188

POSTANOWIENIE

z dnia 14 czerwca 2004 r.

Sygn. akt Ts 129/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski - przewodniczący

Jerzy Stępień - sprawozdawca

Janusz Niemcewicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zbigniewa Piazdeckiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Zbigniewa Piazdeckiego, skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego 9 lipca 2003 r., skarżący wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 691 § 1 kodeksu cywilnego w brzmieniu ustalonym przez art. 26 pkt 12 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, zasobie mieszkaniowym gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733) w zakresie, w jakim zawęża on krąg osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy z art. 2, 32 i 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Postanowieniem z 23 września 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzuty podnoszone w skardze konstytucyjnej były już przedmiotem rozpoznania, bowiem w wyroku z 1 lipca 2003 r. o sygn. P 31/02 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 26 pkt 12 w zw. z art. 39 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego jest zgodny z art. 2, 32 i 75 Konstytucji. W związku z powyższym zachodzi zbędność orzekania w sprawie niniejszej skargi konstytucyjnej.

W zażaleniu złożonym 3 października 2003 r. skarżący podniósł, iż w sprawie P 31/02 i w złożonej skardze konstytucyjnej nie zachodzi tożsamość przedmiotu zaskarżenia, dlatego konieczne jest merytoryczne rozpoznanie skargi. Zdaniem skarżącego w skardze zakwestionował on nie sam fakt ograniczenia kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu, lecz sposób wprowadzenia tego ograniczenia. Podkreślił on, że jako wnuk zmarłego najemcy przed zmianą przepisów nie musiał zawierać umowy o opiekę dla wstąpienia w stosunek najmu. Po zmianie przepisów nie miał już szansy na zawarcie umowy gwarantującej mu wstąpienie w stosunek najmu. Jeżeli wiedziałby wcześniej, że jako wnuk nie będzie mógł wstąpić w stosunek najmu z pewnością zawarłby umowę o opiekę. W związku z powyższym skarżący znalazł się w gorszej sytuacji niż osoby obce. Zdaniem skarżącego został on pozbawiony praw nabytych w sposób niezgodny z zasadą zaufania obywatela do państwa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarżący kwestionując w zażaleniu zbędność orzekania nie odniósł się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2003 r. o sygn. P 31/02 (OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 58). Tymczasem w wyroku tym Trybunał Konstytucyjny orzekał w nawiązaniu do podobnego stanu faktycznego, co ważniejsze jednak rozważał wszystkie podniesione przez skarżącego w niniejszej skardze zagadnienia.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że osoba zamieszkała z najemcą, wstępująca po jego śmierci w stosunek najmu uzyskuje prawo silniejsze niż prawo, którym dotychczas dysponowała. W tym kontekście Trybunał Konstytucyjny badał zróżnicowanie konstytucyjnej ochrony właściciela i osoby zajmującej lokal po śmierci najemcy. Wreszcie Trybunał Konstytucyjny odniósł się wprost do sytuacji prawnej wnuka, który zamieszkiwał razem z najemcą. Sytuację tę Trybunał Konstytucyjny rozważał w związku ze zmianą przepisów ograniczających krąg osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu.

W szczególności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że: „nie można podzielić poglądu o arbitralności różnicowania pozycji wnuka na tle możliwości wstąpienia w stosunek najmu po śmierci najemcy wedle obecnego ujęcia art. 691 k.c. Tym samym zaś nie można uznać, że pominięcie wśród kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu zstępnych drugiego stopnia - było ze strony ustawodawcy arbitralne i przez to naruszało art. 32 Konstytucji. Dodać należy, że zgodnie z treścią postawionego pytania, problem różności odnosi się tylko do sytuacji zstępnych (cezura stopnia pokrewieństwa), a nie zstępnych dalszego stopnia i osób pozostających we wspólnym pożyciu ze zmarłym najemcą. To eliminuje kwestię kto może być uznany za bliższego zmarłemu: konkubent czy wnuk”.

W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny odniósł się także do zasady ochrony praw nabytych: „Lokator przyjęty do wspólności mieszkaniowej w wyniku realizacji przez najemcę jego własnego obowiązku alimentacyjnego nie ma żadnych uprawnień wobec wynajmującego (właściciela). Nie wobec właściciela zatem realizowałaby się ewentualna ekspektatywa, jako sytuacja prawnie chroniona. Nadto jako osoba korzystająca z pochodnego prawa najemcy, lokator nie ma także prawa skutecznego względem tego ostatniego. Najemca może własnym działaniem pozbawić lokatora prawa korzystania z mieszkania (wykluczyć go ze wspólności mieszkaniowej). Domaganie się przyjęcia do wspólnoty mieszkaniowej może być oparte na innym stosunku prawnym (np. prawie rodzinnym). Sytuacja tego rodzaju nie pozwala na skonstruowaniu prawem chronionej ekspektatywy (prawa tymczasowego) wobec wynajmującego.

5.8. Poza tym osoby obecnie pominięte przy regulacji art. 691 k.c. w obecnym brzmieniu, zaś mające prawo wstąpić w stosunek najmu po zmarłym najemcy pod rządami art. 8 ustawy o najmie lokali z 1994 r., podobnie jak i obecnie objęte art. 691 k.c., wstępując nie „utrzymują” przysługującego im prawa, lecz uzyskują prawo mocniejsze, skuteczne względem wynajmującego. I to nie godzi się z koncepcją istnienia ekspektatywy po ich stronie, domagającej się ochrony na wypadek zmiany prawa˝ (por. cytowany wyżej wyrok z 1 lipca 2003 r., sygn. P 31/02).

Powyższe stanowisko dotyczące zawężenia kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu znalazło potwierdzenie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 września 2003 r., sygn., SK 28/03 (OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 74).

Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, iż Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 23 września 2003 r. zasadnie stwierdził zbędność orzekania w sprawie o sygn. Ts 129/03 i odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.