego także w aspekcie zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Korzystna sytuacja prawna skarżącej, wynikająca z regulacji zawartej w uchylonej ustawie z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88, ze zm.), została bowiem zmieniona na jej niekorzyść przez art. 14 ust. 2 u.k.s.c. i mimo formalnego uchylenia tego przepisu znajdował on w stosunku do niej zastosowanie na podstawie art. 2 ustawy z 2006 r. Wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej art. 14 ust. 2 u.k.s.c. narusza - zdaniem skarżącej - w ten sposób, że wymaga on, aby osoba zwolniona od kosztów sądowych nie była ustawowo zobowiązana do ich ponoszenia. Naruszenie wynikającej z art. 32 ust. 1 Konstytucji zasady równości skarżąca upatruje w różnicowaniu sytuacji osób, które wnosiły apelację w okresie obowiązywania art. 14 ust. 2 u.k.s.c. (określonym również przez art. 2 ustawy z 2006 r.) oraz po jego uchyleniu; cechują się one, w ocenie skarżącej, tą samą cechą relewantną, tj. taką samą sytuacją materialną. W ocenie skarżącej, wątpliwości co do zgodności art. 14 ust. 2 u.k.s.c. z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji uzasadnia okoliczność, że nieuiszczenie opłaty podstawowej w wysokości 30 zł odbiera jej prawo dostępu do sądu i uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia w sprawie. Sprzeczność z Konstytucją art. 130² § 3 k.p.c. skarżąca upatruje w pominięciu w jego treści opłaty podstawowej wśród wymienionych w nim opłat, których nieuiszczenie uzasadnia odrzucenie apelacji. W wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału wzywającego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała dodatkowo, że wymóg uiszczenia przez stronę zwolnioną od kosztów sądowych przez sąd opłaty podstawowej od pism wymienionych w art. 3 ust. 2 u.k.s.c., w tym apelacji, narusza prawo do dwuinstancyjnego postępowania w ten sposób, że uniemożliwia wszechstronne zbadanie rozpoznawanej sprawy i merytoryczne rozstrzygnięcie przez sąd drugiej instancji. Skarżąca po raz kolejny podkreśliła, że w jej przekonaniu art. 14 ust. 2 u.k.s.c. nie miał zastosowania do jej sprawy, a tym samym - w powiązaniu z art. 2 ustawy z 2006 r. - naruszył prawo do pewności prawa.

Podstawę wniesienia przez skarżącą skargi konstytucyjnej stanowiło odrzucenie jej apelacji postanowieniem Sądu Rejonowego w Kutnie z 30 marca 2007 r. (sygn. akt I C 96/04) ze względu na brak wniesienia przez pełnomocnika skarżącej opłaty podstawowej. Zażalenie od tego postanowienia zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi z 5 czerwca 2007 r. (sygn. akt III Cz 657/07).

Postanowieniem z 1 czerwca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu. Trybunał przyjął, że rozpoznaniu zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej stoi na przeszkodzie zbędność orzekania, wynikająca z wydania przez Trybunał wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym została potwierdzona konstytucyjność zakwestionowanych przez skarżącą norm. Oceny tej nie zmienia, zdaniem Trybunału, przywołanie art. 176 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, ponieważ posłużyły one jedynie do innego opisana tego samego zarzutu, który został już rozpoznany w sprawie SK 33/07. Trybunał zwrócił również uwagę, że w jego kompetencjach nie mieści się rozpoznanie zarzutów odnoszących się do wadliwego, w ocenie skarżącej, zastosowania zaskarżonych norm w jej sprawie, Trybunał nie dysponuje bowiem kompetencjami do badania aktów stosowania prawa.

Skarżąca zaskarżyła powyższe postanowienie zażaleniem w części odnoszącej się do badania zgodności art. 14 ust. 2 u.k.s.c. w zw. z art. 2 ustawy z 2006 r. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji, domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia. Skarżąca ponownie podkreśliła swoje stanowisko, w myśl którego brzmienie art. 2 ustawy z 2006 r. nie pozwala na przyjęcie, że do jej sytuacji procesowej znajdował zastosowanie art. 14 ust. 2 u.k.s.c. oraz przedstawiła argumentację wskazującą, że obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej od apelacji nie dotyczył jej w postępowaniu, w związku z którym wniosła skargę konstytucyjną. Na tle orzecznictwa Trybunału odnoszącego się do zasad poprawnej legislacji i wymogu jasności przepisów skarżąca powtórzyła zarzut zawarty w skardze konstytucyjnej, w myśl którego wadliwie skonstruowana treść art. 2 ustawy z 2006 r., w szczególności w odniesieniu do granic jego obowiązywania, powoduje znaczną dowolność interpretacyjną, naruszając tym samym wyrażoną art. 2 Konstytucji zasadę przyzwoitej legislacji oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, gwarantujący prawo do sądu. W ocenie skarżącej wyrok w sprawie SK 33/07 nie stoi na przeszkodzie rozstrzygnięciu wątpliwości przedstawionej w jej skardze konstytucyjnej, ponieważ sprawa, w związku z którą została ona wniesiona, dotyczy innego okresu, tj. sytuacji, gdy mimo formalnego uchylenia obowiązku uiszczania opłaty podstawowej został on utrzymany w odniesieniu do postępowań wszczętych przed wejściem w życie ustawy z 2006 r. na podstawie jej art. 2.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie odpowiada prawu. Trybunał raz jeszcze pragnie przypomnieć, że nie dysponuje kompetencjami do oceny prawidłowości aktów stosowania prawa, a powołany jest do badania zgodności norm z Konstytucją lub innymi aktami wyższego rzędu. Nie mogą w konsekwencji zostać rozpoznane zarzuty skarżącej odnoszące się do błędnego zastosowania przez sądy w jej sprawie art. 2 ustawy z 2006 r. poprzez nałożenie na nią obowiązku opłacenia apelacji opłatą podstawową. Na marginesie uwag skarżącej odnoszących się do nieobowiązywania norm statuujących obowiązek wnoszenia opłaty podstawowej w chwili wnoszenia przez nią apelacji, Trybunał pragnie jednak zwrócić uwagę, że w swoim orzecznictwie wielokrotnie przyjmował, iż formalne uchylenie danych przepisów nie pozbawia ich mocy obowiązującej, jeżeli na mocy przepisów intertemporalnych znajdują one nadal zastosowanie do określonych stanów faktycznych (por. np. wyrok TK z 20 listopada 2007 r., SK 57/05, OTK ZU nr 10/A/2007, poz. 125).

W pozostałym zakresie argumentacja zawarta w zażaleniu koncentruje się na naruszeniu przez art. 2 ustawy z 2006 r. zasad prawidłowej legislacji. W postępowaniu w przedmiocie skargi konstytucyjnej, jak wynika jednoznacznie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, wzorcem kontroli mogą być jednak jedynie te normy Konstytucji, które określają prawa podmiotowe lub wolności. Wynikające z art. 2 Konstytucji zasady - prawidłowej legislacji, pewności prawa, zaufania do państwa i prawa - przyjmują natomiast postać nakazów adresowanych do ustawodawcy i nie kreują roszczeń po stronie obywateli. Argumentacja odnosząca się do nich naruszenia może oczywiście wzmacniać wątpliwości konstytucyjne, jeżeli - w trybie skargi konstytucyjnej - skarżący uprawdopodobni naruszenie swoich konstytucyjnych praw lub wolności. Nie jest także wykluczone powołanie art. 2 Konstytucji jako samodzielnego wzorca kontroli, jednakże przy zastrzeżeniu, że skarżący wskaże wynikające z niego prawo podmiotowe niemające źródła w innych normach konstytucyjnych (por. postanowienie TK wydane w pełnym składzie z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 i postanowienie TK z 19 kwietnia 2006 r., SK 12/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 50 oraz wyroki TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2 i 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Z żadną z powyżej opisanych sytuacji nie mamy jednak do czynienia na tle niniejszej sprawy. Skarżąca upatruje bowiem naruszenie zasady prawidłowej legislacji w tym, że do jej sytuacji procesowej znalazł zastosowanie przepis formalnie uchylony i kwestionuje zgodność z Konstytucją normy intertemporalnej, stanowiącą podstawę takiej interpretacji. Poza stwierdzeniem, że wadliwość ta prowadzi do naruszenia prawa do sądu, skarżąca nie przytacza argumentacji, która by ten zarzut uprawdopodabniała. Jeżeli zatem - jak podnosi skarżąca w zażaleniu - nie występuje tożsamość przedmiotowa jej skargi konstytucyjnej ze sprawą SK 33/07, to jej zarzut dotknięty jest brakiem, polegającym na niewskazaniu naruszonego prawa podmiotowego w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Wbrew twierdzeniu skarżącej Trybunał w zaskarżonym postanowieniu nie dopatrzył się wadliwości obowiązywania w czasie norm regulujących obowiązek wnoszenia opłaty podstawowej, a jedynie zwrócił uwagę, że - wobec potwierdzenia konstytucyjności samej instytucji opłaty podstawowej - nie jest jednak wykluczone badanie zgodności z Konstytucją norm określających ramy czasowe jej zastosowania. Wymagałoby to jednak uprawdopodobnienia, że normy intertemporalne prowadzą do naruszenia praw lub wolności określonych w Konstytucji. Jak Trybunał wskazał powyżej, skarżąca, koncentrując się na zasadzie prawidłowej legislacji, ten aspekt w zupełności pominęła i z tego względu odmowa zadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest zasadna.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

4