17

POSTANOWIENIE

z dnia 3 marca 2004 r.

Sygn. akt Ts 132/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Ciemniewski - przewodniczący

Jerzy Stępień - sprawozdawca

Andrzej Mączyński,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 20 lutego 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lutego 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Spółdzielni Mieszkaniowej w Nowej Rudzie,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Spółdzielni Mieszkaniowej w Nowej Rudzie zakwestionowano zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (Dz. U. z 1988 r. Nr 27, poz. 195 ze zm.; dalej: ustawa) oraz przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 marca 1998 r. w sprawie ustalenia taryf dla ciepła (Dz. U. Nr 38, poz. 220; dalej: rozporządzenie). Zaskarżonym przepisom zarzucono niezgodność z art. 2, art. 20, art. 22, art. 64 w zw. z art. 2 i art. 32 Konstytucji RP. Istoty takiej niezgodności upatrywała skarżąca w tym, że zakwestionowane przepisy pozwalają na dyskryminacyjne traktowanie kontrahentów przez podmioty zajmujące monopolistyczną pozycję na rynku dostaw energii cieplnej. Zdaniem skarżącej, prawodawca zezwalając na swobodne regulacje cenowe umożliwił różnicowanie cen dostarczanej energii cieplnej, oderwane od jakichkolwiek racji merytorycznych. Prowadzi to do naruszenia zasad demokratycznego państwa prawnego, w tym zasady swobody umów. Ponadto powoduje niedozwolone - bo bez dochowania ustawowej formy - ograniczenie wolności działalności gospodarczej. Skarżąca wskazała także na naruszenie własności i innych praw majątkowych przez nierówne i niesprawiedliwe traktowanie.

Postanowieniem z 11 lutego 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że skarżąca nie wykazała, aby to właśnie kwestionowane przepisy stanowiły źródło naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego zarzuty skarżącej kierują się w istocie przeciwko sposobowi, w jaki podmioty uczestniczące w rynku dostaw energii cieplnej - wykorzystując swoją monopolistyczną pozycję - stosują zaskarżone przepisy zawierając umowy z kontrahentami. Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił również argumentów skarżącej, akcentujących brak w kwestionowanej regulacji mechanizmów prawnych zabezpieczających pozycję podmiotów „słabszych” wobec dostawców energii cieplnej. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił także zastrzeżeń skarżącej zgłaszanych wobec przepisu upoważniającego ustawy o cenach, w szczególności dotyczących braku stosownych wytycznych dotyczących treści rozporządzenia. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzut taki jest aktualny wobec przepisów ustawowych wydanych po wejściu w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r.

Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skierował 20 lutego 2003 r. pełnomocnik skarżącej. Podniósł w nim, że bezpośredniej przyczyny dyskryminacyjnego traktowania skarżącej przez kontrahenta-dostarczyciela energii cieplnej upatrywać należy w treści przepisów rozporządzenia, które dzielą odbiorców energii cieplnej na dwie kategorie. Kategoria odbiorców energii płacących stawki według taryfikatora dwuczłonowego zawsze znajdować się będzie w gorszej sytuacji, niż kategoria tych odbiorców, którzy uiszczają stawki według taryfikatora jednoczłonowego. Zdaniem skarżącej przepisy rozporządzenia utrwalają ten stan powodując dyskryminację jednej grupy odbiorców. Ponadto skarżąca ponowiła zarzuty dotyczące formalnej strony kwestionowanych przepisów rozporządzenia, wiążąc je z brakiem ustawowych wytycznych określających treść tego aktu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, podstawowym problemem wymagającym rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej spełniają kwalifikację, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. A więc, czy stanowiły one normatywną podstawę orzeczeń sądowych, z wydaniem których wiąże skarżąca zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności i praw. Zarzuty formułowane w skardze odnoszą się bowiem ściśle do prawnej powinności uiszczania przez skarżącą ceny za dostarczaną energię cieplną odbiegającą od stawek, po których płacą za energię inni kontrahenci sprzedawcy. W zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego przyjęto, że zakwestionowane w skardze przepisy nie były podstawą orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącej. Podstawę taką stanowiły bowiem wyłącznie przepisy kodeksu cywilnego, normujące treść stosunku zobowiązaniowego (umowy) łączącego skarżącą i dostawcę energii cieplnej. Z tego względu nie można uznać, aby to właśnie zakwestionowane przepisy ustawy i rozporządzenia wyznaczały treść orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącej.

Powyższy pogląd Trybunału Konstytucyjnego należy uznać za zasadny. Przede wszystkim należy jeszcze raz podkreślić, że orzekające w sprawie skarżącej sądy uznały, że podstawowym źródłem obowiązku uiszczania przez skarżącą określonej ceny za energię cieplną w wysokości żądanej przez sprzedawcę była łącząca obie strony umowa sprzedaży energii. Podstawę normatywną orzeczeń sądowych wydanych w sprawie skarżącej wyznaczała treść żądania pozwu skierowanego przeciwko skarżącej, w którym wnoszono o uiszczenie określonej kwoty, tytułem zapłaty za dostarczoną energię cieplną. Oceniając okoliczności sprawy sąd uznał, że poprzez określone czynności faktyczne skarżąca ujawniła wolę zaakceptowania treści umowy, jej przedmiotu, jak i ceny wynikającej z poprzedniej umowy oraz porozumienia korygującego jej treść. Sąd orzekający w sprawie skarżącej dokonał więc oceny prawnych skutków dokonanego przez skarżącą wypowiedzenia umowy z dostawcą energii. Przedmiotem rozpoznania nie była zaś sama kwestia ustalenia wysokości cen (stawek) dostarczanej energii cieplnej. Tak więc to przepisy kodeksu cywilnego uznane być muszą za podstawę normatywną ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wydanego w sprawie skarżącej. Z tym zaś właśnie orzeczeniem - co już podkreślano - wiąże skarżąca stawiane w skardze zarzuty naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych wolności i praw. Należy jeszcze raz podkreślić, że taka kwalifikacja podstawy prawnej wydanych w sprawie skarżącej orzeczeń stanowi konsekwencję trybu postępowania, w jakim rozstrzygnięta została sprawa wysokości opłaty za dostarczaną skarżącej energię cieplną. Wystąpienie przez dostawcę energii z powództwem przeciwko skarżącej o zapłatę doprowadziło do wszczęcia postępowania przed sądem powszechnym. Wydane w nim orzeczenie, oparte zostało przez Sąd na przepisach kodeksu cywilnego, w świetle których dokonana została kwalifikacja stosunku zobowiązaniowego łączącego skarżącą i dostawcę energii cieplnej. Trzeba przy tym zauważyć, że potraktowanie kwestionowanych w skardze przepisów za normatywną podstawę orzeczenia oddziaływującego na sferę praw lub wolności skarżącej byłoby możliwe w odniesieniu do innego postępowania. Wyznaczone jest ono postanowieniami ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 ze zm.). Zgodnie z art. 4 ust. 2 tej ustawy, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw lub energii mają obowiązek zapewniać wszystkim podmiotom świadczenie usług polegających na przesyłaniu paliw lub energii wydobywanych lub wytwarzanych w kraju, z uwzględnieniem warunków technicznych i ekonomicznych, na warunkach uzgodnionych przez strony w drodze umowy. Z kolei w myśl art. 8 tej ustawy, w sprawach spornych dotyczących ustalania warunków świadczenia usług, o których mowa w art. 4 ust. 2, rozstrzyga Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek strony. Przepisy te ustanawiają więc odrębny typ postępowania, którego przedmiotem jest ustalenie warunków umowy łączącej producenta energii cieplnej i dostawców, w sytuacji zaistnienia sporu odnośnie treści umowy. Za podstawę normatywną rozstrzygnięć podjętych w ramach takiego postępowania mogłyby być uznane przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie jest również zasadny zarzut skarżącej dotyczący formalnoprawnej nieprawidłowości kwestionowanych przepisów. Przede wszystkim zauważyć należy, że nie jest uzasadnione kierowanie pod adresem rozporządzenia zarzutu związanego z brakiem wytycznych w treści przepisu upoważniającego. Tego rodzaju zarzut siłą rzeczy odnosić należy do treści unormowań ustawy, nie zaś aktu wydawanego na jej podstawie. Ponadto zauważyć należy, że zarzut powyższy nie jest w pełni adekwatny także, jeżeli odniesiony jest do treści zaskarżonego przepisu ustawy. Art. 13 ust. 2 pkt 1 ustawy ustanawia bowiem upoważnienie do wprowadzenia przez Ministra Finansów okresowych, maksymalnych wskaźników wzrostu cen umownych i regulowanych na określone grupy towarów i usług. Materia ta nie wiąże się więc z zasadniczym, podnoszonym w skardze problemem sposobu ustalenia taryf dla cen energii cieplnej. Trudno więc, w treści tego właśnie przepisu, upatrywać mankamentu polegającego na braku wytycznych wpływających na sposób ustalenia tego rodzaju taryf.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3