15

POSTANOWIENIE

z dnia 27 stycznia 2004 r.

Sygn. akt Ts 129/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski - przewodniczący

Janusz Niemcewicz - sprawozdawca

Jerzy Stępień,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 4 marca 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lutego 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Idea-Nord Sp. z o.o.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Idea-Nord Sp. z o.o. zakwestionowano zgodność z Konstytucją RP przepisu § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej w województwie suwalskim (Dz. U. Nr 93, poz. 421). Zaskarżonemu przepisowi skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 2 zd. 2, art. 64 ust. 1 i 2 oraz z art. 217 Konstytucji. Zdaniem skarżącej, unormowanie problemu utraty ulgi podatkowej w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych w rozporządzeniu, poza granicami upoważnienia ustawowego, narusza zasady pewności prawa i wyłączności ustawy w kwestii określania podstaw opodatkowania. Skutkuje to niezgodnością kwestionowanego przepisu ze wskazanymi wyżej postanowieniami konstytucyjnymi.

Postanowieniem z 21 lutego 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, że w sprawie nie została spełniona przesłanka wyczerpania przez skarżącą przysługującej drogi prawnej. Skarżąca wiąże bowiem zarzut niekonstytucyjności przepisu rozporządzenia z wydaniem 17 października 2000 r. przez Inspektora Kontroli Skarbowej decyzji administracyjnej, w której określone zostały: zobowiązanie podatkowe skarżącej w podatku dochodowym od osób prawnych, zaległość podatkowa za 1999 r. oraz odsetki za zwłokę. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Izby Skarbowej z 23 kwietnia 2001 r. Następnie jednak Naczelny Sąd Administracyjny, wyrokiem z 14 maja 2002 r., uchylił tę decyzję, uznając skargę skarżącej za częściowo zasadną. Tym samym - w ocenie Trybunału Konstytucyjnego - postępowanie, w związku z którym skarżąca wystąpiła ze skargą konstytucyjną nie zostało zakończone, co oznacza, że skarga wniesiona została przedwcześnie, bez wyczerpania przysługującej skarżącej drogi prawnej.

Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim przyjęty przez Trybunał Konstytucyjny sposób interpretacji ustawowych przesłanek warunkujących dopuszczalność występowania ze skargą konstytucyjną. W ocenie skarżącej interpretacja przesłanki wyczerpania drogi prawnej nie może odrywać się od kategorii „ostatecznego orzeczenia”, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Konieczne jest także - zdaniem skarżącej - uwzględnienie treści art. 30 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Pomimo bowiem uchylenia decyzji organu skarbowego, ocena prawna wyrażona przez sąd w wyroku uchylającym to rozstrzygnięcie jest wiążąca dla organów administracyjnych orzekających ponownie w sprawie skarżącej. W ocenie skarżącej uzasadnia to przyjęcie, iż orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 maja 2001 r. ma charakter ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy skarżącej, w tym znaczeniu, że przesądziło ono o dopuszczalności pozbawienia skarżącej prawa do zwolnienia podatkowego. W ponownym postępowaniu organy skarbowe, związane oceną prawną sądu, dokonają jedynie skorygowanych obliczeń rachunkowych. W tej części uzasadnienia skarżąca odwołała się do treści postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 21 maja 2002 r. (sygn. Ts 91/01), w którym, w podobnej sytuacji procesowej, uwzględnione zostało zażalenie skarżącego na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Skarżąca poddała także w wątpliwość pogląd Trybunału Konstytucyjnego odnośnie możliwości uruchomienia konkretnej kontroli zaskarżonego przepisu w toku ewentualnego ponownego postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Jej zdaniem, żądanie uzyskania ponownego wyroku tego sądu wydłuża jedynie postępowanie, a tym samym zwiększa szkody wyrządzone skarżącej, których w przyszłości dochodzić będzie na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarzuty zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż nie jest zasadny zarzut skarżącej dotyczący oparcia zaskarżonego postanowienia na wadliwej interpretacji ustawowej przesłanki „wyczerpania drogi prawnej” (art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Wbrew twierdzeniom skarżącej interpretacja ta nie pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnym wymogiem uzyskania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia, naruszającego określone w Konstytucji prawa lub wolności. W dotychczasowym orzecznictwie dotyczącym skargi konstytucyjnej wielokrotnie podkreślano, że brak rozstrzygnięcia o charakterze ostatecznym wyklucza dopuszczalność występowania ze skargą konstytucyjną. Skarga konstytucyjna ma być bowiem instytucją subsydiarną, a więc wykorzystywaną przez skarżącego w sytuacji braku innych środków i procedur ochrony wolności i praw. Gwarancją takiego charakteru skargi jest właśnie ustawowy wymóg wyczerpania drogi prawnej przysługującej skarżącemu w sprawie, w związku z którą występuje ze skargą konstytucyjną. Wniesienie skargi poprzedzać więc musi postępowanie w indywidualnej sprawie skarżącego, zakończone wydaniem orzeczenia, wykazującego walor „ostateczności”, tzn. takiego, w stosunku do którego nie będzie już przysługiwał żaden środek prawny pozwalający na uruchomienie innego postępowania, którego przedmiotem byłoby zweryfikowanie tego orzeczenia (por. postanowienie z 28 listopada 2001 r., sygn. SK 12/00, OTK ZU nr 8/2001, s. 1428). Jeżeli więc skarżący wiąże zarzut naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw z wydaniem decyzji administracyjnej, winien doprowadzić do uzyskania przez tę decyzję przymiotu ostateczności, poprzez wyczerpanie środków prawnych służących jej zakwestionowaniu.

W sprawie skarżącej Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił częściowo jej skargę na decyzję Izby Skarbowej, którą utrzymano w mocy decyzję Inspektora Kontroli Skarbowej. Z tym ostatnim rozstrzygnięciem wiąże zaś skarżąca zarzut naruszenia jej konstytucyjnych wolności i praw. Uchylenie decyzji Izby Skarbowej pozbawiło tym samym kwestionowanego rozstrzygnięcia administracyjnego waloru „ostateczności”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Spowodowało również, że nie zostało zakończone postępowanie w sprawie, w związku z którą skarżąca wystąpiła ze skargą konstytucyjną. Nie można zgodzić się z argumentacją skarżącej, jakoby ostatecznym orzeczeniem w jej sprawie był kasatoryjny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 maja 2002 r. Przymiot ostateczności przypisuje skarżąca temu orzeczeniu w związku z treścią art. 30 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. W świetle tego przepisu organy skarbowe orzekające ponownie w sprawie skarżącej są związane oceną prawną wyrażoną przez sąd. W związku z tym stwierdzić należy, że nie jest zasadne traktowanie wskazanego wyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, jako orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Kierunek tego rozstrzygnięcia zmierza bowiem w stronę odwrotną, aniżeli zarzuty formułowane przez skarżącą. Ponadto, nie jest uprawnione utożsamianie oceny prawnej wyrażonej w uzasadnieniu wyroku sądu administracyjnego z ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżącej. Dopiero podjęcie w sprawie skarżącej orzeczenia kończącego postępowanie prowadzić może do stwierdzenia o naruszeniu jej konstytucyjnych wolności lub praw. Stąd też, jeżeli w wyniku ponownego rozpoznania sprawy skarżącej przez organy skarbowe zapadnie ostateczne orzeczenie, skarżąca uzyska wówczas legitymację do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, aby poddać ocenie unormowania, na podstawie których orzeczono o jej prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Walor ostateczności takiemu orzeczeniu nadaje zaś wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany wskutek skargi skarżącej. Wówczas też dochodzi do wypełnienia ustawowej przesłanki wyczerpania przysługującej skarżącej drogi prawnej. Należy podkreślić, że argumentacja powyższa zmierza w kierunku zbieżnym do rozstrzygnięcia, jakie podjęte zostało przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. SK 20/02 (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 29 października 2002 r., OTK ZU nr 5/A/2002 poz. 79). Postanowieniem tym Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia w sprawie skargi konstytucyjnej, na którą powołuje się skarżąca w uzasadnieniu zażalenia.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie jest także uzasadniona wątpliwość skarżącej odnośnie celowości doprowadzania do ponownych rozstrzygnięć administracyjnych, które - oparte na ocenie prawnej wyrażonej przez Naczelny Sąd Administracyjny - polegać mają na formalnych jedynie obliczeniach rachunkowych. Niezależnie od tego, że konieczność uzyskania tego rodzaju rozstrzygnięć stanowi konsekwencję opisanego wyżej wymogu wyczerpania drogi prawnej, stwierdzić należy, iż ich podjęcie przez organy skarbowe oddaje akcentowany już subsydiarny i nadzwyczajny charakter skargi konstytucyjnej. Uruchomienie przez skarżącą kontroli aktów normatywnych przez Trybunał Konstytucyjny traktować należy jako środek ostateczny, nie zaś zastępujący inne dostępne procedury ochrony praw i wolności. Te zaś procedury wiążą się ściśle z gwarancyjną rolą Naczelnego Sądu Administracyjnego, realizującego konstytucyjną funkcję kontroli legalności działalności administracji publicznej (art. 184 Konstytucji). W jej ramach mieści się zarówno prawo do odmowy stosowania aktów podustawowych w przypadku ich niezgodności z Konstytucją lub ustawami, jak i kompetencja do wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

4