41

POSTANOWIENIE

z dnia 25 lutego 2003 r.

Sygn. akt Ts 61/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska - przewodnicząca

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - sprawozdawca

Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 7 sierpnia 2002 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Józefy i Jacka Kurkiewicz,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Józefy i Jacka Kurkiewicz złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 30 kwietnia 2002 r. zarzucono, iż art. 392¹ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 8 w związku z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazali, iż postanowieniem z 29 maja 2001 r. (sygn. akt I Ca 727/00) Sąd Okręgowy w Nowym Sączu odrzucił ich kasację od wyroku tegoż sądu z 15 marca 2001 r. (sygn. akt I Ca 727/00), jako niedopuszczalną z uwagi na wartość przedmiotu zaskarżenia niższą niż 10.000 zł. Postanowieniem z 20 listopada 2001 r. (sygn. akt III CZ 101/01) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie skarżących na postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu.

Zdaniem skarżących, zakwestionowana regulacja prowadzi do naruszenia zasady równości w zakresie dostępu do Sądu Najwyższego i rozpoznania kasacji. Skarżący zarzucili, iż przyjęte w art. 392¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego kryterium dopuszczalności kasacji ma charakter sztucznego ograniczenia kontroli instancyjnej w sprawach, które są istotne dla dalszej egzystencji skarżących.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 7 sierpnia 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż skarżący pomimo przysługujących im środków prawnych nie kwestionowali wartości przedmiotu sporu w czasie postępowania sądowego przyjętego za podstawę wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Trybunał Konstytucyjny uznał w związku z tym, iż nie doszło do naruszenia konstytucyjnych praw przysługujących skarżącym. Trybunał Konstytucyjny wskazał ponadto, iż Konstytucja RP nie formułuje samoistnego prawa rozpoznawania przez Sąd Najwyższy środków odwoławczych od każdego rozstrzygnięcia wydawanego przez sąd powszechny w dwuinstancyjnym postępowaniu.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wnieśli zażalenie, w którym wskazali, iż zostali pozbawieni prawa do kontroli instancyjnej oraz sprawiedliwego i wszechstronnego rozpatrzenia sprawy, bowiem nie mogli kwestionować wartości przedmiotu sporu ustalonego w pozwie. Skarżący stwierdzili ponadto, iż przepis kodeksu postępowania cywilnego wyłączający z góry możliwość kontroli „ponad instancyjnej” wyklucza prawa skarżących do sprawiedliwego i dogłębnego rozpoznania sprawy. W ocenie skarżących kwestionowany art. 392¹ § k.p.c. prowadzi do naruszenia art. 8 w związku z art. 32 Konstytucji, gdyż wprowadza nierówność obywateli, pozbawiając znaczną ich część prawa do kontroli instancyjnej orzeczenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że zarówno w skardze, jak i w zażaleniu, zachodzi pewna rozbieżność między słownym określeniem zarzutu a przepisami Konstytucji przywołanymi jako wzorce kontroli. Tak więc skarżący zasadniczo powołują się na naruszenie konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego i wszechstronnego rozstrzygnięcia oraz kontroli instancyjnej, które to prawa ujęte są w art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, jednak te przepisy nie zostały powołane ani w skardze, ani w zażaleniu. Pisma te wskazują natomiast na naruszenie art. 8 Konstytucji i art. 32 Konstytucji - zasady równości wobec prawa.

W związku z takim określeniem wzorców kontroli Trybunał stwierdza przede wszystkim, że z przepisów powołanych przez skarżących nie wynikają żadne prawa ani wolności konstytucyjne obywateli. Przepisy te, samodzielnie, nie mogą więc stanowić podstawy skargi konstytucyjnej. Art. 8 Konstytucji wprowadza wprawdzie bardzo ważną dla całego porządku prawnego zasadę bezpośredniego stosowania konstytucji, jednak przepis ten nie stanowi źródła żadnych praw i wolności. Ewentualna sprzeczność kwestionowanej normy z tym przepisem nie może więc uzasadniać skargi konstytucyjnej, której przesłanką jest właśnie naruszenie praw lub wolności statuowanych normą konstytucyjną. Gdy chodzi o art. 32 Konstytucji, utrwalone orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje, że „przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może być naruszenie samej zasady równości, ale naruszenie tej zasady w związku z określonym konstytucyjnym prawem podmiotowym” (wyrok TK z 19 lutego 2001, OTK nr 2/2001, poz. 31, wcześniej m.in.: Ts 116/98, OTK nr 1/1999, s. 86; Ts. 46/98, OTK nr 1/1999, suplement, s. 62).

Wadliwe określenie wzorców kontroli konstytucyjnej stanowiło już wystarczającą przyczynę odmowy nadania skardze dalszego biegu; skarżący nie wskazali bowiem, jakie konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone.

Trybunał Konstytucyjny nie ograniczył się jednak do formalnej oceny skargi i rozpatrywał ją w taki sposób, jak gdyby skarżący prawidłowo wskazali, iż chodzi im o naruszenie przepisów konstytucyjnych statuujących prawo do sądu. Odmawiając nadania skardze dalszego biegu, Trybunał powołując się na dotychczasowe orzecznictwo wyjaśnił, iż z przepisów Konstytucji nie wynika, by każdemu przysługiwało prawo do wniesienia kasacji, czy też prawo do rozpoznania jego sprawy przez Sąd Najwyższy. W konsekwencji, mimo istnienia gwarancji rzetelnego rozpoznania sprawy, brak konstytucyjnej podstawy dla skonstruowania prawa, którego naruszenie zdają się zarzucać skarżący.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni akceptuje tezy zawarte w uzasadnieniu postanowienia z 7 sierpnia 2002 r. Trybunał zwraca uwagę, iż art. 78 Konstytucji przyznaje każdej ze stron prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Art. 176 ust. 1 Konstytucji wprowadza zasadę dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Konstytucja gwarantuje więc każdemu możliwość żądania kontroli przez sąd wyższej instancji. Nie zawiera natomiast normy, z której można by wyprowadzić prawo do trzeciej instancji. Trybunał Konstytucyjny dostrzega oczywiście podkreślane przez skarżących zróżnicowanie sytuacji podmiotów postępowania cywilnego w zależności od wartości przedmiotu sporu; przejawia się ono w wielu rozwiązaniach kodeksu postępowania cywilnego, począwszy na określeniu wpisu sądowego, a skończywszy na dopuszczalności kasacji. Zróżnicowanie to nie oznacza jednak naruszenia konstytucyjnych norm gwarantujących prawo do sądu. Konstytucja bowiem statuuje tylko podstawowe zasady, jakim musi odpowiadać wymiar sprawiedliwości w demokratycznym państwie prawnym, natomiast określenie ustroju i właściwość sądów oraz postępowania przed sądami pozostawia ustawom (art. 176 ust. 2 Konstytucji). Ponieważ nie ma konstytucyjnej gwarancji trójinstancyjnego postępowania, ustawodawca - w zgodzie z ustawą zasadniczą - mógł ukształtować warunki wnoszenia kasacji w sprawach cywilnych i karnych. Inną jest rzeczą prawo wykazania w postępowaniu przed sądem, iż wartość przedmiotu sporu uzasadnia dopuszczenie kasacji. Wbrew twierdzeniom skarżących, w toku postępowania na podstawie art. 25 k.p.c. mieli oni możliwość zakwestionowania wartości przedmiotu sporu określonej w pozwie.

Dotychczasowe rozważania prowadzą do wniosku o braku konstytucyjnego prawa do kasacji. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skoro prawo takie nie istnieje, żaden przepis ustawy, w tym kwestionowany art. 392¹ § 1 k.p.c., nie może go naruszać. Tymczasem warunkiem, od którego zależy dopuszczalność skargi konstytucyjnej jest wykazanie, że kwestionowany przepis narusza konstytucyjną wolność lub prawo (art. 79 Konstytucji). Dlatego skarga w niniejszej sprawie, z powodu niespełnienia warunku jej dopuszczalności, nie może być rozpoznana przez Trybunał.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało nie uwzględnić zażalenia skarżących na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 7 sierpnia 2002 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3