21/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 9 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 179/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz - przewodnicząca

Adam Jamróz - sprawozdawca

Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Polskiego Związku Piłki Nożnej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

1. W skardze konstytucyjnej Polskiego Związku Piłki Nożnej (dalej: PZPN) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 lipca 2006 r. zakwestionowano zgodność art. 41 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. Nr 25, poz. 113, ze zm.; dalej: ustawa o kulturze fizycznej) w brzmieniu przyjętym ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 102, poz. 1115) i obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy o żegludze śródlądowej (Dz. U. Nr 85, poz. 726) z art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji; art. 393³ § 1 pkt 3, art. 393⁵ i art. 393⁷ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w brzmieniu przyjętym ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) i obowiązującym do dnia wejścia w życie 6 lutego 2005 r. ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji, a także art. 64 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.; dalej: ustawa o Sądzie Najwyższym) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Wyrokiem z 19 grudnia 2003 r. Trybunał Arbitrażowy do Spraw Sportu przy Polskim Komitecie Olimpijskim uchylił w całości orzeczenie Najwyższej Komisji Odwoławczej PZPN z 30 września 2003 r. i poprzedzające je orzeczenie Wydziału Dyscypliny PZPN z 31 lipca 2003 r.

W dniu 4 lutego 2004 r. PZPN, działając na podstawie art. 712 k.p.c., zaskarżył wyrok Trybunału Arbitrażowego za pośrednictwem skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Postanowieniem z 3 marca 2004 r. (sygn. akt I C 255/04) Sąd Okręgowy odrzucił złożoną przez PZPN skargę z uwagi na brak właściwości do kontroli rozstrzygnięcia Trybunału Arbitrażowego. W dniu 12 marca 2004 r. PZPN złożył zażalenie na powyższe postanowienie Sądu Okręgowego, które postanowieniem z 25 czerwca 2004 r. (sygn. akt I ACz 600/04) zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny. Złożona 28 września 2004 r. kasacja została postanowieniem z 12 kwietnia 2006 r. (sygn. akt I CK 6/06) odrzucona przez Sąd Najwyższy.

3. Postanowieniem z 18 kwietnia 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał stwierdził, że zarzut niekonstytucyjności art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej nie został uzasadniony wadliwością ich treści, ale istnieniem luki prawnej, tzn. brakiem unormowania instytucji odwoływania się od orzeczeń Trybunału Arbitrażowego do sądu powszechnego. Za przesłankę odmowy w odniesieniu do kontroli art. 393³ § 1 pkt 3, art. 393⁵ i art. 393⁷ k.p.c. Trybunał uznał skoncentrowanie zarzutów wyłącznie na wykazaniu ich wadliwego zastosowania przez Sąd Najwyższy, zaś w odniesieniu do kontroli art. 64 ustawy o Sądzie Najwyższym, Trybunał ustalił, że przepis ten nie stanowił podstawy żadnego rozstrzygnięcia w sprawie objętej skargą konstytucyjną.

4. W zażaleniu, złożonym do Trybunału 30 kwietnia 2007 r., skarżący wniósł o uwzględnienie zażalenia i nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

5. W dniu 4 stycznia 2008 r. pełnomocnik skarżącego złożył w Trybunale Konstytucyjnym dokumenty przekazane PZPN przez Prokuraturę Krajową - Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Wydział XI Zamiejscowy we Wrocławiu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje te zarzuty zażalenia, które poddają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

2. W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny zbadał zarzuty zażalenia, kwestionujące odmowę zbadania zgodności art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej z art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji.

2.1. Skarżący uważa, „wbrew temu, co przyjmuje Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 18 kwietnia 2007 r., że w treści art. 41 ust. 1 i 2 nie doszło do żadnego zaniechania legislacyjnego, że nie powstała żadna luka w unormowaniu kwestii odwołania się od orzeczeń Trybunału Arbitrażowego, uniemożliwiająca merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej PZPN”. Zdaniem skarżącego, w zaskarżonym przepisie - w rezultacie wadliwego działania ustawodawcy - „nastąpiło (...) świadome wyłączenie sądowej kontroli Trybunału Arbitrażowego PKOL jako stałego sądu polubownego (...)”.

Z przedstawionego wyżej stanowiska wynika, że skarżący, wykluczając istnienie luki konstrukcyjnej (niezamierzone działanie ustawodawcy), przekonuje jednocześnie o istnieniu luki aksjologicznej (świadomie nieunormowana droga sądowa, będąca wynikiem braku poszanowania określonych wartości, do których - w ocenie skarżącego - ustawodawca powinien się odwołać). Argumentacja zażalenia nie podważyła zatem trafności podstawy odmowy zbadania zgodności art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej, za którą Trybunał Konstytucyjny uznał niedopuszczalność wydania orzeczenia, uzasadnioną brakiem kognicji do kontroli konstytucyjności zaniechań ustawodawczych (luk konstrukcyjnych, aksjologicznych czy logicznych).

2.2. Skarżący sugeruje w zażaleniu, by Trybunał Konstytucyjny rozważył niekonstytucyjność art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej, analizując ją - alternatywnie - w kontekście pominięcia ustawodawczego. Skarżący twierdzi, że ustawodawca świadomie pominął rozwiązanie nakazujące w art. 41 ust. 2 kwestionowanej ustawy odpowiednie stosowanie art. 712 k.p.c. (prawo strony do zaskarżenia wyroku sądu polubownego). Wyjaśnia, że „chodzi tu w szczególności o sytuację, gdy integralną, funkcjonalną częścią jakiejś normy powinien być pewien element regulacji”.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, rozumowanie skarżącego prowadzące do wniosku, że art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej spełnia kryteria, które cechują pominięcie ustawodawcze, nie jest przekonujące. Trybunał przypomina, że zarzut pominięcia ustawodawczego, odniesiony do danego przepisu, można postawić w sytuacji, gdy ustawodawca w tym właśnie przepisie unormował jakąś sferę stosunków społecznych, ale dokonał tego w sposób niepełny, regulując ją tylko fragmentarycznie. Niepełny charakter unormowania daje podstawę do zakwestionowania jego konstytucyjności. Przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej mogą być zatem przepisy, które wskazując sytuacje, w jakich przepisy te znajdą zastosowanie, wykluczają jednocześnie ich stosowanie do sytuacji pozostałych, które - w ocenie skarżącego - powinny być nimi objęte.

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że art. 41 ust. 1 ustawy o kulturze fizycznej określa przedmiot decyzji dyscyplinarnych i regulaminowych, które mogą być zaskarżone do Trybunału Arbitrażowego, zaś art. 41 ust. 2 tejże ustawy wskazuje podstawy zaskarżenia. Co oczywiste, zarzut pominięcia ustawodawczego w ust. 1 art. 41 zaskarżonej ustawy powinien odnosić się do nieobjęcia kognicją Trybunału Arbitrażowego kontroli decyzji, których przedmiot nie został w nim określony, natomiast zarzut pominięcia ustawodawczego w ust. 2 art. 41 tejże ustawy powinien odnosić się do niewymienionych w nim podstaw zaskarżenia. Skoro kwestionowany art. 41 w ust. 1 i w ust. 2 w ogóle nie zawiera regulacji, kształtującej środki odwoławcze od wyroku Trybunału Arbitrażowego, to trudno uznać zasadność zarzutu, iż brak takiego unormowania świadczy o pominięciu ustawodawczym w treści ust. 1 lub ust. 2 art. 41. Z tego względu, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podziela stanowisko przedstawione w zaskarżonym postanowieniu, uznając, że skarżący nolens volens przekonuje o istnieniu zaniechania, nie zaś pominięcia ustawodawczego.

2.3. Okoliczność powyższa, w związku z brakiem kognicji Trybunału do kontroli konstytucyjności zaniechań ustawodawczych, pozwala stwierdzić, że zarzuty zażalenia, postawione wobec odmowy kontroli zgodności art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o kulturze fizycznej, nie zasługują na uwzględnienie.

3. Trybunał Konstytucyjny zbadał również zarzuty zażalenia, kwestionujące odmowę zbadania zgodności art. 393³ § 1 pkt 3, art. 393⁵ i art. 393⁷ k.p.c. z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji.

3.1. W zażaleniu podważono pogląd Trybunału, w myśl którego argumentacja skarżącego koncentruje się na wykazaniu, że niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów jest następstwem ich - niezgodnego z ustawą zasadniczą - stosowania przez Sąd Najwyższy. Skarżący formułuje tezę, że „gdyby tak w rzeczywistości było, to zapewne w ostatnim okresie czasu nie doszłoby do nowelizacji k.p.c.”.

3.2. W powyższym twierdzeniu Trybunał Konstytucyjny nie znajduje żadnego merytorycznego uzasadnienia, które mogłoby podważyć trafność podstawy odmowy. Skarżący jedynie przypuszcza („zapewne”), nie przedstawiając żadnego dowodu, który jako przesłanka zmiany kwestionowanych przepisów k.p.c., podlegałby ocenie w ramach kontroli norm, zainicjowanej rozpatrywaną skargą konstytucyjną.

3.3. Wymaga natomiast przypomnienia, że w wyroku z 31 marca 2005 r. (SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29) Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w sprawie zgodności (m.in.) art. 393³ § 1 pkt 3, art. 393⁵ i art. 393⁷ k.p.c. z (m.in.) art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia (zob. także postanowienie TK z 24 maja 2005 r., SK 9/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 58).

Wobec ustalenia, że skarżący w niniejszej sprawie, podobnie jak skarżący w sprawach SK 26/02 i SK 9/04, upatruje źródła naruszenia wskazanych wolności i praw konstytucyjnych nie w treści kwestionowanych przepisów, ale w praktyce ich stosowania, Trybunał Konstytucyjny trafnie stwierdził w zaskarżonym postanowieniu, że okoliczność powyższa stanowi podstawę odmowy zbadania zgodności art. 393³ § 1 pkt 3, art. 393⁵ i art. 393⁷ k.p.c. z powołanymi w skardze wzorcami kontroli.

4. Trybunał Konstytucyjny zbadał ostatni zarzut zażalenia, kwestionujący odmowę zbadania zgodności art. 64 ustawy o Sądzie Najwyższym z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 177 Konstytucji.

4.1. W zażaleniu skarżący nie odniósł się do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że zaskarżony art. 64 ustawy o Sądzie Najwyższym nie stanowił podstawy żadnego orzeczenia wydanego w rozpatrywanej sprawie. Okoliczność powyższa, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji uzasadniła odmowę kontroli zgodności tego przepisu z powołanymi w skardze wzorcami kontroli.

5. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że badanie warunków dopuszczalności skargi jest możliwe na każdym etapie postępowania (por. postanowienie TK z 6 lipca 2004 r., SK 47/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 74 i cytowane tam orzeczenia). Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie postanowił wskazać okoliczność, która wymaga odrębnego uwzględnienia.

5.1. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) skargę konstytucyjną wnieść można po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej mu w sprawie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć konieczność skorzystania przez skarżącego ze wszystkich środków prawnych przysługujących mu w toku instancji i umożliwiających merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy.

W rozpatrywanej sprawie wyczerpanie drogi prawnej wiąże się z postanowieniem Sądu Najwyższego wydanym 12 kwietnia 2006 r. (sygn. akt I CK 6/06). Trzeba dodać, że do złożonej przez skarżącego kasacji miały zastosowanie przepisy k.p.c., obowiązujące przed dniem 6 lutego 2005 r. (wejście w życie ustawy o zmianie k.p.c.). Sąd Najwyższy powołanym wyżej postanowieniem odrzucił kasację skarżącego. Oznacza to, że nie została spełniona przesłanka wyczerpania drogi prawnej, bowiem postanowienia odrzucającego kasację nie można uznać za merytoryczne rozstrzygnięcie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach skarżącego.

5.2. Co istotne, w uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził: „w tej sytuacji, skoro kasacja podlegała odrzuceniu ze względu na niezachowanie przez jej autora ustawowych wymogów konstrukcyjnych, należy uznać, że nie ma potrzeby procesowej rozważania kwestii, czy kasacja skarżącego była w ogóle dopuszczalna z punktu widzenia art. 392 k.p.c.”.

Gdyby zatem przyjąć, że kasacja była niedopuszczalna na gruncie art. 392 k.p.c., to za ostateczne orzeczenie, z którym skarżący wiązał naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw, trzeba by uznać postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie - I Wydział Cywilny z 25 czerwca 2004 r. (sygn. akt I ACz 600/04), oddalające zażalenie PZPN od postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie - Wydział I Cywilny z 3 marca 2004 r. (sygn. akt I C 255/04).

Jak oświadczył skarżący, postanowienie Sądu Apelacyjnego zostało mu doręczone 8 września 2004 r., natomiast skargę konstytucyjną złożono do Trybunału Konstytucyjnego 18 lipca 2006 r. Nie ulega zatem wątpliwości, że merytoryczne rozpatrzenie skargi PZPN byłoby także niedopuszczalne ze względu na przekroczenie 3-miesięcznego terminu do jej wniesienia, którego bieg rozpoczął się po doręczeniu 9 września 2004 r. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia złożonego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 18 kwietnia 2007 r.

4