19/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 4 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 169/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski - przewodniczący

Janusz Niemcewicz - sprawozdawca

Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lipca 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Władysława Gajewskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

Skarżący wniósł do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, w której domagał się stwierdzenia, że art. 124 oraz art. 122 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października 1934 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512, ze zm.; dalej: prawo upadłościowe) są niezgodne z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Pierwszy z zaskarżonych przepisów, w ocenie skarżącego, odbiera mu prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy mającej za przedmiot wynagrodzenie syndyka przez sąd, ponieważ postanowienie w tym przedmiocie sąd wydaje po wysłuchaniu syndyka, rady wierzycieli i upadłego, a taka regulacja pozbawia go - jako syndyka - prawa do przytaczania dowodów, w tym przesłuchania świadków, na okoliczność słuszności wysokości wnioskowanego wynagrodzenia. Zaskarżony art. 122 § 2 prawa upadłościowego przewiduje natomiast, że na postanowienie sądu co do wynagrodzenia syndyka przysługuje zażalenie. Skarżący podnosi, że jest ono rozpoznawane, w myśl art. 397 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), na posiedzeniu niejawnym, co powoduje, iż nie jest możliwa realizacja uprawnienia do zgłoszenia wniosku o wyłączenie sędziego w trybie przewidzianym w art. 49 k.p.c., przepis ten stanowi zaś gwarancję bezstronności sądu.

Zarzuty powyższe skarżący sformułował w związku z postępowaniem w przedmiocie ustalenia jego wynagrodzenia jako syndyka Masy Upadłości Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Mięsnego w Zamościu i wydanymi w nim postanowieniami: Sądu Rejonowego w Zamościu z 27 kwietnia 2006 r. (sygn. akt U. 15/95) oraz Sądu Okręgowego w Lublinie z 26 maja 2006 r. (sygn. akt IX Gz 194/06) o oddaleniu zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego w Zamościu.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 16 lipca 2007 r. odmówił skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu. Odnosząc się do zarzutów stawianych w stosunku do art. 122 § 2 prawa upadłościowego w zakresie wskazania zażalenia, jako środka przysługującego od postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia syndyka, Trybunał przyjął, że podnoszone przez skarżącego naruszenia prawa do sądu (w szczególności - niejawność posiedzenia) mają swoje źródło nie w zaskarżonej normie, lecz w innych przepisach k.p.c., określających tryb, w którym rozpatrywane są zażalenia, w tym - w art. 397 § 1 k.p.c., którego zgodności z Konstytucją skarżący nie poddaje jednak w wątpliwość. Zarzut naruszenia prawa do sądu przez art. 124 prawa upadłościowego Trybunał ocenił natomiast jako oczywiście bezzasadny. Wynika to z faktu, że skarżący wywodzi swoją argumentację w pierwszej kolejności z odmienności zaskarżonego przepisu w stosunku do art. 217 § 1 k.p.c. Norma ta nie ma rangi konstytucyjnej, a dążenie do prawdy obiektywnej - charakteru absolutnego, jak próbuje argumentować skarżący. Ponadto Trybunał pomocniczo powołał się na specyfikę wykonywania funkcji syndyka w postępowaniu upadłościowym przy szerokim nadzorze sądowym.

We wniesionym na to postanowienie zażaleniu skarżący podniósł, że wbrew stanowisku Trybunału Konstytucyjnego, każdy ma prawo do wykazywania prawdy obiektywnej dowodami. Pozbawienie syndyka prawa do dowodów, które wykazują słuszność jego twierdzeń i jednocześnie obalają inne twierdzenia sprzeczne z prawdą obiektywną jest nie do przyjęcia. Tym samym zaskarżony art. 124 prawa upadłościowego narusza gwarantowane art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy wynagrodzenia skarżącego jako syndyka. Dokonując wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej w zakresie art. 122 § 2 prawa upadłościowego, Trybunał - w ocenie skarżącego - nie uwzględnił, że rodzaj środka zaskarżenia decyduje w procedurze cywilnej o tym, czy zostanie on rozpoznany na posiedzeniu jawnym, czy też niejawnym. Zaskarżony przepis, przewidujący zażalenie, odsyła zatem do art. 397 § 1 k.p.c., determinując to, że środek ten jest rozpatrywany na posiedzeniu niejawnym. Z uwagi na rozpoznanie zażalenia na posiedzeniu niejawnym, nie był znany skarżącemu skład sądu ani termin posiedzenia, a przez to został on, jak podnosi, pozbawiony możliwości realizacji prawa z art. 49 k.p.c., co - w jego ocenie - jest sprzeczne z gwarantowanym w art. 45 ust. 1 Konstytucji prawem do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd. Skarżący wskazuje także, że rozpatrzenie zażalenia na posiedzeniu niejawnym pozbawiło go możności obrony swoich praw przed sądem drugiej instancji, co jest sprzeczne z gwarantowanym przez art. 45 ust. 1 Konstytucji prawem do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez sąd.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie mogło zostać uwzględnione. Zarzuty skarżącego odnoszące się do art. 122 § 2 prawa upadłościowego zawarte w zażaleniu wskazują, że intencją skarżącego było doprowadzenie poprzez wniesienie skargi konstytucyjnej do zmiany treści przepisu i zastąpienie zawartego w nim zwrotu „zażalenie” na „apelacja”. Trybunał Konstytucyjny nie dysponuje jednak kompetencjami pozwalającymi na taką zmianę; pełni on jedynie rolę ustawodawcy negatywnego, usuwającego z systemu prawa normy niezgodne z normami wyższego rzędu, w szczególności - z Konstytucją. Należy zwrócić w tym miejscu uwagę, że usunięcie zakwestionowanego zdania z treści art. 122 § 2 prawa upadłościowego powodowałoby jedynie powrót do reguły ogólnej zawartej w art. 78 prawa upadłościowego, również nieprzewidującej możliwości wniesienia apelacji na postanowienia wydawane w toku właściwego postępowania upadłościowego. Trybunał podtrzymuje w konsekwencji pogląd, że rozpoznanie zażalenia na posiedzeniu niejawnym nie wynika z treści zaskarżonego art. 122 § 2 prawa upadłościowego, ale z przepisów k.p.c., w tym w szczególności jego art. 397 § 1, określającego tryb rozpoznania zażalenia.

Argumentacja odnosząca się do art. 124 prawa upadłościowego ogranicza się zaś do stwierdzenia, że każdy ma prawo do dowodów, które wykazują słuszność jego twierdzeń i jednocześnie obalają inne twierdzenia sprzeczne z prawdą obiektywną. Skarżący nie podejmuje jednakże polemiki ze stanowiskiem Trybunału, wskazującym, że rodzaj dowodów, dopuszczalnych w postępowaniu cywilnym uregulowany jest w art. 217 § 1 k.p.c., który nie ma rangi konstytucyjnej. Nie każde zatem odstępstwo od tej normy uzasadnia zarzut niezgodności z Konstytucją. Co więcej, już art. 217 § 2 k.p.c. pozwala sądowi na pominięcie środków dowodowych, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki. Ponadto, w myśl art. 228 § 2 k.p.c., nie wymagają dowodu fakty znane sądowi urzędowo. Trybunał zwrócił w zaskarżonym postanowieniu uwagę, że ocena wystąpienia przesłanki naruszenia konstytucyjnego prawa podmiotowego winna być dokonana z uwzględnieniem kontekstu normatywnego, w którym zaskarżona norma jest umieszczona. W postępowaniu upadłościowym syndyk pełni funkcję szczególną, a wykonywanie przez niego czynności poddane jest daleko idącej kontroli sądu. Okoliczności danego postępowania upadłościowego (w tym konieczny nakład pracy syndyka) winny zatem być znane sądowi z urzędu. Skarżący nie uprawdopodobnił przy tym, by skorzystanie z innych środków dowodowych, pozostających w jego dyspozycji na podstawie zaskarżonego przepisu (w szczególności - jego wysłuchania), było niewystarczające dla zagwarantowania mu możliwości obrony swoich praw. W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) to na skarżącym spoczywa ten obowiązek. Po wtóre, zarzuty skarżącego dotknięte są pewnym błędem logicznym, uzasadniającym również uznanie ich za oczywiście bezzasadne. W treści skargi konstytucyjnej skarżący bowiem wyraźnie odnosi się do odebranego mu, w jego przekonaniu, prawa do wykazania wielkości poniesionego trudu, tymczasem w zażaleniu odwołuje się do pojęcia prawdy obiektywnej, której ustaleniu ma służyć postępowanie dowodowe. Nie sposób jednak uznać, by rozmiar poniesionego trudu dał się w sposób obiektywny i niebudzący wątpliwości (prawda obiektywna) określić przy użyciu mierników pieniężnych, w szczególności - poprzez zeznania świadków.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3