116

POSTANOWIENIE

z dnia 4 maja 2004 r.

Sygn. akt Ts 21/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Teresa Dębowska-Romanowska - sprawozdawca

Wiesław Johann,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 27 października 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 października 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Krystyny Biajgo,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Krystyny Biajgo zakwestionowano zgodność z Konstytucją art. 2 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.). Kwestionowanym przepisom skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 64 ust. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji. Jej istoty skarżąca upatruje w pozbawieniu podatnika prawa do zwrotu nienależnego (względnie niesłusznie należnego) podatku oraz w nałożeniu na podatnika nadmiernych i nieodwracalnych ciężarów ingerujących w jego własność. Zdaniem skarżącej przepisy zaskarżonej ustawy tworzą wadliwą konstrukcję podatku VAT, wymuszając jego zaspokojenie z majątku podatnika, pomimo obiektywnej niemożności uzyskania zapłaty od kontrahentów podatnika, z powodu ich upadłości.

Postanowieniem z 14 października 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego zarzuty sformułowane przez skarżącą wobec przepisów potraktowanych za przedmiot skargi konstytucyjnej są nieadekwatne, a przez to oczywiście bezzasadne. Zarzuty te koncentrują się bowiem na problemie ustawowego określenia przesłanek warunkujących zwrot uiszczonego już podatku, nie dotyczą zaś materii regulowanej zaskarżonymi przepisami ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Tym samym, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przedmiotem skargi konstytucyjnej nie uczyniono unormowań, pozostających w merytorycznym i funkcjonalnym związku z treścią zarzutu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej.

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim ustalenia poczynione przez Trybunał Konstytucyjny, podkreślając, że przedmiotem skargi konstytucyjnej nie uczyniono wcale zaistniałej w systemie luki prawnej, ale konkretnie wskazane przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. To zawarte w nich określenie wartości kwotowej obowiązku podatkowego oraz jego wymagalności, stały się normatywnym źródłem rozstrzygnięć podjętych w sprawie skarżącej, a powodujących naruszenie jej konstytucyjnych praw. W zażaleniu podkreśla się, że gdyby istotnie w sprawie skarżącej brak było stosownej podstawy prawnej, to wówczas postępowanie zakończyłoby się decyzją umarzającą, nie zaś merytorycznym rozstrzygnięciem w przedmiocie odmowy stwierdzenia nadpłaty uiszczonego podatku. Skarżąca kwestionuje także - jak to ujęto w zażaleniu - dokonane przez Trybunał Konstytucyjny wskazanie, adekwatnego względem sformułowanych zarzutów, przedmiotu skargi konstytucyjnej, tzn. przepisów ordynacji podatkowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Zarzuty zażalenia koncentrują się na problemie interpretacji jednej z podstawowych przesłanek dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną. Stanowi ją wymóg uczynienia przedmiotem skargi takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które wykazują specyficzną i złożoną kwalifikację normatywną. Po pierwsze, winny one stanowić podstawę prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, z którego wydaniem wiąże skarżący zarzut naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw. Po drugie, formułując zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, skarżący winien wykazać, że to właśnie w treści tych przepisów upatrywać należy źródła takiego naruszenia. Należy przy tym podkreślić konieczność występowania funkcjonalnego związku między powyższymi cechami kwalifikującymi dopuszczalny przedmiot skargi konstytucyjnej. Z jednej bowiem strony, odniesienie przez skarżącego zarzutów naruszenia konstytucyjnych praw wyłącznie do treści przepisów określonych w skardze jako jej przedmiot, bez jednoczesnego wykazania, iż naruszenie to wywołane zostało ich zastosowaniem w sprawie skarżącego (były one podstawą prawną ostatecznego orzeczenia) rodzi niebezpieczeństwo niedopuszczalnego - w świetle przesłanek skargi konstytucyjnej - wykorzystania tego środka prawnego jako formy inicjowania tzw. abstrakcyjnej kontroli prawa. Z drugiej zaś, odniesienie zarzutów wyłącznie do sfery stosowania kwestionowanych unormowań przez sąd lub organ administracji publicznej naruszałoby założenie traktowania skargi konstytucyjnej, jako formy kontroli aktów stanowienia prawa, nie zaś ich stosowania w indywidualnych sprawach skarżących.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w zaskarżonym postanowieniu słusznie przyjęto, że skarżąca nie wykazała zaistnienia opisanego wyżej związku pomiędzy treścią kwestionowanych przepisów, a płaszczyzną ich zastosowania skutkującego - podnoszonym w skardze - naruszeniem konstytucyjnych wolności lub praw. Zarzut naruszenia praw wyrażonych m.in. w art. 64 ust. 2 oraz art. 84 Konstytucji wiąże bowiem skarżąca z odmową zwrotu nienależnie (w jej ocenie) zapłaconego podatku w sytuacji, w której nie znalazła ona zaspokojenia swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec jej kontrahenta. Takie też żądanie sformułowane zostało przez skarżącą w odwołaniu od decyzji Urzędu Skarbowego, jak i późniejszej skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego na decyzję Izby Skarbowej. Tymczasem, jak to jednoznacznie wynika z treści decyzji organów podatkowych (jak i późniejszego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego) ich przedmiotem było rozstrzygnięcie kwestii stwierdzenia lub odmowy stwierdzenia nadpłaty podatku, nie zaś problem zwrotu podatku nienależnie zapłaconego. W tym też kontekście rację ma skarżąca wskazując w zażaleniu na merytoryczny charakter rozstrzygnięć administracyjnych podjętych w jej sprawie. Należy jednak podkreślić, że błędne są wnioski wysuwane przez skarżącą z powyższej okoliczności. Uwzględniając bowiem treść zarzutów związanych z naruszeniem konstytucyjnych praw, stwierdzić należy jeszcze raz, iż koncentruje je skarżąca na niemożności uzyskania zwrotu (w jej ocenie) nienależnego podatku. Jak to jednak podkreślono w orzeczeniach organów podatkowych, brak jest w obowiązujących przepisach podstaw materialnoprawnych dla takiego żądania skarżącej. W tym też sensie, stwierdzono w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego, że skarga zmierza w kierunku wykazania braku stosownej regulacji prawnej, która czyniłaby zadość oczekiwaniom skarżącej. Przedmiotem orzekania w sprawie skarżącej stała się natomiast kwestia stwierdzenia lub też odmowy stwierdzenia nadpłaty podatku VAT. Przesłanki stwierdzenia takiej nadpłaty sprecyzowane zostały w przepisach ordynacji podatkowej. W takim też kontekście, przyjął Trybunał Konstytucyjny, iż dla rozstrzygnięcia sprawy skarżącej decydujące znaczenie miały nie przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej, lecz przepisy tejże właśnie ustawy. Należy natomiast jeszcze raz podkreślić, że uzasadnienie zarzutu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej, jednoznacznie wskazuje, że wiążą się one z problemem wykazania ewentualnej podstawy prawnej (bądź jej braku) do zwrotu nienależnego podatku. Nawet jednak wykazanie takiego braku nie otwiera możliwości merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej przez Trybunał Konstytucyjny.

W konkluzji stwierdzić więc należy, iż argumentacja zażalenia nie podważa zasadności przesłanek odmowy nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 14 października 2003 r.

2