51

POSTANOWIENIE

z dnia 9 marca 2004 r.

Sygn. akt Ts 88/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki - przewodniczący

Marian Zdyb - sprawozdawca

Andrzej Mączyński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Henryka Kledzika,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Henryka Kledzika z 22 maja 2003 r. zarzucono, iż art. 363 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, 7, 21, art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 393 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, 7 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z 26 lutego 2001 r. (sygn. akt IC 1478/99) oddalił w części powództwo skarżącego, w którym domagał się zasądzenia odszkodowania ustalanego według cen rynkowych obowiązujących w dacie wyrządzenia szkody, a nie w dacie orzekania. Wyrokiem z 14 lutego 2002 r. (sygn. akt I A Ca 1135/01) Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił apelację skarżącego, zaś Sąd Najwyższy postanowieniem z 19 lutego 2003 r. (sygn. akt II CK 453/02) odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącego od orzeczenia sądu drugiej instancji.

Zdaniem skarżącego, zakwestionowany przez niego art. 363 § 2 kodeksu cywilnego ma charakter niekonstytucyjny, gdyż nie zezwala na pełną rekompensatę za utracone mienie. Mienie to skarżący nabył za środki płatnicze (bony PKO) o wartości rynkowej w chwili zakupu niewspółmiernie większej w stosunku do cen obowiązujących w chwili orzekania. Skarżący zarzucił, iż ustalenie wysokości odszkodowania według tego drugiego kryterium prowadzi do naruszenia zasady równości, poprzez przyjęcie rozwiązania jednoznacznie korzystniejszego dla jednej ze stron procesu. Ponadto skarżący podniósł, iż zakwestionowany przepis nie spełnia wymogu dostatecznej określoności. Prowadząc do ograniczenia zakresu ochrony przysługujących skarżącemu praw majątkowych, w szczególności prawa do odszkodowania, treść art. 363 § 2 k.c. nie znajduje usprawiedliwienia w przesłankach sformułowanych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Uzasadniając zarzut niezgodności z Konstytucją RP art. 393 § 1 kodeksu postępowania cywilnego skarżący podniósł, iż przewidziana w tym przepisie instytucja odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania łączy się z ukrytym merytorycznym rozpoznaniem sprawy, co stanowi naruszenie reguł rzetelności postępowania sądowego, a tym samym konstytucyjnego prawa do sądu określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 21 października 2003 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, uznając podniesione w skardze konstytucyjnej zarzuty odniesione do treści art. 363 § 2 k.c. za oczywiście bezzasadne. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zakwestionowana przez skarżącego regulacja prawna stanowi przykład normy prawnej pozostawiającej swobodę oceny sądowi orzekającemu. Co do zasady przewiduje ona, iż w przypadku, gdy naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalania odszkodowania. Zasada ta, nie ma charakteru bezwzględnego - w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może bowiem zdecydować o przyjęciu innych cen za podstawę odszkodowania, kierując się w szczególności chęcią zapobieżenia bezpodstawnemu wzbogaceniu jednej ze stron postępowania. Wbrew twierdzeniom skarżącego art. 363 § 2 k.c. nie wyklucza możliwości ustalenia wysokości odszkodowania w oparciu o ceny obowiązujące w dacie powstania szkody, wręcz przeciwnie możliwość taką zakłada. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż w istocie zarzuty skarżącego nie odnoszą się do treści art. 363 § 2 k.c., lecz podjętego w jego sprawie rozstrzygnięcia sądu, który nie skorzystał z przewidzianej w tym przepisie możliwości. Podniesiona w skardze konstytucyjnej wadliwość aktu stosowania prawa wykracza wszakże poza określony w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP przedmiot skargi konstytucyjnej.

Odnosząc się do zarzutu niezgodności art. 393 § 1 kodeksu postępowania cywilnego z Konstytucją RP Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż skarżący nie sprecyzował powodu, dla którego wstępna ocena Sądu Najwyższego o przyjęciu lub odmowie przyjęcia kasacji do rozpoznania miałaby być „wyłączona z ogólnych reguł rzetelnego postępowania”. W szczególności skarżący nie określił, jakie reguły rzetelnego postępowania pozostają w sprzeczności z treścią art. 393 § 1 k.p.c.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym podkreślił, iż przewidziana w art. 363 § 2 k.c. możliwość zastosowania jednego z kryteriów ustalenia wysokości odszkodowania prowadzi do naruszenia wskazanych w skardze przepisów i zasad konstytucyjnych.

Skarżący podniósł także, iż niekonstytucyjność art. 393 § 1 k.p.c. wynika z faktu wynaturzenia istoty kasacji przez system postępowania kasacyjnego. Zdaniem skarżącego kasacja przestaje być skutecznym środkiem odwoławczym, gdyż odmawiając przyjęcia kasacji jednocześnie w sposób ukryty się ją rozpoznaje, wskazując na ogólnikowe przesłanki takiego stanowiska. Skarżący podniósł, iż w skardze konstytucyjnej wskazano na niezgodność art. 393 § 1 k.p.c. z art. 2, art. 7 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Argumentem za niekonstytucyjnością art. 393 § 1 k.p.c. jest także zdaniem skarżącego fakt, iż w postępowaniu będącym podstawą skargi konstytucyjnej Sąd Najwyższy nie dopatrzył się wystąpienia istotnego zagadnienia prawnego, czy też poważnych wątpliwości w wykładni art. 363 § 2 k.c.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W złożonym do Trybunału Konstytucyjnego zażaleniu skarżący nie uzasadnił poglądu, w myśl którego przewidziana w art. 363 § 1 k.c. możliwość dokonania przez sąd ustalenia wysokości odszkodowania w oparciu o ceny obowiązujące w dacie powstania szkody miałoby prowadzić do naruszenia wskazanych w skardze konstytucyjnej praw i wolności o charakterze konstytucyjnym. Brak tego uzasadnienia i odniesienia sformułowanego w zażaleniu zarzutu do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej uniemożliwia jego merytoryczne rozpoznanie.

Odnosząc się do drugiego z zarzutów podniesionych w zażaleniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż w treści skargi konstytucyjnej nie wskazano tych podmiotowych praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym, których naruszenie skarżący łączy z treścią art. 393 § 1 k.p.c., ani też nie określono sposobu tego naruszenia. W związku z powyższym skarżący został wezwany do stosowanego uzupełniania braków formalnych skargi konstytucyjnej. W piśmie z 11 lipca 2003 r. skarżący stwierdził, iż za podstawę skargi konstytucyjnej w zakresie art. 393 § 1 k.p.c. przyjmuje naruszenie prawa do rzetelnego postępowania sądowego określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP „a w szczególności prawa dostępu do sądu, bowiem odmowa przyjęcia kasacji (…) łączy się z ukrytym merytorycznym rozpoznaniem sprawy”. Ponadto w piśmie tym skarżący podniósł, iż jeżeli prawodawca wprowadza tryb kasacyjny rozpoznania sprawy, to nie powinien być on wyłączony z ogólnych reguł rzetelności postępowania. Skarżący nie uzasadnił swojego przekonania, iż stosowanie art. 393 § 1 prowadzi do „ukrytego rozpoznawania kasacji”. Nie wskazał też sposobu, w jaki treść art. 393 § 1 k.p.c. implikuje naruszenie reguł rzetelnego postępowania. Zasadnie więc Trybunał Konstytucyjny przyjął w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, iż tak sformułowany zarzut nie może stanowić przedmiotu merytorycznego rozpoznania. Należy mieć przy tym na uwadze fakt, iż podniesione w zażaleniu dodatkowe argumenty wskazujące na ogólnikowość przesłanek odmowy rozpoznania kasacji oraz wymóg wyczerpującego rozumowania prawniczego jako podstawy takiego rozstrzygnięcia nie mogło mieć znaczenia dla oceny podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Ocena ta zrelacjonowana jest bowiem do treści samej skargi konstytucyjnej i poza jej zakresem pozostają ewentualne uzupełnienia i modyfikacje skargi zawarte w zażaleniu na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy należało orzec jak w sentencji.

3