13/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 9 stycznia 2009 r.

Sygn. akt Ts 9/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki - przewodniczący

Mirosław Wyrzykowski - sprawozdawca

Stanisław Biernat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 października 2006 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janiny Krutnik,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 stycznia 2006 r. skarżąca zarzuciła, że art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. Nr 87, poz. 435, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych) jest niezgodny z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji. Narusza on, w opinii skarżącej, zasadę ochrony prawa własności i innych praw majątkowych, ze względu na to, że prowadzi do objęcia ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych z mocą wsteczną zdarzeń prawnych, które powstały i ustały w znacznej odległości czasowej od uchwalenia tej ustawy. Wydane na podstawie zaskarżonego przepisu wyroki przeciwko mężowi skarżącej, którym nadano klauzulę wykonalności również w stosunku do skarżącej, z ograniczeniem do majątku objętego wspólnością ustawową, stworzyły zagrożenie dla bytu materialnego rodziny i utratę jej jedynego majątku. Sąd Najwyższy wyrokiem z 29 czerwca 2005 r. (sygn. akt V CK 807/04) oddalił kasację skarżącej w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko jej mężowi klauzuli wykonalności w stosunku do skarżącej.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 9 października 2006 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej uznając, że skarżąca nie jest podmiotem legitymowanym do złożenia skargi konstytucyjnej we wskazanych przez siebie okolicznościach. Ponadto zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Legnicy z 30 kwietnia 2002 r. (sygn. akt I Co 24/02) uprawomocniło się nie na skutek oddalenia zażalenia, lecz jego odrzucenia ze względu na przekroczenie terminu. W przekonaniu Trybunału przysługująca w sprawie droga prawna nie została tym samym wyczerpana.

W zażaleniu z 20 października 2006 r. skarżąca zarzuciła błędną ocenę przyjętych przez Trybunał Konstytucyjny przesłanek uzasadniających odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej i wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarżąca podniosła, że nie była wprawdzie stroną stosunku obligacyjnego, mimo to ponosi skutki materialne zastosowania w stosunku do niej niekonstytucyjnego przepisu, jest zatem beneficjentem ochrony praw konstytucyjnych. Skarżąca zarzuciła również, że Trybunał niekonsekwentnie z jednej strony uznaje, że doszło do ograniczenia praw majątkowych skarżącej, jednocześnie zaś odmawia jej prawa do likwidacji tych konsekwencji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Przede wszystkim skarżąca nie podniosła żadnych argumentów podważających tezę, że w sprawie nie została wyczerpana przysługująca jej droga prawna. Stwierdzenie, iż w danych okolicznościach miała ona legitymację do wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego sformułowane jest w sposób oderwany od poglądów wyrażonych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Skarżąca wskazuje nadto, że nie można jej czynić zarzutu z wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego. Argument ten nie stanowi jednak polemiki z poglądem wyrażonym przez Trybunał, legitymacji (procesowej czy materialnej) skarżącej do wniesienia tego środka Trybunał bowiem nie kwestionował ani nawet nie rozważał. Zagadnienie to pozostaje na uboczu problematyki wyczerpania drogi prawnej. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia tej wątpliwości w niniejszej sprawie miało bowiem ustalenie, z którym orzeczeniem winno być wiązane hipotetycznie wskazane przez skarżącą naruszenie praw podmiotowych. Uzasadnienie zażalenia nie dostarcza argumentów obalających przyjęte przez Trybunał stanowisko, w myśl którego doszło do niego już z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności w stosunku do skarżącej. Skoro zaś ze względu na niedochowanie wymogów formalnych nie zostało ono poddane kontroli instancyjnej, nie można przyjąć spełnienia przesłanki wyczerpania drogi prawnej statuowanego w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).

Skarżąca podnosi także zarzut, że Trybunał bezzasadnie nie uznał jej za beneficjenta praw konstytucyjnych, skoro ponosi ona materialną odpowiedzialność za zobowiązania swojego męża. W ocenie Trybunału fakt, że stroną stosunku zobowiązaniowego jest mąż skarżącej przesądza o braku po jej stronie legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej w przedmiocie zbadania zgodności z Konstytucją przepisów określających materialne podstawy powstania i zakresu tych zobowiązań. Za hipotetyczną podstawę skargi w takiej sytuacji Trybunał wskazał przepisy regulujące odpowiedzialność za zobowiązania majątkiem wspólnym małżonków, nie zaś normy materialne określające powstanie pierwotnej odpowiedzialności. Jakkolwiek stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym postanowieniu Trybunał uznaje za zasadne, w świetle zarzutu skarżącej uwzględnia konieczność doprecyzowania w tym miejscu pojęcia ochrony praw majątkowych, zagwarantowanej w art. 64 ust. 2 Konstytucji w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji.

W przedstawionych do rozpoznania okolicznościach skarżąca podnosi w pierwszej kolejności zarzut naruszenia własności, poprzez dopuszczenie do egzekucji z nieruchomości stanowiącej składnik majątku wspólnego małżonków. Za potencjalne źródło naruszenia prawa własności można uznać wszelkie przepisy przewidujące ograniczenie lub odebranie tego prawa podmiotowi, któremu przysługuje przed ich zastosowaniem. W niniejszej sprawie ingerencja w prawo własności dopuszczalna jest na podstawie przepisów k.p.c. o postępowaniu egzekucyjnym w szczególności dotyczących nadawania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi z ograniczeniem do przedmiotów objętych wspólnością małżeńską, a także przepisów k.r.o. wskazujących sytuacje, w których wierzyciel jednego z małżonków może domagać się zaspokojenia z przedmiotów wchodzących do majątku wspólnego. Ten kompleks przepisów pozostaje poza żądaniem skarżącej przedstawionym w skardze konstytucyjnej.

Innym potencjalnym sposobem naruszenia praw majątkowych, podnoszonym przez skarżącą w skardze konstytucyjnej jest nałożenie na określoną osobę (fizyczną lub prawną) nadmiernych obowiązków. Ochrony przed taką ingerencją ustawodawcy może jednak, w przekonaniu Trybunału, domagać się tylko ta osoba, na którą przedmiotowy obowiązek nałożono. Zarzuty skargi konstytucyjnej odnosiły się do przepisów, na podstawie których orzeczono o obowiązku (tu: zobowiązaniu o charakterze cywilnoprawnym) spoczywającym na mężu skarżącej. Obowiązek skarżącej ma w stosunku do niego charakter pochodny: jej odpowiedzialność (II. stopnia) przedmiotami majątkowymi wchodzącymi w skład majątku wspólnego małżonków polega na obowiązku znoszenia przymusowej realizacji obowiązków (I. stopnia) nałożonych na drugiego małżonka. W tym sensie nie doszło w sprawie przedstawionej Trybunałowi do rozpoznania do naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej, tak jak wymaga tego art. 79 ust. 1 Konstytucji, skoro nadmierne - w przekonaniu skarżącej - obowiązki nałożone zostały na inny podmiot, nawet jeżeli sama skarżąca pozostaje z nim w stosunku prawnym uzasadniającym powstanie odpowiedzialności za cudze zobowiązania. Z tego względu za prawidłowe należy uznać ustalenia poczynione w zaskarżonym postanowieniu prowadzące do wniosku, iż skarżąca nie posiada w danych okolicznościach legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej w sprawie zgodności art. 2 ust. 5 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3