Money.plPrawoOrzecznictwo

Trybunał Konstytucyjny

Postanowienie-Zażalenie z dnia 2004-12-20 - Ts 92/04
Repertorium:Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - do rejestrowania skarg konstytucyjnych podlegających wstępnemu rozpoznaniu.
Sygnatura:Ts 92/04
Tytuł:Postanowienie-Zażalenie z dnia 2004-12-20
Publikacja w Z.U.Z.U. 2004 / 5B / 320

320

POSTANOWIENIE

z dnia 20 grudnia 2004 r.

Sygn. akt Ts 92/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Bohdan Zdziennicki - sprawozdawca

Wiesław Johann,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 sierpnia 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Marii Kazimiery Nowakowskiej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Marii Kazimiery Nowakowskiej z 21 kwietnia 2004 r. zarzucono, iż art. 329 w związku z art. 459 oraz art. 465 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) jest niezgodny z art. 77 ust. 2 oraz 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca wskazała, iż 17 października 2001 r. jako pokrzywdzona złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Postanowieniem z 21 października 2003 r. (sygn. akt 2 Ds 3853/03) prokurator Prokuratury Rejonowej Kraków-Śródmieście umorzył śledztwo w sprawie, której dotyczyło zawiadomienie skarżącej. Postanowieniem z 22 marca 2004 r. (sygn. akt II Kp 45/04/S) Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu postępowania.

Skarżąca zarzuciła, iż na postanowienie sądu nie przysługuje już zażalenie, jakkolwiek zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji postępowanie sądowe powinno być co najmniej dwuinstancyjne. Tymczasem zakwestionowana przez nią regulacja prawna, wykluczając możliwość złożenia zażalenia na postanowienie sądu utrzymujące w mocy rozstrzygnięcie prokuratora o umorzeniu postępowania, zamyka jej drogę do dochodzenia swoich praw, w szczególności wykazania, iż doszło do naruszenia jej dóbr prawnych poprzez popełnienie czynu karalnego. Skarżąca zarzuciła ponadto, iż kwestionowane przez nią przepisy są podstawą do wydawania arbitralnych decyzji, nie określonych żadnymi kryteriami.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 13 sierpnia 2004 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując, iż powołany przez skarżącą art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowi źródła praw lub wolności o charakterze podmiotowym, lecz ma charakter zasady ustrojowej odnoszącej się do organów wymiaru sprawiedliwości. Określa on konstytucyjny model sądownictwa, zgodnie z którym postępowania sądowe mają charakter co najmniej dwuinstancyjny. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż zasada wyrażona w art. 176 Konstytucji odnosi się wyłącznie do tych postępowań, w których sprawa od początku rozpoznawana była przez sądy. Poza jej zakresem pozostają natomiast przypadki rozpoznawania przez sąd środków zaskarżenia od orzeczeń wydanych przez organy nie należące do systemu wymiaru sprawiedliwości. Trybunał Konstytucyjny podtrzymał w tym zakresie wielokrotnie wyrażany w jego orzecznictwie pogląd, iż wynikający z art. 176 ust. 1 Konstytucji obowiązek co najmniej dwuinstancyjnego postępowania odnosi się więc do przypadków, gdy dana sprawa rozpoznawana była przez sąd w pierwszej instancji, zaś wykonywane przez sąd w postępowaniu przygotowawczym rozpoznawanie zażaleń na decyzję prokuratora o umorzeniu śledztwa nie ma charakteru merytorycznego orzekania w sprawie. Pełni bowiem wyłącznie funkcje kasacyjne i jest elementem sądowej kontroli nad niektórymi czynnościami tego postępowania. Nie ma więc do takich przypadków zastosowania art. 176 ust. 1 Konstytucji. Konsekwencją takiego stanowiska jest brak sprzeczności pomiędzy art. 176 Konstytucji a regulacjami kodeksu postępowania karnego, które nie przewidują zażalenia na orzeczenie sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził ponadto, iż oczywiście bezpodstawny jest zarzut skarżącej, jakoby kwestionowane przez nią regulacje prawne zamykały jej sądową drogę dochodzenia naruszonych praw lub wolności. Jak wynika bowiem z treści skargi konstytucyjnej, to właśnie sąd badał zasadność umorzenia śledztwa w związku z zarzutami przedstawionymi przez skarżącą w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, z treści art. 77 ust. 2 Konstytucji nie wynika, iż sądowa droga dochodzenia praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym ma posiadać dwuinstancyjny charakter. Przepis ten nie determinuje również trybu dochodzenia owych praw lub wolności, w szczególności nie przesądza, iż ma ono następować w każdym przypadku na drodze postępowania karnego.

Trybunał Konstytucyjny uznał także, iż treść art. 329 kodeksu postępowania karnego pozostaje bez związku ze sformułowanym w skardze konstytucyjnej zarzutem naruszenia praw i wolności konstytucyjnych. Przepis ten wskazuje bowiem wyłącznie sąd właściwy do rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia postępowania oraz skład tego sądu. Regulacja ta w ogóle nie odnosi się do kwestii dopuszczalności ewentualnego zażalenia na postanowienie sądu.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca złożyła zażalenie, w którym podkreśliła, iż pogląd Trybunału Konstytucyjnego jakoby przepis art. 330 w związku z art. 459 oraz art. 465 § 2 k.p.k. nie narusza, zawartego w treści art. 77 ust. 2 Konstytucji prawa do sądu, pozostaje w sprzeczności z utrwalonym orzecznictwem tegoż Trybunału. W jednym z wyroków Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż „art. 77 ust. 2 Konstytucji, który ujmuje prawo do sądu „,niejako w formule negatywnej”. Zawiera on skierowany do ustawodawcy zakaz stanowienia przepisów, które zamykałyby komukolwiek drogę sądową do dochodzenia naruszonych wolności i praw. Odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne tylko na podstawie wyraźnego postanowienia konstytucyjnego. Ustawodawca zwykły nie może w sposób arbitralny pozbawić prawa do sądu (np. K. 28/97, K. 1/98, K. 20/98)” (vide: A. Wróbel, Glosa do trzech wyroków Trybunału Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy 2000, nr 1, s. 208).

Zdaniem skarżącej jedynie wyraźny przepis konstytucyjny może skutecznie ograniczyć prawo podmiotu do sądu. Tak więc żaden przepis rangi ustawowej nie może stanowić ograniczenia prawa do sądu jako jawnie sprzeczny z konstytucyjną zasadą zawartą w treści art. 77 ust. 2. Zważywszy na powyższe należy uznać niezgodność przepisu art. 330 w związku z art. 459 oraz art. 465 § 2 k.p.k. z art. 77 ust. 2 oraz 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca wskazała także na pogląd Trybunału, zgodnie z którym „prawo do sądu oznacza dla ustawodawcy obowiązek ustanowienia regulacji prawnej, która zapewni rozpatrzenie sprawy przez sąd, na żądanie zainteresowanego (K. 28/97)”. Natomiast w wyroku z 16 marca 1999 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że na treść prawa do sądu - inspirowaną poglądami nauki, międzynarodowymi standardami praw człowieka zawartymi w art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji praw człowieka i podstawowych wolności, jak też orzecznictwem TK - składa się w szczególności: 1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia procedury przed sądem - organem o określonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym), 2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, oraz 3) prawo do wyroku sądowego, prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd (SK 19/98). Zdaniem skarżącej cytowane poglądy przemawiają przeciwko wyrażonej w zaskarżonym postanowieniu ocenie oczywistej bezpodstawności zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej.

Nadto w opinii skarżącej stwierdzenie zawarte w zaskarżonym postanowieniu, iż „wykonywane przez sąd w postępowaniu przygotowawczym rozpoznawanie zażaleń na decyzję prokuratora o umorzeniu śledztwa, nie ma charakteru merytorycznego orzekania w sprawie. Pełni bowiem wyłącznie funkcje kasacyjne i jest elementem sądowej kontroli nad niektórymi czynnościami tego postępowania, pozostaje w sprzeczności z zasadą zawartą w treści art. 330 k.p.k., iż sąd po rozpoznaniu istoty sprawy wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia albo uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, wskazuje okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić.” Zdaniem skarżącej, skoro sąd rozważa okoliczności faktyczne i wskazuje kolejne, które winny zostać wyjaśnione, nie sposób zgodzić się z opinią Trybunału wyrażoną w postanowieniu z 13 sierpnia 2004 r. o kasacyjnym charakterze sądowej kontroli niektórych czynności postępowania przygotowawczego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarżąca powołując się w swoim zażaleniu na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego dotyczące konstytucyjnego prawa do sądu, nie odniosła się wszakże do ustaleń, jakie poczynił Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, stwierdzając, iż w sprawie będącej przedmiotem skargi konstytucyjnej nie doszło do naruszenia tego prawa poprzez wskazane w skardze orzeczenie, albowiem to właśnie sąd badał zasadność umorzenia śledztwa w związku z zarzutami przedstawionymi przez skarżącą w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa. Oczywiście bezpodstawne jest w takim przypadku twierdzenie, iż doszło do zamknięcia skarżącej sądowej drogi ochrony jej prawa, skoro uzyskała rozstrzygnięcie sądu merytorycznie odnoszące się do przedstawionych przez nią zarzutów.

Skarżąca nie zakwestionowała także twierdzenia Trybunału Konstytucyjnego, iż wskazany w skardze konstytucyjnej art. 329 k.p.k. nie stanowił podstawy wydania przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Śródmieścia postanowienia z 22 marca 2004 r., przyjętego za podstawę tej skargi.

Niezależnie od powyższych okoliczności należy podkreślić, iż w swoim zażaleniu skarżąca odnosiła znaczną część przedstawionych przez siebie argumentów do treści art. 330 kodeksu postępowania karnego, błędnie zresztą twierdząc, iż Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 13 sierpnia 2004 r. uznał, iż przepis ten (w związku z art. 459 oraz 465 § 2 k.p.k.) nie narusza art. 77 ust. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny nie wypowiadał się w tym postanowieniu o art. 330 kodeksu postępowania karnego, albowiem przedmiotem skargi konstytucyjnej uczyniono wyłącznie art. 329 k.p.k., o czym przekonuje zarówno petitum, jak i uzasadnienie skargi. Z tych też powodów zawarte w zażaleniu uwagi dotyczące art. 330 k.p.k. nie miały znaczenia dla oceny zasadności odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Skarżąca kwestionując w zażaleniu pogląd Trybunału Konstytucyjnego o kasacyjnym charakterze postanowienia sądu dotyczącego decyzji prokuratora o umorzeniu postępowania, nie wskazała jakie znaczenie ma ta okoliczność dla oceny zasadności postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec, jak w sentencji.

Ts | Repertorium Trybunału Konstytucyjnego - inne orzeczenia:
dokumentpublikacja
Ts 93/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-02
 
Z.U. 2012 / 1B / 132
Ts 93/11   Postanowienie z dnia 2011-07-04
 
Z.U. 2012 / 1B / 131
Ts 9/11   Postanowienie-Zażalenie z dnia 2012-02-15
 
Z.U. 2012 / 1B / 107
Ts 9/11   Postanowienie z dnia 2011-04-14
 
Z.U. 2012 / 1B / 106
Ts 85/11   Postanowienie z dnia 2011-12-05
 
Z.U. 2012 / 1B / 130
  • Adres publikacyjny: