227

POSTANOWIENIE z dnia 30 września 2002 r. Sygn. akt Ts 42/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień - przewodniczący Marian Grzybowski - sprawozdawca Wiesław Johann

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2002 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Małgorzaty Zdebskiej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Małgorzaty Zdebskiej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 29 marca 2002 r. zarzucono, iż art. 327 § 2 oraz art. 328 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 47, art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżąca wskazała, iż pismem z 11 września 2001 r. Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej poinformowało skarżącą o braku określonych w art. 327 § 2 k.p.k. podstaw do wznowienia postępowania przygotowawczego, które toczyło się przeciwko ojcu skarżącej i zostało prawomocnie umorzone z uwagi na śmierć podejrzanego. Równocześnie w piśmie tym stwierdzono, iż nie zachodzą także przesłanki uzasadniające uchylenie przez Prokuratora Generalnego postanowienia o umorzeniu postępowania w trybie art. 328 § 1 k.p.k. W piśmie z 19 listopada 2001 r. skarżąca ponownie zwróciła się z wnioskiem do Prokuratora Generalnego - Ministra Sprawiedliwości o zmianę postanowienia o umorzeniu postępowania wobec jej ojca, przez przyjęcie jako podstawy umorzenia, iż zarzucany mu czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego. Pismem z 12 lutego 2002 r. Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej ponownie stwierdziło brak przesłanek do skorzystania przez Prokuratora Generalnego z kompetencji przewidzianych w art. 328 § 1 k.p.k.

Zdaniem skarżącej odmowa wzruszenia prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego, które toczyło się przeciwko jej ojcu uniemożliwia jej dochodzenie roszczeń z tytułu niesłusznego tymczasowego aresztowania, a także ochrony dóbr osobistych zmarłego oraz członków jego rodziny. Skarżąca wskazała przy tym, iż wobec innych podejrzanych w tej samej sprawie umorzono postępowanie przygotowawcze z uwagi na niestwierdzenie znamion przestępstwa.

Skarżąca zarzuciła, iż przewidziany w art. 327 § 2 oraz art. 328 k.p.k. tryb wzruszania prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania, przewidując w tym zakresie wyłącznie kompetencję prokuratora nadrzędnego lub Prokuratora Generalnego zamyka sądową drogę do dochodzenia naruszonych praw lub wolności, co uniemożliwia weryfikację podstaw umorzenia, mających szczególne znaczenie dla ewentualnego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych oraz ochrony dobrego imienia. Zdaniem skarżącej regulacje te pozostają w sprzeczności z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, ponieważ pozostawiając decyzje o wznowieniu postępowania w wyłącznej kompetencji Prokuratury, a więc struktury ewentualnie odpowiedzialnej za wyrządzenie szkody w związku z wadliwie prowadzonym postępowaniem, faktycznie pozbawiają uprawnionego możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych i zadośćuczynienia, a także skutecznej ochrony dóbr osobistych. Takie rozwiązanie ustawodawcze narusza, zdaniem skarżącej, standardy demokratycznego państwa prawa oraz zasady sprawiedliwości społecznej.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 22 maja 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż wskazane przez skarżącą pismo Biura Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej z 12 lutego 2002 r. nie spełnia kryteriów ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, ani też nie ma charakteru „ostatecznego rozstrzygnięcia” w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) z uwagi na jego wyłącznie informacyjny charakter.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżąca wniosła zażalenie, w którym zarzuciła błędne przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny, iż odmowa uchylenia lub zmiany postanowienia o umorzeniu postępowania przeciwko ojcu skarżącej ze strony Prokuratora Generalnego, działającego na podstawie art. 328 k.p.k. nie może zostać uznana za ˝ostateczne rozstrzygnięcie˝ w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem skarżącej dopiero w piśmie z 12 lutego 2002 r. przekazano jej stanowisko Prokuratora Generalnego w sprawie odmowy zastosowania środka przewidzianego w art. 328 § 2 k.p.k. Informacja w tej sprawie, przekazana skarżącej przez Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej pismem z 11 września 2001 r. nie miała takiego charakteru, ponieważ Biuro działało wówczas w imieniu organu określonego w art. 327 § 2 k.p.k. Skarżąca stwierdziła ponadto, iż konsekwencją przyjęcia za prawidłowe stanowiska Trybunału Konstytucyjnego jest niemożność wystąpienia przez nią ze skargą konstytucyjną, z uwagi na brak podstaw do uzyskania „ostatecznego orzeczenia” w sprawie, w której doszło jej zdaniem do naruszenia praw konstytucyjnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Art. 328 § 1 kodeksu postępowania karnego przewiduje możliwość uchylenia przez Prokuratora Generalnego każdego prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, w przypadku stwierdzenia niezasadności tego umorzenia. Określona w tym przepisie kompetencja nadzorcza Prokuratora Generalnego nie jest warunkowana wnioskiem ewentualnych osób zainteresowanych i może być na korzyść podejrzanego wykonywana w każdym czasie.

Zgodnie z § 30 ust. 1 pkt 2 oraz § 34 ust. 1 pkt 1 Regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 lipca 2001 r. w sprawie ustalenia regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości (Dz. Urz. Min. Spr. Nr 2, poz. 14 ze zm.), Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej uprawnione jest do badania w imieniu Prokuratora Generalnego, czy spełnione zostały przesłanki określone w art. 328 § 1 kodeksu postępowania karnego oraz do informowania o tym zainteresowane osoby.

Jak wynika z akt sprawy, taką informację o braku podstaw do skorzystania przez Prokuratora Generalnego z uprawnienia określonego w art. 328 § 1 kodeksu postępowania karnego skarżąca otrzymała w piśmie Biura Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej z 11 września 2001 r. (str. 2-3 uzasadnienia pisma). Ponieważ badanie przesłanek określonych w tym przepisie nie jest uzależnione od wniosku osoby zainteresowanej, niezasadne jest przekonanie skarżącej, iż dopiero w odpowiedzi z 12 lutego 2002 r., na jej wniosek z 19 listopada 2001 r. poinformowano ją o braku możliwości skorzystania z nadzwyczajnego środka przewidzianego w art. 328 § 1 kodeksu postępowania karnego. Działając w imieniu Prokuratora Generalnego organ Prokuratury Krajowej był bowiem do tego uprawniony także wówczas, gdy badał wniosek skarżącej o wznowienie prawomocnie umorzonego postępowania karnego.

Niezależnie od powyższych okoliczności należy podkreślić, iż odmowa skorzystania przez Prokuratora Generalnego ze środka przewidzianego w art. 328 § 1 kodeksu postępowania karnego nie ma charakteru orzeczenia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Odmowa taka nie oddziałuje bowiem w sposób władczy na sferę praw lub wolności danej osoby, w tym także tych, które związane są z określonymi gwarancjami o charakterze procesowym.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.