28/1B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 12 stycznia 2005 r.

Sygn. akt Ts 78/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann - przewodniczący

Andrzej Mączyński - sprawozdawca

Marian Zdyb,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Andrzeja Piersy,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej pana Andrzeja Piersy z 27 marca 2004 r. zarzucono, iż art. 40 § 1 w związku z art. 91 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, 78, 176 oraz art. 178 Konstytucji.

Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 18 lutego 2004 r. (sygn. akt I Ca 3/04) Sąd Okręgowy w Ostrołęce wytknął Sądowi Rejonowemu w Ostrołęce, iż przy rozpoznawaniu sprawy w pierwszej instancji dopuścił się oczywistej obrazy przepisów. Skarżący, który jako sędzia orzekał w jednoosobowym składzie Sądu Rejonowego w Ostrołęce, zarzucił iż art. 40 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, będący podstawą wydania wspomnianego postanowienia, sprzeczny jest z art. 78 Konstytucji. Postanowienie wydane w trybie art. 40 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych nie podlega bowiem zaskarżeniu, zaś skutki podwójnego wytknięcia uchybień są analogiczne do kary dyscyplinarnej. Zgodnie bowiem z art. 91 § 3 prawa o ustroju sądów powszechnych w przypadku takiego dwukrotnego wytknięcia uchybień, o trzy lata podlega wydłużeniu okres, po upływie którego podlega podwyższeniu wynagrodzenie sędziego do pierwszej stawki awansowej. Skarżący podkreślił, iż o ile w przypadku kary dyscyplinarnej sędzia korzysta z wszelkich gwarancji procesowych, takich jak prawo do obrony czy prawo do zaskarżania wyroku w drodze odwołania, tak w przypadku wytyku w trybie art. 40 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych gwarancje takie nie są przewidziane.

Skarżący zarzucił ponadto, iż zakwestionowana przez niego regulacja prawna sprzeczna jest z konstytucyjną zasadą niezawisłości sędziego. Możliwość wydawania postanowień zawierających wytyk stwarza niebezpieczeństwo wymuszania na sądach, a tym samym na sędziach, akceptacji poglądów prawnych sądu wyższej instancji, pod groźbą sankcji finansowej. Zdaniem skarżącego art. 40 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych godzi także w zasadę równości wobec prawa, bowiem pozbawia sędziów możliwości jakie dają np. podejrzanym czy oskarżonym przepisy procedury karnej, czy też gwarancji jakie dla stron postępowania przewidują przepisy procedury cywilnej.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 21 lipca 2004 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, podnosząc, iż wskazany przez skarżącego akt normatywny nie stanowił podstawy wydania orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego, albowiem adresatem postanowienia Sądu Okręgowego w Ostrołęce z 18 lutego 2004 r. nie był jednak skarżący, ale Sąd Rejonowy w Ostrołęce. Oceniając ewentualne konsekwencje finansowe, jakie dla sędziego mogą łączyć się z wydaniem postanowienia w trybie art. 40 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż dotyczy to dopiero dwukrotnego wytknięcia uchybień. Sytuacja ta wszakże nie miała jeszcze miejsca w sprawie będącej podstawą skargi konstytucyjnej. Także więc z punktu widzenia ustawowo określonych, obligatoryjnych skutków, jakie dla sfery praw lub wolności skarżącego może rodzić wydanie określonego orzeczenia przez organ władzy publicznej, nie można uznać, by przyjęte za podstawę skargi konstytucyjnej postanowienie Sądu Okręgowego w Ostrołęce w jakikolwiek sposób odnosiło się do praw lub wolności konstytucyjnych przysługujących skarżącemu.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił ponadto, iż zasada niezawisłości sędziowskiej nie ma charakteru podmiotowego, indywidualnego prawa czy wolności o charakterze konstytucyjnym, lecz jest zasadą o charakterze ustrojowym, charakteryzującą jeden z konstytucyjnych organów państwa, jakimi są sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości. Ponieważ zaś instytucja skargi konstytucyjnej ma charakter indywidualnego środka ochrony praw i wolności o charakterze konstytucyjnym, za jej podstawę nie może służyć zarzut naruszenia zasady, która nie stanowi źródła praw i wolności podmiotowych.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący złożył zażalenie, w którym podkreślił, iż postanowienie Sądu Okręgowego w Ostrołęce zostanie umieszczone w aktach osobowych skarżącego i może w przyszłości rzutować na jego ewentualny awans zawodowy. Ponadto warunkiem rozpoznania skargi konstytucyjnej nie jest zaistnienie faktycznej szkody. Bez znaczenia jest więc jego zdaniem fakt, iż dopiero dwukrotne wytknięcie uchybień w postaci oczywistego naruszenia prawa skutkuje na gruncie Prawa o ustroju sądów powszechnych określonymi konsekwencjami finansowymi wobec sędziego orzekającego. Skarżący podtrzymał swoje stanowisko, iż postanowienie o wytknięciu uchybień w rzeczywistości dotyka sędziego, przy równoczesnym braku możliwości obrony, co stanowi naruszenie zasady równości w stosunku do osób korzystających z gwarancji procesowych w postępowaniu karnym czy administracyjnym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przesłanką merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest fakt naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Naruszenie to musi posiadać charakter aktualny, a nie jedynie potencjalny i odnosić się bezpośrednio do sfery praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym.

Skarżący powołując się na konsekwencje, jakie mogą wynikać z wydania przez Sąd Okręgowy w Ostrołęce orzeczenia stanowiącego podstawę skargi konstytucyjnej nie skonkretyzował wszakże na czym miałoby polegać owo aktualne i bezpośrednie naruszenie przysługujących mu praw lub wolności. W przypadku bowiem konsekwencji o charakterze finansowym mają one jedynie charakter potencjalny, warunkowane są bowiem dopiero wydaniem drugiego postanowienia wytykającego uchybienia. Podobnie, jedynie potencjalny charakter ma wskazane przez skarżącego ewentualne negatywne znaczenie wydanego postanowienia w zakresie awansu zawodowego.

Zasadnie podnosi skarżący, iż dla spełnienia przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej nie ma znaczenia fakt zaistnienia konkretnej szkody po stronie skarżącego. Warunkiem owej dopuszczalności jest jednak faktyczne, tj. aktualne i bezpośrednie naruszenie sfery jego praw lub wolności. Dopóki okoliczność ta nie zostanie przez skarżącego w sposób dostateczny wykazana, wykluczone jest merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej.

3