120/3B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 10 maja 2005 r.

Sygn. akt Ts 121/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz - przewodniczący

Ewa Łętowska - sprawozdawca

Marek Safjan,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 stycznia 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Adama Kietlińskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej zarzucono, że art. 1 ust. 1 dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82) w zw. z art. 1 ustawy z dnia 15 sierpnia 1944 r. o tymczasowym trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (Dz. U. Nr 1, poz. 3) jest niezgodny z art. 99 ustawy z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 44, poz. 267 ze zm.; dalej: Konstytucja marcowa) oraz z art. 2, art. 5, art. 7, art. 8 ust. l i 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 64 Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483).

Postanowieniem z 24 stycznia 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że w sprawie nie została wyczerpana droga prawna, gdyż skarżący nie złożył skargi kasacyjnej, mimo tego, iż w świetle obowiązujących przepisów kodeksu postępowania cywilnego była ona dopuszczalna oraz, że skarżący nie uzupełnił w terminie braków formalnych skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazano też, że poza zakresem właściwości Trybunału Konstytucyjnego leży badanie zgodności zaskarżonych przepisów z art. 99 Konstytucji Marcowej, o co wnosił skarżący.

W zażaleniu skarżący zarzucił, że w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu dokonano błędnej interpretacji przesłanki wyczerpania drogi sądowej, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem skarżącego warunki wniesienia kasacji określone są nie tylko w art. 392¹ § 1 i § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.), ale także w art. 393 § 1 i § 2 k.p.c. oraz w art. 393¹ k.p.c. Wniesienie kasacji uzależnione jest zatem od łącznego ich wypełnienia. W rozpatrywanym przypadku orzeczenie sądu drugiej instancji ani nie naruszało prawa materialnego, ani w trakcie postępowania nie zostały naruszone przepisy proceduralne. Przedmiotowy wyrok nie mógł być inny, albowiem polskie sądy, pod wpływem nauki prawa konstytucyjnego, odmawiają badania zgodności aktów normatywnych rangi ustawowej z Konstytucją. Spór zaś w tym przypadku dotyczy zgodności z Konstytucją konkretnych przepisów prawnych, a nie ich wykładni czy zastosowania. Wadą tej nieprawidłowej wykładni jest również zmuszanie obywateli do przedłużania postępowania sądowego, nawet w warunkach opisanych w art. 393 § 1 k.p.c., co naraża ich na dodatkowe koszty. W rozpatrywanym przypadku droga prawna, o której mówi art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym została zatem wyczerpana, gdyż nie było podstaw do wniesienia kasacji.

Ponadto skarżący wskazał, że braki formalne skargi konstytucyjnej zostały uzupełnione w terminie. W sprawie nastąpiło nieprawidłowe doręczenie. Na zwrotce znajdującej się w aktach sprawy widnieje podpis Pani Ilony Gąsiorowskiej, zatrudnionej w P.P.H.U Transpiach S.c. ul. Dwa Światy 3E, Bielany Wrocławskie, 55-040 Kobierzyce. Przedsiębiorstwo to ma siedzibę w sąsiednich pomieszczeniach, jednak nie jest w żaden sposób powiązane z Kancelarią Radców Prawnych Sadowski i Scheffler. Pani Gąsiorowska nie była również upoważniona do odbioru przesyłek listownych kierowanych na kancelarię, pracownik poczty nie był również upoważniony do pozostawiania korespondencji w innym miejscu niż w siedzibie biura lub na poczcie. Przesyłka z Trybunału Konstytucyjnego z zarządzeniem o konieczności uzupełnienia braków została przekazana do kancelarii 30 lipca 2004 r. z informacją, że „nadeszła wczoraj”, tj. 29 lipca 2004 r. Pod taką też datą została odnotowana w dzienniku korespondencji.

Skarżący zarzucił też, że postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej zostało wydane w składzie nie przewidzianym przez ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z przepisem art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, postanowienie o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu wydaje sędzia Trybunału Konstytucyjnego. W niniejszej sprawie organem orzekającym był natomiast Trybunał Konstytucyjny w składzie jednoosobowym. Składu takiego nie przewiduje ani Konstytucja (art. 190 Konstytucji), ani ustawa o Trybunale Konstytucyjnym. Utożsamianie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z Trybunałem Konstytucyjnym jako organem orzekającym w składzie jednoosobowym prowadziłoby zresztą do sprzecznego z przepisem art. 190 ust. l Konstytucji wniosku, że od orzeczeń może przysługiwać odwołanie do tegoż Trybunału. Także analiza treści art. 36 ust. 3 i art. 36 ust. 4 ustawy wskazuje jednoznacznie, że instytucje sędziego Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Konstytucyjnego nie mogą być uznane za tożsame. Dlatego też na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należy uznać, że zaskarżone postanowienie jest nieważne.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna może być uruchomiona dopiero po wyczerpaniu przez skarżącego przysługujących mu w ramach toku instancji środków ochrony jego praw lub wolności konstytucyjnych.

Zgodnie z art. 392 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania orzeczenia przez sąd drugiej instancji „od wydanego przez sąd drugiej instancji wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego”. Równocześnie żaden inny przepis kodeksu postępowania cywilnego nie wyłączał wprost prawa skarżącego do złożenia skargi kasacyjnej. Skoro zatem skarżący z przysługującej mu drogi nie skorzystał i nie wniósł skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, nie uzyskał tym samym ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Ratio legis dla wprowadzenia wymogu wyczerpania drogi prawnej stanowi zasada subsydiarności skargi konstytucyjnej. Stąd konieczność wykorzystania wszystkich przysługujących skarżącemu środków zaskarżenia. Realizacja wskazanego wymogu nie jest zależna od oceny celowości wnoszenia tych środków. Do przeprowadzenia takiej oceny nie jest uprawniony ani sam skarżący, ani Trybunał Konstytucyjny. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wydanie orzeczenia jest niedopuszczalne, co w świetle art. 39 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowi obligatoryjną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Wobec powyższego nawet, gdyby przyjąć, że braki skargi konstytucyjnej zostały uzupełnione w terminie nie wpływa to na dopuszczalność rozpoznania niniejszej skargi konstytucyjnej.

Wprawdzie funkcjonujący w chwili rozpatrywania sprawy skarżącego reżim prawny już nie obowiązuje, jednak nie wpływa to na spełnienie wymogu wyczerpania drogi prawnej. Ustawą z 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) zmienione zostały warunki wnoszenia skargi kasacyjnej. Jednakże na mocy art. 3 wskazanej wyżej ustawy do złożenia i rozpoznania kasacji od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Stawiając zarzut wydania orzeczenia w składzie nieznanym ustawie skarżący dokonał nieprawidłowej wykładni ustawy o Trybunale Konstytucyjnym pomijając podstawową regułę wykładni prawa, w myśl której ustalanie treści normy prawnej następuje w oparciu o wszystkie przepisy aktu normatywnego, które są w danej sytuacji prawnie relewantne. Dla określenia składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego nie wystarczy odwołanie się wyłącznie do art. 36, konieczne jest również sięgnięcie do art. 70 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W przypadku postępowania wstępnego szczególne znaczenie ma art. 70 ust. 2 pkt 4 ustawy. Z przepisu tego wynika, że postanowienia na każdym etapie postępowania wydaje wyłącznie Trybunał Konstytucyjny. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym nie przewiduje w ogóle innej możliwości wydawania postanowień. Łączne odczytanie wskazanego wyżej przepisu w związku z art. 36 ust. 3 i art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym prowadzi do wniosku, że postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej oraz postanowienie o nieuwzględnieniu zażalenia na to postanowienie wydaje Trybunał Konstytucyjny. W tej kwestii nie można oprzeć się na wskazanych przez skarżącego przepisach k.p.c. Analogiczne stosowanie przepisów k.p.c. w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy przepisy ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie regulują wprost tego postępowania.