192

POSTANOWIENIE

z dnia 14 lipca 2004 r.

Sygn. akt Ts 141/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński - przewodniczący

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - sprawozdawca

Teresa Dębowska-Romanowska,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Spółki z o.o. „EKO-SYSTEM”,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej PPU „EKO-SYSTEM” Sp. z o.o. z 1 sierpnia 2003 r. zarzucono, iż art. 249 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącej zakwestionowana regulacja prawna zamyka jej drogę do dochodzenia wynagrodzenia szkody spowodowanej niezgodnym z Konstytucją i ustawą działaniem organu władzy publicznej.

Skarżąca wskazała, iż decyzją z 29 czerwca 2001 r. (nr PB4/GK-8210-6013/234/01) Minister Finansów utrzymał w mocy swoją decyzję z 9 maja 2001 r. (nr PB4/GK-8210-4273-171/01) odmawiającą skarżącej wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów z 15 listopada 1997 r., którą z kolei odmówiono uchylenia w trybie art. 155 decyzji Izby Skarbowej w sprawie wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych za 1992 r. Wyrokiem z 22 maja 2003 r. (sygn. akt III SA 23336/01) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę skarżącej spółki na wcześniej wspomnianą decyzję Ministra Finansów z 29 czerwca 2001 r.

Skarżąca podniosła, iż za podstawę odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji przyjęto fakt upływu terminu określonego w art. 249 § 1 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem organ podatkowy odmawia wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej, jeżeli żądanie zostało wniesione po upływie roku od jego doręczenia. Zakres zastosowania tej regulacji dotyczy także ostatecznych decyzji administracyjnych wydanych przed wejściem w życie art. 249 § 1 ordynacji podatkowej, a więc przed 1 stycznia 1998 r., do których miał wcześniej zastosowanie art. 156 kodeksu postępowania administracyjnego przewidujący dziesięcioletni termin w którym można było złożyć wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji.

Zdaniem skarżącej, zakwestionowana przez nią regulacja narusza prawo do wykorzystania ustawowych terminów wniesienia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznych decyzji administracyjnych wydanych przed 1 stycznia 1998 r., co w konsekwencji uniemożliwia wykorzystanie konstytucyjnego prawa dochodzenia wynagrodzenia za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ponadto, jak podkreśla skarżąca, brak możliwości stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Finansów z 15 listopada 1997 r. prowadzi do naruszania zasady trwałości ostatecznych decyzji, bowiem w sprawie skarżącej tenże Minister Finansów wydał już wcześniej rozstrzygnięcie na mocy którego skarżąca nabyła określone uprawnienia. Ponowne rozstrzyganie tej samej sprawy było według skarżącej niedopuszczalne, a tym samym uzasadniało wniosek o stwierdzenie nieważności późniejszej decyzji Ministra Finansów.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 5 grudnia 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut pozbawienia skarżącej prawa do merytorycznego rozpoznania jej wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów ma charakter oczywiście bezzasadny. Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż skarżąca mogła skorzystać z prawa do wniesienia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów z 15 listopada 1997 r. w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a po dniu 1 stycznia 1998 r., w trybie określonym w art. 249 § 1 ordynacji podatkowej, przewidującym roczny termin do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej z uwagi na przyczyny określone w art. 247 § 1 ordynacji. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny, art. 249 § 1 ordynacji podatkowej ma także zastosowanie do ostatecznych decyzji wydanych na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego przed dniem wejścia w życie ordynacji podatkowej. Zarówno więc przed wejściem w życie ordynacji podatkowej, jak i po wejściu w życie tej ustawy skarżąca miała więc możliwość skorzystania z prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej, ale z możliwości tej nie skorzystała.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż w skardze konstytucyjnej nie uzasadniono powodów, dla których wnioski o stwierdzenie nieważności ostatecznych decyzji administracyjnych wydanych przed 1 stycznia 1998 r. powinny być rozpoznawane według przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, a nie ordynacji podatkowej. W szczególności nie przedstawiono żadnych argumentów wskazujących, iż stosowanie w tym przypadku ordynacji podatkowej, przewidującej krótszy termin do składania wniosków o stwierdzenie nieważności, niezgodne jest z Konstytucją. Skarżąca nie zakwestionowała także samego skrócenia okresu do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności prawomocnych decyzji doręczonych przed 1 stycznia 1998 r., będącego następstwem wejścia w życie ordynacji podatkowej. Kwestia ta nie mogła więc być przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca wniosła zażalenie, w którym podkreśliła, iż po otrzymaniu przez nią ostatecznej decyzji Ministra Finansów wniosła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co wykluczało równoczesne złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji będącej przedmiotem skargi. Skarga do NSA została oddalona wyrokiem tegoż sądu z 18 grudnia 1998 r. (sygn. akt III SA 642/97). Skarżąca podniosła, iż wbrew twierdzeniom Trybunału Konstytucyjnego nie miała już wówczas możliwości złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Finansów.

Skarżąca podtrzymała także pogląd, w myśl którego przepisy przejściowe ordynacji podatkowej nie zawierają regulacji odnoszących się do wniosków w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wydanych przed dniem wejścia w życie ordynacji podatkowej na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Skarżąca zarzuciła ponadto, iż nawet przyjmując, iż dokonana przez Trybunał Konstytucyjny wykładnia przepisów przejściowych ordynacji podatkowej jest zasadna, to i tak skrócenie okresu, w którym możliwe było złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji pozbawiło prawa do złożenia takiego wniosku podatników, w stosunku do których decyzja ta została wydana przed 1997 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Podniesiona w zażaleniu okoliczność złożenia przez skarżącą skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego, co wykluczało równoczesne wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów nie podważa ustaleń Trybunału Konstytucyjnego co do oczywistej bezzasadności sformułowanych w skardze konstytucyjnej zarzutów. Skorzystanie przez skarżącą z innego środka ochrony jej praw w postaci skargi do NSA, nie oznacza bowiem, iż zakwestionowane regulacje prawne pozbawiły ją możliwości złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów. Wybranie jednego z alternatywnie określonych środków ochrony było autonomiczną decyzją skarżącej. Wybierając skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego skarżąca sama zrezygnowała z możliwości wykorzystania przysługującego jej prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności.

Trybunał Konstytucyjny ponownie podkreśla, iż nie jest zasadne twierdzenie skarżącej, jakoby przepisy ordynacji podatkowej dotyczące stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej nie miały zastosowania do orzeczeń wydanych przed dniem wejścia w życie ordynacji podatkowej, tj. przed 1 stycznia 1998 r. Skarżąca w zażaleniu nie odniosła się do argumentacji przedstawionej w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego, ograniczając się do ogólnikowego stwierdzenia o dokonanej przed Trybunał „nadinterpretacji” ustawy oraz wskazując na brak przepisu bezpośrednio zezwalającego na stosowanie art. 249 § 1 ordynacji podatkowej do decyzji wydanych przed jej wejściem w życie na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, iż także dla organów orzekających w sprawie skarżącej nie ulegało wątpliwości, iż art. 249 § 1 ordynacji podatkowej obejmuje swym zakresem zastosowania ostateczne decyzje wydane przed wejściem w życie tego przepisu, o ile nie upłynął już przewidziany w nim termin. Za zupełnie dowolne należy więc uznać przekonanie skarżącej, jakoby ordynacja podatkowa generalnie wykluczyła możliwość stosowania instytucji stwierdzenie nieważności do decyzji administracyjnych wydanych przez 1 stycznia 1998 r.

Należy przy tym mieć na uwadze fakt, iż w chwili podejmowania decyzji o wyborze środka ochrony praw w postaci skargi do NSA, skarżąca miała już świadomość co do następstw wejścia w życie przepisów ordynacji podatkowej. Skarżąca nie mogła więc zakładać, iż po ewentualnym negatywnym dla niej rozstrzygnięciu sądowym, będzie mogła wykorzystać także możliwość złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Ministra Finansów.

Podniesiony przez skarżącą zarzut, iż wprowadzone przez ordynację podatkową skrócenie okresu do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji, w istocie wykluczało możliwość skorzystania z tego środka przez podatników, którym owe decyzje doręczono przed 30 grudnia 1996 r., pozostaje bez związku z sytuacją prawną skarżącej. W jej przypadku bowiem, także po wejściu w życie ordynacji podatkowej istniała możliwość wykorzystania instytucji określonej w art. 249 tej ordynacji. Skarga konstytucyjna ma charakter indywidualnego środka ochrony praw i wolności o charakterze konstytucyjnym, z czego wynika konieczność ścisłego związku pomiędzy sformułowanym w skardze zarzutem niekonstytucyjności aktu normatywnego a sytuacją prawną skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, iż treścią sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu było rzekome pozbawienie skarżącej prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji Ministra Finansów. Zarzut ten wszakże okazał się oczywiście bezzasadny, a to z uwagi na wadliwą interpretację zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów, której to zresztą interpretacji nie podzielały organy orzekające w sprawie stanowiącej podstawę skargi. W istocie przepisy ordynacji podatkowej nie pozbawiły skarżącej możliwości złożenia takiego wniosku, a jedynie skróciły okres, w jakim wniosek taki powinien zostać złożony. Z uwagi na datę doręczenia skarżącej ostatecznej decyzji Ministra Finansów, nawet pomimo owego skrócenia, zachowała ona prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności tej decyzji, także po wejściu w życie ordynacji podatkowej.

Ponownie należy podkreślić, iż Trybunał Konstytucyjny poza zakresem swojego rozpoznania pozostawił kwestię samego skrócenia terminu do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji, ponieważ skarżąca nie uczyniła tego aspektu normatywnego art. 249 § 1 ordynacji podatkowej przedmiotem skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny nie mógł go więc ocenić w perspektywie podniesionego w skardze konstytucyjnej zarzutu naruszenia art. 77 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) o Trybunale Konstytucyjnym badając skargę konstytucyjną Trybunał Konstytucyjny związany jest bowiem jej granicami.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.