192/5B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 25 października 2005 r.

Sygn. akt Ts 156/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski - przewodniczący

Wiesław Johann - sprawozdawca

Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 stycznia 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Dariusza Cisło,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej zarzucono, że § 28 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministrów Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 1999 r. Nr 58, poz. 622 oraz z 2000 r. Nr 72, poz. 850) jest niezgodny z art. 47 ust. 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym (dalej: prawo o ruchu drogowym), a tym samym - w związku z naruszeniem określonej w art. 87 Konstytucji hierarchii norm prawnych - narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżony przepis rozporządzenia prowadzi nie do wykonania ustawy, lecz do jej zmiany przez co narusza Konstytucję, gdyż skutkuje, bezprawnym ograniczeniem wolności obywatela w innej drodze niż ustawowej (art. 31 ust. 2 i 3 w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji).

Postanowieniem z 27 stycznia 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że skarżący interpretuje art. 47 ust. 2 prawa o ruchu drogowym w oderwaniu od innych przepisów ustawy, co czyni oczywiście bezzasadnym zarzut sprzeczności norm ustawy z normą wyrażoną w zaskarżonym przepisie rozporządzenia.

W zażaleniu skarżący zarzucił, że zaskarżone postanowienie narusza art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przez uznanie skargi konstytucyjnej za oczywiście bezzasadną, w sytuacji, gdy treść zaskarżonego § 28 ust. 3 pkt 1 rozporządzeń z 21 czerwca 1999 r. i z 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych jest sprzeczna z treścią art. 47 ust. 2 zdanie pierwsze prawa o ruchu drogowym. Przepis ten niezmiennie od uchwalenia w 1997 r., stanowi, że dopuszcza się, przy zachowaniu warunków określonych w ust. 1 pkt 2 (tj. szerokość chodnika pozostawionego dla pieszych jest taka, że nie utrudni im ruchu i jest nie mniejsza niż 1,5 m), zatrzymanie lub postój na chodniku przy krawędzi jezdni całego samochodu osobowego, motocykla, motoroweru lub roweru.

Wynikająca z tego przepisu norma zezwala, zdaniem skarżącego, na parkowanie na chodniku wymienionych w nim pojazdów, także w innych miejscach niż wyznaczone odpowiednimi znakami drogowymi. Taki stan prawny obowiązywał także pod rządami wcześniejszej ustawy prawo o ruchu drogowym. Zaskarżony § 28 ust. 3 pkt 1 rozporządzeń z roku 1999 i z roku 2002 - w sprawie znaków i sygnałów drogowych, zakazuje postoju wszystkim pojazdom na chodniku z wyjątkiem miejsc, gdzie za pomocą znaku dopuszcza się postój lub zatrzymanie. Prowadzi to, zdaniem skarżącego, do faktycznego uchylenia postanowienia art. 47 ust. 2 zdanie 1 prawa o ruchu drogowym. Skarżący kwestionuje przedstawioną w zaskarżonym postanowieniu interpretację art. 5 ust. 1 prawa o ruchu drogowym regułę, w myśl której znak drogowy może wyłączyć lub ograniczyć dyspozycję wyrażoną w przepisach tej ustawy w sposób generalno-abstrakcyjny. Zgodnie z taką interpretacją - prawo o ruchu drogowym byłoby stanowione w pierwszej kolejności przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli, następnie przez sygnalizację świetlną, znaki drogowe, a na końcu przez Sejm RP w ustawie - Prawo o ruchu drogowym. Byłaby to, zdaniem skarżącego, hierarchia stanowienia norm prawnych sprzeczna z treścią art. 87 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Skarżący wskazuje, że gdy Trybunał Konstytucyjny podzieli jego stanowisko odnośnie sprzeczności zaskarżonego przepisu z art. 47 ust. 2 zdanie pierwsze prawa o ruchu drogowym, to powinien zgodzić się też z podnoszonym w sprawie zarzutem naruszenia nie tylko art. 87 i 92 ust. 1 Konstytucji, ale także jej przepisów art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wskazany przez skarżącego art. 47 ust. 2 prawa o ruchu drogowym dopuszcza zatrzymanie lub postój na chodniku przy krawędzi jezdni całego samochodu osobowego, motocykla, motoroweru lub roweru. Warunek ograniczający dopuszczalność zatrzymania lub postoju został sformułowany w art. 47 ust. 1 pkt 2. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze oraz zażaleniu nie jest to jedyny warunek ograniczający dopuszczalność zatrzymania lub postoju. Warunki takie są sformułowane również w przepisach działu drugiego o ruchu drogowym w rozdziale pierwszym ustawy. Rozdział ten nosi tytuł „zasady ogólne”, co w myśl wykładni systemowej oznacza, że jego przepisy mają znaczenie dla ustalenia normatywnej treści dalszych przepisów dotyczących ruchu drogowego. Z punktu widzenia formułowanego przez skarżącego zarzutu, istotne znaczenie ma art. 5 ust. 1 i art. 7 prawa o ruchu drogowym. W myśl pierwszego przepisu nakazy lub zakazy wyrażone przez znaki drogowe mogą mieć pierwszeństwo przed nakazami lub zakazami wyrażonymi w przepisach ustawy. Z powyższego wynika, że ustawa dopuszcza ograniczenie zakresu zastosowania art. 47 ust. 2 prawa o ruchu drogowym. Z kolei art. 7 ust. 2 i 3 ustawy wskazuje, że ograniczenia te mogą być zawarte w rozporządzeniu.

W myśl § 15 rozporządzenia z 21 czerwca 1999 r. znaki zakazu obowiązują na drodze, na której zostały umieszczone. Znaki takie nie uchylają jednak przepisów ustawy, gdyż stopień ich abstrakcyjności jest mniejszy. Znak drogowy wyrażający zakaz zatrzymywania się lub postoju na danej drodze nie może uchylić przepisu, który obowiązuje na terenie całego kraju. We wskazanej sytuacji mamy, więc do czynienia z zasadą wyrażoną w art. 47 ust. 2 ustawy i regułą wyrażoną przez znak drogowy zakazu zatrzymywania lub postoju. Podstawą obowiązywania tej reguły jest art. 5, art. 7 ustawy i zaskarżony § 28 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia. Ograniczenie zakresu zastosowania zasady przez regułę nie oznacza uchylenia tej pierwszej (na temat norm sformułowanych w formie zasad i w formie reguł por. T. Gizbert-Studnicki, Zasady i reguły prawne, PiP z 1988 r., z. 3). Brak więc podstaw do stwierdzenia, że zaskarżony przepis rozporządzenia jest „oczywiście sprzeczny” z art. 47 ust. 2 ustawy. Przepisy ustawy oraz zaskarżony § 28 rozporządzenia można by oceniać jedynie co do poprawności sformułowania delegacji ustawowej oraz jej wykonania w oparciu o art. 92 Konstytucji. Takich zarzutów nie sformułowano jednak w skardze konstytucyjnej, a ze względu na wyrażoną w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zasadę, ich badanie w niniejszym postępowaniu jest niedopuszczalne.

Skarżący w sposób uproszczony odwołuje się do zasady hierarchicznego uporządkowania systemu prawa wynikającej z art. 87 w zw. z art. 188 ust. 1-3 Konstytucji. W hierarchicznie zorganizowanym systemie prawa zadaniem aktów niższego rzędu jest konkretyzacja aktów wyższego rzędu. W ramach tej konkretyzacji dopuszczalne jest m.in. ograniczenie zakresu zastosowania aktu hierarchicznie wyższego. Działanie takie wynika z istoty procesu konkretyzacji, w którym akt niższej rangi zawiera przepisy o mniejszym stopniu abstrakcji. Z konstytucyjnego punktu widzenia istotne jest, aby konkretyzacja dokonana przez rozporządzenie była dopuszczona przez samą ustawę oraz, by delegacja ustawodawcza do wydania rozporządzenia czyniła zadość wymaganiom sformułowanym w art. 92 ust. 1 Konstytucji. W niniejszej sprawie o spełnieniu pierwszego warunku świadczy treść art. 5 prawa o ruchu drogowym. Dokonanie konkretyzacji ustawy w rozporządzeniu oraz dopuszczenie na jej podstawie w konkretnej sytuacji pierwszeństwa znaku drogowego nie oznacza odwrócenia hierarchii norm, jak twierdzi skarżący, lecz jest wyrazem procesu konkretyzacji. Proces ten jest immanentnym składnikiem hierarchicznie zbudowanego systemu prawa. System taki nie mógłby funkcjonować, gdyby nie było w ogóle możliwe ograniczenie zakresu zastosowania przepisów ustawy przez przepisy rozporządzenia. Jeszcze raz należy podkreślić, że ograniczenie takie jest dopuszczalne, o ile spełnia konstytucyjne wymogi. Dopiero ich niespełnienie oznacza sprzeczność przepisów rozporządzenia z przepisami ustawy. Odwołanie się w zaskarżonym postanowieniu do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 stycznia 2004 r., sygn. P 9/03 miało na celu zwrócenie uwagi skarżącego na powyższą kwestię. Wyrok ten został zacytowany również, aby wskazać na błędne rozumienie przez skarżącego zasady wyłączności ustawowej zaprezentowane w skardze konstytucyjnej. Zasada ta, wbrew twierdzeniom skarżącego nie oznacza, że określenie prawnokarnej sytuacji skarżącego nie może nastąpić w rozporządzeniu.

Reasumując należy stwierdzić, że skarżący formułując zarzut sprzeczności § 28 zaskarżonego rozporządzenia z ustawą nie wziął pod uwagę wszystkich przepisów ustawy relewantnych z punktu widzenia tego zarzutu i dlatego skargę należy uznać za oczywiście bezzasadną.