29

POSTANOWIENIE

z dnia 24 marca 2004 r.

Sygn. akt Ts 29/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień - przewodniczący

Teresa Dębowska-Romanowska - sprawozdawca

Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, zażalenia z dnia 2 czerwca 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 maja 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Macieja Słomińskiego,

p o s t a n a w i a:

uwzględnić zażalenie w zakresie dotyczącym art. 393 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 ze zm.).

UZASADNIENIE:

Postanowieniem z 14 maja 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił w całości nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu postanowienia TK odniósł się do zarzutów skargi, jeśli chodzi o art. 393 § 1 pkt 1 k.p.c.

Trybunał w pierwszym rzędzie stwierdził, iż w skardze nie wykazano, w jaki sposób sformułowany w tym przepisie zwrot: „Sąd Najwyższy może odmówić przyjęcia kasacji do rozpoznania” narusza zasady przyzwoitej legislacji poprzez brak jasnego określenia kryteriów, jakimi powinny kierować się organy państwa przy przyjmowaniu sprawy do rozpoznania. W świetle tego uznał, iż nie przedstawiono zarzutu, co do naruszenia przez ten właśnie przepis art. 2 Konstytucji w zakresie wymagań państwa prawnego. Skarżący nie przedstawił bowiem, jakie dodatkowe, inne niż wymienione w rozdziale II Konstytucji wolności i prawa konstytucyjne obywateli wyraża w badanym zakresie art. 2 Konstytucji. Wskazał nadto, iż wbrew twierdzeniom skarżącego, użyty w art. 393 § 1 k.p.c. zwrot „może” nie oznacza pełnej dowolności i braku kryteriów przy przyjmowaniu sprawy do rozpoznania. W przypadku przedstawienia skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy powinien pozostawić bez rozpoznania kasację, o ile nie zachodzą przesłanki określone w art. 393 § 1 pkt 1 lub pkt 2 k.p.c.

W zażaleniu skarżący zarzucił postanowieniu o odmowie nadania biegu, iż ustosunkowano się w nim w ograniczonym tylko zakresie do zarzutów skargi. Przedmiotem skargi były bowiem także zarzuty w stosunku do art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. Ponadto nie ustosunkowano się w nim do żądania zbadania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 14 ust. 1 zd. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Nadto błędnie, zdaniem skarżącego przyjęto, iż zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji jest zarzutem samoistnym, podczas gdy zarzut ten - w przypadku - art. 393 § 1 k.p.c. powiązano z jednoczesnym naruszeniem art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 14 ust. 1 zd. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Zarzut odnośnie naruszenia art. 2 Konstytucji w przypadku art. art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. został powiązany z jednoczesnym naruszeniem art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący zarzucił nadto postanowieniu TK, iż błędnie przyjęło ono, że przedmiotem zarzutu jest nadmiernie ocenny charakter przesłanek przyjęcia kasacji do rozpoznania, podczas gdy skarżący zarzuca art. 393 § 1 k.p.c. brak jakichkolwiek kryteriów, według których, pomimo zachodzenia podstaw kasacyjnych i nie występowania w sprawie istotnych zagadnień prawnych lub braku potrzeby wykładni przepisów prawnych - jedna kasacja może być przyjęta do rozpoznania, a inna nie.

Jeśli zaś chodzi o art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. to przepisowi temu w skardze w istocie zarzucono, iż nie spełnia on standardów określoności, jakie stawiane być winny formalnym wymaganiom kasacji.

Na zakończenie petitum uzasadnienia, skarżący dokonał modyfikacji skargi, wnosząc alternatywnie o stwierdzenie niezgodności art. 393 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. z art. 2 art. 45 ust. 1 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji (w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a ustawy o Sądzie Najwyższym), a także z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W obszernym uzasadnieniu zażalenia skarżący powtórzył i rozwinął zarzuty samej skargi oraz ustosunkował się krytycznie do wykładni zwrotu „może” zaprezentowanej w uzasadnieniu postanowienia o odmowie nadania biegu skardze.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W pierwszym rzędzie Trybunał przypomniał, iż z oczywistych względów niedopuszczalne jest badanie zgodności zaskarżonych przepisów z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 14 ust. 1 zd. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Zgodnie bowiem z art. 79 Konstytucji podstawą skargi może być wyłącznie naruszenie przez zaskarżone przepisy konstytucyjnych wolności lub praw. Językowe reguły wykładni tego przepisu wskazują jednoznacznie, iż podstawą kontroli w trybie skargi konstytucyjnej mogą być wyłącznie przepisy Konstytucji RP (por. wyrok TK z 26 lutego 2002 r., sygn. SK 11/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 2).

Dlatego też okoliczność, iż w uzasadnieniu postanowienia Trybunału Konstytucyjnego kwestię tę pominięto w żaden sposób nie może zmienić zasadności stanowiska o odmowie nadania biegu skardze w tym zakresie.

Za niedopuszczalną uznać należy także modyfikację skargi o alternatywne stwierdzenie niezgodności art. 393 §1 pkt 1 i 2 k.p.c. z art. 2 art. 45 ust. 1 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji (w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a ustawy o Sądzie Najwyższym), a także z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Modyfikacja taka w zażaleniu jest jednak niedopuszczalna, gdyż została dokonana po upływie trzymiesięcznego terminu do złożenia skargi konstytucyjnej (por. postanowienie TK z 22 stycznia 2002 r., sygn. Ts 139/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 106). Należy też podkreślić, iż rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej nie ma wpływu na postępowanie zażaleniowe, którego przedmiotem jest zasadność odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny bada wyłącznie, czy w chwili wydawania zaskarżonego postanowienia skarga konstytucyjna obarczona była brakami formalnymi uniemożliwiającymi przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.

Zauważyć również należy, iż wbrew twierdzeniom skarżącego art. 2 Konstytucji został powołany w petitum skargi jako samoistny odrębny wzorzec konstytucyjny w przypadku obydwu zaskarżonych przepisów. To samo występuje zresztą w petitum zażalenia. Dopiero w uzasadnieniu zażalenia skarżący powołuje się na powiązanie art. 2 z innymi wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi. Należy jednak podnieść, iż ani w skardze, ani (uzupełniająco) w zażaleniu skarżący nie wykazał, jakie inne, nowe treści w stosunku do zawartych we wskazanych jako wzorce konstytucyjne artykułach 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 zawierać się mają w art. 2 Konstytucji.

Z tego względu za w pełni uzasadnione uznać należy stanowisko TK zawarte w postanowieniu o odmowie nadania biegu skardze w tym zakresie.

Następnie Trybunał rozważył kwestię dopuszczalności zaskarżenia art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 79 Konstytucji przedmiotem zaskarżenia może być tylko ten akt normatywny, na podstawie którego sąd orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego. Treść postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia kasacji do rozpoznania w badanej sprawie nie pozostawia wątpliwości, iż podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia był art. 393 k.p.c. (zarówno § 1 jak i § 2), a nie art. 393³ § 1 pkt 3 k.p.c. Kasacji nie przyjęto bowiem dlatego, iż nie zachodziły przesłanki, o których mowa w art. 393 § 1 i § 2 k.p.c.

SN stwierdził, iż nie występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne oraz nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądu. Nie stwierdził natomiast, iż istnienie takich przesłanek nie zostało dostatecznie wywiedzione poprzez wskazanie okoliczności uzasadniających przyjęcie kasacji do rozpoznania. Z uzasadnienia postanowienia SN nie wynika zatem, czy kierował się on tym, iż przesłanki przyjęcia do rozpoznania nie zostały wsparte dostatecznie przywołaniem okoliczności uzasadniających przyjęcie do rozpoznania, czy tym, że przesłanki te nie wystąpiły, czy też wreszcie tym, iż kasacja była oczywiście bezzasadna.

W świetle powyższego w pełni podzielić należy stanowisko wyrażone w postanowieniu TK o odmowie nadania biegu skardze w zakresie badania zgodności art. 393³ § 1 pkt 3 kpc z podanymi wzorcami konstytucyjnymi. Przepis ten nie był bowiem podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie zaskarżonej do Trybunału Konstytucyjnego.

Przechodząc na koniec do badania zasadności zażalenia, co do dopuszczalności skargi na niezgodność art. 393 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji TK stwierdził, iż zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Już bowiem sam wzgląd na fakt, iż zaskarżony przepis może być interpretowany w sposób taki, jak to przedstawiono w skardze albo w sposób, jaki reprezentuje część orzecznictwa SN - może mieć istotne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnego prawa do sądu w zakresie przewidzianym dla kasacji cywilnej. Istotne jest bowiem, z punktu widzenia realizacji prawa do sądu, czy artykuł ten powinien być rozumiany jako ustanawiający przesłanki dla odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania, czy też jako norma kompetencyjna, która dopiero po stwierdzeniu braku tych przesłanek pozwala SN rozważyć możliwość odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania. Rzecz bowiem w tym, iż bez takiego ustalenia trudno jest stwierdzić, czy w istocie SN zbyt dowolnie przyjmuje (odmawia) przyjęcia do rozpoznania te kasacje, które nie spełniają przesłanek, o których mowa w zaskarżonym przepisie.

Z powyższych względów TK postanowił jak w sentencji postanowienia.

1

3