119

POSTANOWIENIE

z dnia 28 maja 2003 r.

Sygn. akt Ts 131/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska - przewodnicząca

Jadwiga Skórzewska-Łosiak - sprawozdawca

Janusz Niemcewicz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 27 lutego 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lutego 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Górniczej Spółdzielni Mieszkaniowej w Bytomiu,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej 20 września 2002 r. zarzucono, że art. 393¹⁷ i art. 328 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącej art. 393¹⁷ k.p.c. w sposób nieracjonalny wiąże Sąd Najwyższy przy ponownym rozpoznaniu sprawy wykładnią dokonaną już wcześniej przez ten Sąd, również w sytuacji, gdy strona wykaże, że pierwotna wykładnia Sądu Najwyższego była błędna. Naruszone zostaje w ten sposób prawo strony do sprawiedliwego rozpoznania sprawy. Wskazany przepis jest też niezgodny z art. 234 k.p.c. Z kolei art. 328 § 2 k.p.c. narusza wskazane wyżej przepisy Konstytucji przez to, iż pozwala w uzasadnieniu orzeczenia pominąć argumenty podnoszone przez stronę.

Wyrokiem z 27 lipca 1999 r. (sygn. akt I CKN 112/98) Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Antymonopolowego z 3 grudnia 1997 r. (sygn. akt XVII Ama 38/97) i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Kolejnym wyrokiem z 8 grudnia 1999 r. (sygn. akt XVII Ama 69/99) Sąd Okręgowy - Sąd Antymonopolowy oddalił odwołanie skarżącej od decyzji Urzędu Antymonopolowego. Kasacja od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 17 maja 2002 r. (sygn. akt I CKN 209/00). W wyroku tym Sąd Najwyższy stwierdził, iż wykładnia przepisów mająca zastosowanie w tej sprawie została dokonana przez Sąd Najwyższy w wyroku z 27 lipca 1999 r., więc kasacja nie może być oparta na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną poprzednio.

Postanowieniem z 17 lutego 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego sformułowany w art. 393¹⁷ k.p.c. zakaz oparcia kasacji na podstawach prawnych sprzecznych z wykładnią ustaloną w sprawie przez Sąd Najwyższy ma charakter ustawowy i w związku z tym nie wchodzi w zakres konstytucyjnego prawa do sądu. Zaskarżony przepis stanowi konkretyzację art. 183 ust. 1 Konstytucji. Z kolei zarzut ewentualnej poziomej sprzeczności art. 393¹⁷ z art. 234 k.p.c. wykracza poza zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny uznał również, iż zarzut skierowany przeciwko art. 328 § 2 k.p.c. dotyczy treści normatywnych nie występujących w tym przepisie.

W zażaleniu z 27 lutego 2003 r. skarżąca zarzuciła, że sprzeczna z zasadą zaufania do państwa jest sytuacja, w której Sąd Najwyższy jest związany przyjętym wcześniej swym błędnym stanowiskiem. Sytuacja taka prowadzi do naruszenia art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącej art. 328 § 2 k.p.c. jest niezgodny z Konstytucją, gdyż przepis ten pomija skutki wydania przez Sąd Najwyższy orzeczenia pomijającego dowody podniesione przez stronę.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Konstytucyjny zakres dewolutywności środków odwoławczych został określony w art. 78 ust. 2 i art. 176 ust. 1 i 2 Konstytucji. Wskazane przepisy stanowią gwarancję realizacji konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji. W przypadku postępowania antymonopolowego ustawowa konkretyzacja konstytucyjnych postanowień dokonana została w dziale IVa rozdziale 2 kodeksu postępowania cywilnego. Zamieszczony w tym rozdziale art. 479³¹ k.p.c. został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z art. 78 w zw. z art. 176 oraz art. 2 Konstytucji przez to, że ustalając katalog rozstrzygnięć zawierających zarówno cechy postępowania pierwszoinstancyjnego, jak i odwoławczego uniemożliwia właściwą kontrolę instancyjną, pozbawiając stronę apelacyjnego środka odwoławczego od orzeczeń Sądu Antymonopolowego wydanego w pierwszej instancji (wyrok z 12 czerwca 2002 r., sygn. P 13/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 43). Trybunał Konstytucyjny dostrzega specyfikę przebiegu postępowania antymonopolowego (szczególnie w jego stadiach „sądowych”), a na tym tle - specyfikę kasacji i jej funkcji w systemie środków zaskarżania w tym postępowaniu (por. wyrok z 28 stycznia 2003 r., sygn. SK 37/01, OTK ZU nr 1/A/2003, poz. 3).

Zarzut sformułowany w niniejszej skardze konstytucyjnej nie dotyczy jednak wprost charakteru postępowania antymonopolowego, ani ukształtowania ze względu na ten charakter środków zaskarżenia. Skarżąca zarzuca, iż art. 393¹⁷ k.p.c. nieracjonalnie wiąże Sąd Najwyższy przy ponownym rozpatrywaniu sprawy wykładnią dokonaną wcześniej przez ten Sąd. W zażaleniu skarżąca podnosi, iż przepis ten umożliwia pozostawianie w porządku prawnym niezgodnych z prawem orzeczeń Sądu Najwyższego, co podważa zaufanie obywateli do państwa.

Formułując powyższy pogląd, skarżąca nie bierze jednak pod uwagę charakteru kasacji jako środka zaskarżenia. Sąd Najwyższy rozpoznając kasację nie rozpoznaje sprawy, lecz kontroluje sądy niższej instancji, czy swoimi orzeczeniami nie naruszają prawa, a w razie stwierdzenia takiego naruszenia, z reguły kasuje wadliwe orzeczenie. Trybunał Konstytucyjny w pełni podziela reprezentowane w piśmiennictwie stanowisko, iż kasacja jest środkiem szczególnym z uwagi na wskazany powyżej zakres kontroli instancyjnej oraz ograniczenia o charakterze rationis materiae oraz rationis valoris (por. cytowany wyżej wyrok TK z 12 czerwca 2002 r.).

Ustawowa regulacja kasacji, jako środka kontroli instancyjnej, co do zgodności orzeczenia sądów niższej instancji z prawem, powinna gwarantować możliwość wydania rozstrzygnięcia sprawy zgodnego z prawem oraz bez nieuzasadnionej zwłoki i z zachowaniem zasady pewności prawa. W myśl art. 479³⁵ k.p.c. kontrola orzeczeń sądu antymonopolowego przez Sąd Najwyższy odbywa się na zasadach określonych w art. 393¹¹ i nast. k.p.c. Kontrola kasacyjna jako kontrola orzeczenia co do zgodności z prawem, z istoty swej opiera się na założeniu, iż Sąd Najwyższy uchylając zaskarżone orzeczenie może wyrazić określony pogląd, formułując tym samym rozstrzygnięcie kwestii prawnej. Charakter tego rozstrzygnięcia określony został w art. 393¹⁷ k.p.c.

Nie podlega dyskusji, że liczba instancji sądowych jest zawsze ograniczona. Całkowite wyeliminowanie ryzyka, że w porządku prawnym pozostanie orzeczenie niezgodne z prawem, nie jest możliwe. Zaskarżony przepis odpowiada zasadzie ekonomii postępowania, ułatwiając uzyskanie prawomocnego orzeczenia w sprawie bez zbędnej zwłoki.

Z systematyki kodeksu postępowania cywilnego wynika, iż art. 328, określający niezbędne elementy uzasadnienia wyroku, w ogóle nie odnosi się do kwestii jego skutków. Skarżąca nie wskazuje, dlaczego zarzuty dotyczące pominięcia problematyki skutków orzeczeń Sądu Najwyższego łączy z treścią art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut niekonstytucyjności nie może polegać na wskazaniu zbyt wąskiego zakresu normatywnego ustawy i powiązania tej kwestii z dowolnie wybranym jej przepisem. Skarżąca powinna uzasadnić, dlaczego niekonstytucyjne, jej zdaniem, pominięcie wiąże z zaskarżonym przepisem.

Brak uzasadnienia zarzutu niezgodności z Konstytucją zaskarżonego przepisu ustawy sprawia, iż skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu. Mając powyższe na względzie orzeczono jak w sentencji.

3