84/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 4 marca 2009 r.

Sygn. akt Ts 197/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz - przewodniczący

Marian Grzybowski - sprawozdawca

Zbigniew Cieślak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lutego 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Beaty Blanckenstein,

p o s t a n a w i a:

pozostawić zażalenie bez rozpoznania.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 30 lipca 2006 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 56 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 5, art. 21 ust. 1, art. 64 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 56 § 3 k.p.k., w zakresie, w jakim wskazuje, że na postanowienie sądu dotyczące odmowy uznania osoby za oskarżyciela posiłkowego, ze względu na fakt, że nie jest pokrzywdzonym w postępowaniu karnym, nie przysługuje zażalenie, narusza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego i zamyka drogę do zmiany wadliwego orzeczenia. Ponadto podniosła, że przez uniemożliwienie skarżącej udziału w postępowaniu zostało naruszone jej prawo do ochrony własności, a ponadto została w ten sposób pozbawiona możliwości działania w imieniu dobra wspólnego, doszło więc do naruszenia art. 5 Konstytucji. Ponadto w piśmie procesowym z 19 września 2006 r., skarżąca wskazała, że zaskarżony przepis niezgodny jest z zasadą „wieloinstancyjności postępowania sądowego”. Podniosła także, że utrzymanie tego przepisu jest niezgodne z art. 21 ust. 1 Konstytucji, który zobowiązuje chronić własność prywatną, a także uniemożliwiając zaskarżenie decyzji o odmowie przyznania statusu pokrzywdzonego właściciela, sprzeczny jest z ochroną własności wynikającą z art. 64 ust. 1 Konstytucji. Niemożność zaskarżenia postanowienia uniemożliwia także realizację prawa domagania się zapewnienia ochrony środowiska i bezpieczeństwa obywateli, o których mowa w art. 5 Konstytucji.

Postanowieniem z 15 lutego 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Za zasadniczy powód niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej Trybunał uznał fakt, że żaden ze wskazanych przez skarżącą przepisów Konstytucji nie może stanowić w niniejszej sprawie samodzielnego bądź adekwatnego wzorca kontroli. Trybunał wskazał, że art. 5 Konstytucji, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, nie zawiera jednak żadnych bezpośrednich praw i wolności, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, mogących stanowić samodzielny wzorzec kontroli. Określa jedynie funkcję państwa, czyli zasadnicze kierunki i cele jego działania. Także przepis art. 21 ust. 1 Konstytucji, zawarty wśród postanowień ogólnych ustawy zasadniczej (rozdział I „Rzeczpospolita”), stanowiący, że „Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia” nie może być uznany za samodzielny wzorzec kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Trybunał odwołał się także do utrwalonego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poglądu, wedle którego z nakazu ochrony własności oraz innych praw majątkowych statuowanych w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji wynikają określone obowiązki dla ustawodawcy zwykłego: obowiązek pozytywny stanowienia przepisów i procedur udzielających ochrony prawnej prawom majątkowym i obowiązek negatywny powstrzymywania się od regulacji, które owe prawa mogłyby pozbawiać ochrony prawnej lub też ochronę tę ograniczać. W świetle zarzutów skarżącej, związanych z treścią przepisu art. 56 § 3 k.p.k., dotyczącego kwestii procesowych, tj. zaskarżalności postanowienia o odmowie uznania osoby za oskarżyciela posiłkowego w toku postępowania sądowego nie budzi jednak wątpliwości, że wskazane przepisy Konstytucji nie stanowią adekwatnych wzorców kontroli. Zasady ochrony własności nie znajdują żadnego odniesienia do treści zaskarżonych przepisów procesowych. W konkretnej sytuacji odmowa przyznania statusu oskarżyciela posiłkowego i wynikająca z tego niemożność występowania w toku procesu w charakterze strony może być przez skarżącą rozumiana jako ograniczenie możliwości ochrony prawa własności, jednak nie sposób utożsamiać praw określonych w art. 64 Konstytucji z uprawnieniami do występowania w sprawie karnej w charakterze strony postępowania. Zasadniczym przedmiotem przepisów art. 64 Konstytucji jest bowiem prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Tymczasem skarżąca odnosi je do reguł określających reguły postępowania sądowego, wykraczając tym samym poza zakres art. 64 Konstytucji.

Ponadto Trybunał podkreślił, że pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżąca nie podała argumentów uzasadniających naruszenie art. 64 Konstytucji, a w konsekwencji nie dopełniła wymogów wynikających z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ani w skardze, ani i w piśmie procesowym nie wskazano sposobu naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych skarżącej przez kwestionowany przepis ustawy. Tymczasem obowiązek właściwego uzasadnienia przez skarżącego zarzutu niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów stanowi konsekwencję nałożonego na niego przez ustawodawcę ciężaru dowodu, przedstawiana zaś argumentacja winna doprowadzić do obalenia przyjętego w systemie prawnym domniemania konstytucyjności i legalności przepisów prawa.

Trybunał zważył, że także w zakresie art. 176 ust. 1 Konstytucji, poza ogólnym odwołaniem się do treści tego przepisu skarżąca, zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie uzupełniającym braki nie wskazała argumentów uzasadniających naruszenie tego wzorca. Trybunał podkreślił ponadto, że podniesione przez skarżącą zarzuty dotyczące braku instancji odwoławczej wiążą się w istocie z art. 78 Konstytucji, zgodnie z którym „każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji”, a nie z art. 176 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Przepis ten jest przepisem o charakterze ustrojowym, zawartym w rozdziale VIII Konstytucji - Sądy i Trybunały, określającym przede wszystkim sposób organizacji sądów. Prowadzi to do wniosku, że zarzut naruszenia art. 176 ust. 1 Konstytucji dotyczący, jak w sprawie skarżącej, braku środka odwoławczego, może być skutecznie podnoszony jedynie w kontekście art. 78 Konstytucji (por. wyrok z 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14, s. 204-205). Skarżąca jednak nie wskazała art. 78 Konstytucji wśród podniesionych wzorców kontroli, zaś Trybunał zgodnie z obowiązującymi przepisami nie jest władny dokonać rozszerzenia zakresu kontroli, jako że niedopuszczalna jest w tym zakresie kontrola o charakterze abstrakcyjnym.

W dniu 15 marca 2007 r. wpłynęło do Trybunału pismo z 12 marca 2007 r. sporządzone przez skarżącą i oznaczone jako zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 15 lutego 2007 r. W piśmie tym skarżąca wskazała, że w związku z wypowiedzeniem pełnomocnictwa przez adwokata sporządzającego skargę konstytucyjną zażalenie składa osobiście. Skarżąca podniosła, że Trybunał w rozpatrzeniu sprawy powinien kierować się duchem prawa, a nie jego „suchą” literą, nie może też pominąć istoty niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją na tej podstawie, że w skardze konstytucyjnej powołane zostały niewłaściwe przepisy Konstytucji. Ponadto, 14 marca 2007 r. wniesione zostało kolejne pismo skarżącej, stanowiące uzupełnienie zażalenia, w którym skarżąca podnosi, że art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie wskazuje na obowiązek przytoczenia przepisu Konstytucji, w którym ujęte są prawa konstytucyjne, naruszone przez zaskarżony przepis. Skarżąca wskazała, że jej skarga wskazuje w istocie na niezgodność zaskarżonego przepisu z Konstytucją w całości i jako taka powinna być rozpatrywana. Zdaniem skarżącej, Trybunał uprawniony i zobowiązany jest do dokonania kontroli skargi konstytucyjnej o charakterze abstrakcyjnym, a więc z uwzględnieniem wszystkich przepisów Konstytucji. Skarżąca wskazuje też na niezasadne i pozbawione podstaw stwierdzenia zawarte w zaskarżonym postanowieniu, wskazując ponownie na naruszenie prawa własności, o którym mowa w art. 64 Konstytucji. Zdaniem skarżącej, wezwana do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej dopełniła wszystkich związanych z tym wezwaniem wymogów. Skarżąca podniosła też, że w jej przekonaniu wniesienie zażalenia na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej nie jest objęte przymusem adwokackim, jednak w razie konieczności wnosi o przyznanie jej prawa do adwokata z urzędu i obciążenia jej wszelkimi kosztami.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może się zwrócić do sądu rejonowego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu. W niniejszej sprawie skarga konstytucyjna wniesiona została przez adwokata, Elżbietę Jaklicz, na mocy udzielonego jej przez skarżącą pełnomocnictwa. Pełnomocnik nie sporządził jednak pism z 12 i 14 marca 2007 r., oznaczonych jako „zażalenie” i „uzupełnienie zażalenia”. Pisma te wniesione zostały przez skarżącą osobiście. W świetle powyższych ustaleń należy uznać, że pismo z 12 marca 2007 r. nie spełnia warunków przewidzianych dla zażalenia na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej, a tym samym nie podlega rozpoznaniu. W związku z powyższym należało pozostawić je bez rozpoznania. Do Trybunału Konstytucyjnego nie wpłynęło także żadne inne pismo procesowe w tej sprawie.

Nadto wskazać należy, że postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 15 lutego 2007 r. jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie. Stanowią one w części powtórzenie stanowiska skarżącej zawartego w skardze konstytucyjnej. Podkreślić należy ponadto, że obowiązek wskazania konstytucyjnych praw i wolności, które mają stanowić wzorce kontroli konstytucyjności zaskarżonych przepisów, wynika z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W związku z powyższym stanowisko skarżącej, wskazujące na abstrakcyjny charakter kontroli w trybie skargi konstytucyjnej, jest oczywiście nieuzasadnione.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało orzec jak w sentencji.

3