27/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 10 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 44/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski - przewodniczący

Janusz Niemcewicz - sprawozdawca

Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 września 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Mirosława Pamuły,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 27 lutego 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 156 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 10, art. 42 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 263 § 4 k.p.k. z art. 2, art. 10 i art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 263 § 5 k.p.k. z art. 45 ust. 1 oraz art. 176 Konstytucji.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że przepis art. 156 § 5 k.p.k. jest niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim zezwala prokuratorowi na odmowę udostępnienia akt obrońcy podejrzanego na etapie rozpoznawania wniosku o przedłużenie tymczasowego aresztowania. Zdaniem skarżącego, przepis art. 263 § 4 k.p.k. jest niezgodny z art. 2, art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, prowadzi bowiem do naruszenia zasady podziału władz i pozwala, by sąd z urzędu uzupełnił niewystarczające jego zdaniem uzasadnienie wniosku złożonego przez przedstawiciela władzy wykonawczej. Ponadto, skarżący wskazał, że przepis art. 263 § 5 k.p.k. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 176 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego przez rozpoznanie skargi na rozstrzygnięcie sądu pozbawiające człowieka wolności przez ten sam sąd (sędziów tego samego wydziału).

Postanowieniem z 26 września 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał wskazał, że przepis art. 156 § 5 nie był podstawą wydania orzeczenia wskazanego jako ostateczne orzeczenie w sprawie, z którym skarżący wiąże naruszenie swych konstytucyjnych praw i wolności. Wydane w dniu 27 października 2006 r. zarządzenie o odmowie udostępnienia akt sprawy stanowi niezależne rozstrzygnięcie procesowe, którego podstawą był wskazany przez skarżącego art. 156 § 5 k.p.k. Skarżący nie wskazał jednak tego orzeczenia jako źródła naruszeń swych konstytucyjnych praw i wolności, lecz postanowienie o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania, co zgodnie z obowiązującym modelem skargi konstytucyjnej uniemożliwia kontrolę prawidłowości zarzutów w tym zakresie.

Za oczywiście bezzasadny uznał Trybunał zarzut naruszenia przez zaskarżony przepis art. 263 § 4 k.p.k. przepisów art. 2, art. 10 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wskazał, że zakres związania sądu w rozstrzygnięciu zasadności tego wniosku wynika wprost z treści przepisu art. 263 § 4 k.p.k., określającego przesłanki stosowania środka zapobiegawczego. Dokonując rozstrzygnięcia, sąd rozważa spełnienie przesłanek tam wskazanych, zaś w razie stwierdzenia ich wystąpienia jest zobowiązany do uznania zasadności wniosku. Tym samym rozpoznanie wniosku ma na celu ustalenie istnienia podstaw do stosowania środka zapobiegawczego. Trybunał Konstytucyjny uznał, że w brzmieniu zaskarżonego przepisu nie sposób doszukać się treści, z którą skarżący wiąże naruszenie jego praw procesowych. Przepis art. 263 § 4 k.p.k. określa jedynie przesłanki, których stwierdzenie obliguje sąd do przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania. Kwestia związania bądź braku związania sądu zakresem uzasadnienia złożonego wniosku procesowego, skargi zasadniczej lub etapowej, wynika zaś nie tyle z treści zaskarżonego przepisu, ile z przepisów określających zakres orzekania sądu oraz zakres jego związania treścią wniosków procesowych albo wyłącznie ich uzasadnień. Wykracza więc poza zakres zaskarżenia w niniejszej skardze konstytucyjnej.

Za oczywiście bezzasadny uznał Trybunał zarzut naruszenia prawa do rozpoznania zażalenia na postanowienie o przedłużeniu tymczasowego aresztowania przez bezstronny, niezależny i niezawisły sąd przez przepis art. 263 § 5 k.p.k. Trybunał podkreślił, że zarzuty skarżącego, wskazujące na ryzyko osobistych lub towarzyskich powiązań sędziów mogących wpłynąć na treść rozstrzygnięcia, nie zasługują na uwagę zarówno ze względu na ustrojową pozycję i niezależność sędziowską, jak również na instytucję wyłączenia sędziego w razie wystąpienia okoliczności mogących wpłynąć na jego bezstronność.

Skarżący, pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego, nie wskazał, na czym w jego przekonaniu polega naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji, a powiązał je jedynie z zarzutami dotyczącymi art. 176 ust. 1 Konstytucji. Okoliczność ta stanowiła podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego. Złożył w zażaleniu oświadczenie o wycofaniu skargi w zakresie art. 263 § 5 k.p.k. Wskazał w nim, że Trybunał niezasadnie przyjął, iż podstawą postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania nie był art. 156 § 5 k.p.k. określający zasady dostępu do akt w postępowaniu przygotowawczym. Zdaniem skarżącego, zaskarżony przepis prowadził do utrudnienia w dostępie obrońcy do akt postępowania przygotowawczego, a tym samym stanowił element procedury, na podstawie którego sąd pozbawił skarżącego prawa do obrony. Ponadto, zdaniem skarżącego, sąd dokonując badania przesłanek zasadności stosowania tymczasowego aresztowania w zakresie, w jakim nie były wskazane w uzasadnieniu wniosku o przedłużenie stosowania środka, przyjmuje perspektywę procesową prokuratora, naruszając zasadę in dubio pro reo, gwarancję bezstronności oraz zasadę podziału władz. Skarżący wskazał także, że cofa skargę konstytucyjną w zakresie zgodności art. 263 § 5 k.p.k. z art. 45 i art. 176 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.

Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 156 § 5 k.p.k. było stwierdzenie, że zaskarżony przepis nie był podstawą wydania ostatecznego orzeczenia. Ustalenia dokonane przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu należy uznać za prawidłowe. O ile bowiem można się zgodzić ze stanowiskiem, że ograniczenie stronie dostępu do akt w postępowaniu przygotowawczym może prowadzić do utrudnienia w prowadzeniu obrony i zwalczaniu twierdzeń prokuratora, o tyle bezzasadne jest twierdzenie, że przepis określający zasady dostępu do tych akt mógł być podstawą postanowienia sądu o przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania, na podstawie których zapadło orzeczenie wskazane w niniejszej skardze jako orzeczenie ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, określone zostały w przepisach rozdziału 28 k.p.k.: „Środki zapobiegawcze”. Zatem podnoszone przez skarżącego zarzuty, wskazujące na ograniczenie prawa do obrony, mogłyby być formułowane jedynie w odniesieniu do rozstrzygnięcia w przedmiocie dostępu do akt postępowania przygotowawczego. Tymczasem, co należy podkreślić skarżący, mimo przysługującej mu drogi prawnej nie skorzystał z możliwości kwestionowania zapadłego w tym zakresie rozstrzygnięcia. Na podstawie art. 159 k.p.k. skarżącemu przysługiwało bowiem zażalenie na zarządzenie o odmowie dostępu do akt postępowania przygotowawczego, z którego nie skorzystał, nie wyczerpując zatem drogi prawnej w tym zakresie.

Dodać należy, że wyrokiem z 3 czerwca 2008 r., K 42/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 77, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 156 § 5 k.p.k. w zakresie, w jakim umożliwia arbitralne wyłączenie jawności tych materiałów postępowania przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego aresztowania, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Zasadne jest także stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zarzutów związanych z art. 263 § 4 k.p.k. Treść zaskarżonego przepisu nie pozostaje w związku z zarzutami skarżącego. Wbrew bowiem twierdzeniom skarżącego przepis ten, zawierający jedynie katalog przesłanek pozwalających na stosowanie tymczasowego aresztowania nie wskazuje ani zakresu, ani sposobu rozpoznania wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego aresztowania. Wskazuje zaś podstawy uprawniające do uwzględnienia wniosku. Trafne jest ustalenie Trybunału, że problem związania bądź braku związania sądu zakresem uzasadnienia złożonego wniosku procesowego, skargi zasadniczej lub etapowej wynika zaś nie z treści art. 263 § 4 k.p.k., lecz z reguł procesowych określających zakres związania sądu treścią wniosków procesowych albo wyłącznie ich uzasadnień. Wykracza więc poza zakres zaskarżenia w niniejszej skardze konstytucyjnej. Zatem za trafne uznać należy ustalenie, że zarzuty skarżącego pozostają bez związku z treścią zaskarżonego przepisu, czyniąc zarzuty skarżącego oczywiście bezzasadnymi. Ponadto, za oczywiście bezzasadne uznać należy uznać twierdzenie, że uwzględnienie przez sąd orzekający wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie przesłanek określonych w art. 263 § 4 k.p.k. prowadzi do naruszenia reguły in dubio pro reo. Ta procesowa reguła nakazuje jedynie rozstrzygać niedające się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego. Konstrukcja zaskarżonego przepisu nie odnosi się w żaden sposób do zakresu i metod oceny dowodów, zaś ocena, czy w konkretnej sytuacji procesowej sąd, przedłużając tymczasowe aresztowanie, postępował zgodnie z jej treścią nie mieści się w zakresie kontroli Trybunału Konstytucyjnego, jako że odwołuje się do sfery stosowania prawa.

Aktualne pozostają także ustalenia Trybunału zawarte w zaskarżonym postanowieniu, w zakresie art. 263 § 5 k.p.k., błędnie oznaczonego w zażaleniu jako art. 264 § 5 k.p.k. W tym zakresie skarżący cofnął skargę konstytucyjną. Wskazać należy także, że błędne oznaczenie zaskarżonego przepisu wskazane zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i w zażaleniu Trybunał uznał za oczywistą omyłkę pisarską (falsa demonstratio non nocet). Po pierwsze, zauważyć należy, że art. 264 k.p.k. nie posiada jednostki redakcyjnej oznaczonej jako § 5. Po drugie, istota zarzutów podniesionych przez skarżącego wskazuje jednoznacznie, że skierowana jest przeciwko treści art. 263 § 5 k.p.k. Po trzecie, sam skarżący, pomimo użycia w petitum skargi błędnego oznaczenia, w treści skargi wskazuje jednoznacznie na art. 263 § 5 k.p.k. (s. 2 skargi konstytucyjnej, s. 3 pisma z 16 kwietnia 2007 r. uzupełniającego braki skargi konstytucyjnej).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3