40/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 7 stycznia 2009 r.

Sygn. akt Ts 270/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz - przewodnicząca

Wojciech Hermeliński - sprawozdawca

Stanisław Biernat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne TYCHY,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego 19 listopada 2007 r. skargę konstytucyjną, w której domaga się uznania art. 372 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) za niezgodny z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. W piśmie z 15 stycznia 2008 r. skarżąca podniosła dodatkowo, jako rozszerzenie skargi konstytucyjnej, że zaskarżony art. 372 k.p.c. jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Uzasadniając niezgodność art. 372 k.p.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji, skarżąca formułuje tezę, że wynikający z tego przepisu dwutygodniowy termin do wniesienia odpowiedzi na apelację narusza prawo do sądu w ten sposób, że uniemożliwia swobodne i właściwe zajęcie stanowiska procesowego w terminie, w jakim strona jest do tego zobowiązana. W opinii skarżącej, art. 372 k.p.c. stanowi przejaw niczym nieskrępowanego formalizmu postępowania, co narusza prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez sąd.

Skarżąca wskazuje, że korzystny dla niej wyrok Sądu Rejonowego w Tychach z 5 lipca 2007 r. (sygn. akt VI GC 109/07/1) został zaskarżony przez przeciwnika procesowego apelacją. Odpowiedź na apelację skarżąca wniosła z przekroczeniem terminu wynikającego z art. 372 k.p.c., uzasadniając to otrzymaniem wyroku sądu I instancji wraz z uzasadnieniem dopiero w dniu upływu terminu wniesienia takiej odpowiedzi. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 października 2007 r. (sygn. akt XIX Ga 485/07) apelacja została oddalona. Po otrzymaniu wyroku skarżąca wniosła o uzupełnienie tego wyroku o rozstrzygniecie o kosztach postępowania. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 25 października 2007 r. (sygn. akt XIX Ga 485/07) oddalił wniosek skarżącej. Sąd przyjął, że ze względu na przekroczenie określonego w art. 372 k.p.c. terminu do wniesienia odpowiedzi na apelację należało pozostawić bez rozpoznania zawarte w niej wnioski (o wyznaczenie rozprawy oraz zasądzenie na rzecz skarżącej kosztów postępowania apelacyjnego).

Postanowieniem z 1 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, zwracając w pierwszej kolejności uwagę na to, że skarga konstytucyjna musi spełniać wymogi pisma procesowego, a w szczególności - powinna zawierać podpis pełnomocnika skarżącego. Dokumenty przedstawione przez skarżącą budzą w tym punkcie uzasadnione wątpliwości.

Trybunał przyjął, że w sprawie skarżącej nie doszło do naruszenia prawa do sądu, skoro wydany został korzystny dla niej prawomocny wyrok; uszczerbku skarżąca mogła doznać tylko ze względu na oddalenie wniosku o uzupełnienie wyroku o rozstrzygniecie o kosztach. Nie pozostaje on jednak - w ocenie Trybunału - w logicznym związku z treścią zaskarżonej normy, ponieważ znajomość treści uzasadnienia zaskarżonego apelacją rozstrzygnięcia sądu I instancji jest irrelewantna z punktu widzenia złożenia wniosku o zwrot kosztów postępowania. Trybunał zwrócił także uwagę na możliwość zapoznania się przez stronę postępowania z przedstawianymi ustnie motywami rozstrzygnięcia oraz przypomniał, że odpowiedź na apelację stanowi fakultatywny środek obrony praw w postępowaniu cywilnym. Zarzuty odnoszące się do naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji nie zostały, zdaniem Trybunału, uzasadnione. Kontroli zgodności z Konwencją praw człowieka stoi natomiast na przeszkodzie specyficzny tryb skargi konstytucyjnej, w którym przedmiotem zarzutu może być jedynie naruszenie konstytucyjnie gwarantowanego prawa lub wolności.

W zażaleniu na to postanowienie skarżąca wniosła o zawieszenie postępowania do czasu rozpoznania zażalenia w sprawie Ts 163/07, uzasadniając wniosek podniesionymi w niej i częściowo powtórzonymi w zażaleniu wątpliwościami odnoszącymi się do zgodności z Konstytucją funkcjonowania wstępnego rozpoznania skarg konstytucyjnych.

Odnosząc się do uwag Trybunału na temat wymogów dotyczących podpisu, skarżąca wskazała, że w jej ocenie „żadne z przepisów jakiejkolwiek ustawy (k.p.c. lub ustawy o TK) nie zobowiązuje strony do czytelnego podpisania się (…) strona posługująca się pieczątką imienną ma prawo domniemywać, że w sposób oczywisty i niebudzący wątpliwości wskazała imiennie osobę, która podpisała dokument”. W jej ocenie także stanowisko Trybunału w przedmiocie odpowiedzi na apelację nie jest uzasadnione. Skarżąca podnosi, że nie jest obowiązkiem stron stawianie się na rozprawy i publikację wyroku, która w sprawach gospodarczych wielokrotnie następuje z odroczeniem od ostatniej rozprawy. Prezentowane ustnie motywy rozstrzygnięcia są zdaniem skarżącej: „pobieżne, niedokładne lub nieprecyzyjne, a w konsekwencji dopiero z pisemnego uzasadnienia orzeczenia można wywieść ocenę wydanego wyroku”. Wskazuje ona, że nie jest w interesie strony wygrywającej proces składanie wniosku o uzasadnienie orzeczenia, gdyż „czynność ta przedłuża okres do wydania tytułu wykonawczego, a nadto nie jest obligatoryjna”. Strona uzyskuje przy tym wiedzę o wniesieniu przez przeciwnika procesowego apelacji dopiero wówczas, gdy zostanie jej ona doręczona. Skarżąca powtórzyła argument, że „aby jednak pełnomocnik mógł prawidłowo ustosunkować się do wydanego orzeczenia i apelacji, a właśnie to uczynił, musiał nie tylko zapoznać się z apelacją strony przeciwnej, lecz z pisemnym uzasadnieniem orzeczenia”. W konsekwencji zaskarżony art. 372 k.p.c. „zmusza stronę do udzielenia odpowiedzi, zanim zapozna się ona z pisemnymi, a więc wiążącymi, motywami rozstrzygnięcia”, a tym samym narusza prawo do sądu, „stawiając stronę nieapelującą w gorszej sytuacji procesowej niż przeciwnik apelujący, który zapoznał się z pisemną apelacją orzeczenia”. Odnosząc się do problematyki naruszenia prawa do równej dla wszystkich ochrony własności i innych praw majątkowych, skarżąca wskazała, że „prawem majątkowym określonym w art. 64 ust. 2 Konstytucji jest m.in. prawo do posiadania i dysponowania środami finansowymi, a dla potrzeb niniejszej sprawy prawo to ograniczyć można w rozważaniach do prawa do zwrotu kosztów poniesionych w związku z procesem sądowym. Istotą zarzutu skarżącej jest okoliczność, że strona nie apelująca a wygrywająca proces może nie otrzymać zwrotu koniecznych kosztów procesu jedynie ze względu na normę art. 372 k.p.c., choć poniosła takie same wydatki na profesjonalnego pełnomocnika jak strona apelująca”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Nie może zostać uwzględniony wniosek o zawieszenie postępowania w przedmiocie niniejszego zażalenia do czasu zakończenia postępowania w sprawie Ts 163/07. Okoliczność złożenia w sprawie skargi konstytucyjnej o zbadanie zgodności z Konstytucją art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) nie stanowi bowiem podstawy zawieszenia postępowania w rozumieniu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o TK.

W ocenie Trybunału także pozostałe zarzuty skarżącej nie mogą odnieść skutku. Przede wszystkim prawidłowo wskazano w zaskarżonym postanowieniu, że ewentualne naruszenie prawa do sądu można w niniejszej sprawie analizować jedynie w odniesieniu do nieuwzględnienia przez sąd powszechny wniosku o uzupełnienie wyroku o rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania. Trybunał w obecnym składzie podziela także przekonanie, że dla złożenia wniosku o zwrot kosztów postępowania za II instancję nie ma znaczenia znajomość uzasadnienia orzeczenia sądu I instancji, zaskarżonego następnie apelacją. Oddalenie wniosku o uzupełnienie wyroku o rozstrzygniecie o kosztach stanowi w konsekwencji skutek jedynie zaniedbania samej skarżącej, polegającego na spóźnionym wniesieniu odpowiedzi na apelację, dla którego bez znaczenia pozostaje treść zaskarżonego art. 372 k.p.c. Zarzut zbyt krótkiego terminu do wniesienia odpowiedzi na apelację jest w tym świetle pozbawiony logicznego związku z podnoszonym przez skarżącą ewentualnym naruszeniem konstytucyjnie chronionego prawa i winien być traktowany jako oczywiście bezzasadny. Argument ten wzmacnia fakt, że wniesienie odpowiedzi na apelację nie stoi na przeszkodzie złożeniu tych samych wniosków na rozprawie apelacyjnej (por. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, Warszawa 2007, uwaga 1 do art. 372). Dla rozpatrzenia niniejszego zażalenia kluczowe znaczenie ma jednakże okoliczność, że skarżąca nie ustosunkowała się w nim do przedstawionego powyżej stanowiska Trybunału, które zdeterminowało treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, pozostała jedynie przy zwalczaniu poglądów o charakterze ubocznym, wskazujących na rozbieżność pomiędzy powszechnie akceptowanym w literaturze prawniczej i orzecznictwie znaczeniem odpowiedzi na apelację jako fakultatywnego środka ochrony praw w postępowaniu cywilnym a oceną prezentowaną przez samą skarżącą. Zarzuty te nie mogły w konsekwencji prowadzić do podważenia zaskarżonego orzeczenia.

Odnosząc się do zarzutu nieprawidłowej oceny naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych, zagwarantowanego w art. 64 ust. 2 Konstytucji, Trybunał zauważa, że trzymiesięczny termin zakreślony do wniesienia skargi konstytucyjnej w art. 46 ust. 1 ustawy o TK obejmuje wszystkie jej elementy - w tym wskazanie naruszonego prawa, a nadto - problematyka zwrotu kosztów postępowania stanowi część składową prawa do sądu, nie jest natomiast samodzielnym prawem w rozumieniu art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. Tym samym nie zasługuje na uwzględnienie argumentacja, powołująca się na naruszenie prawa majątkowego - zdaniem skarżącej - określonego w art. 64 ust. 2 Konstytucji, obejmującego „m.in. prawo do posiadania i dysponowania środami finansowymi, (…) [które] dla potrzeb niniejszej sprawy (…) ograniczyć można w rozważaniach do prawa do zwrotu kosztów poniesionych w związku z procesem sądowym”. Takie określenie innego prawa majątkowego zostało bowiem dokonane po raz pierwszy dopiero w zażaleniu, a zatem z przekroczeniem ustawowego terminu; skoro zaś zwrot kosztów postępowania stanowi element prawa do sądu, odnoszą się do niego wszystkie argumenty przedstawione powyżej, jak też w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Trybunał podtrzymuje również stanowisko dotyczące prawidłowości podpisu pełnomocnika skarżącej na skardze konstytucyjnej i dołączonych do niej dokumentach. Uwagi skarżącej w tym przedmiocie pozostają bowiem w rażącej sprzeczności z niebudzącą wątpliwości w doktrynie prawa cywilnego definicją podpisu i pełnioną przez niego funkcją.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

4