253

POSTANOWIENIE

z dnia 18 grudnia 2001 r.

Sygn. akt Ts 43/01

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski - przewodniczący

Marek Safjan - sprawozdawca

Jadwiga Skórzewska-Łosiak,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 6 lipca 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej pana Ryszarda Dźwigaja,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Ryszarda Dźwigaja wniesionej 4 kwietnia 2001 r. zarzucono, iż:

1) art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 1025 oraz art. 1026 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Określając podstawy wystąpienia z pierwszym z powyższych zarzutów skarżący wskazał, iż na podstawie zakwestionowanych przepisów Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 11 lipca 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00) odrzucił wniosek skarżącego o przywrócenie terminu do złożenia kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 lutego 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00). Zażalenie skarżącego na to postanowienie zostało następnie odrzucone przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 5 stycznia 2001 r. (sygn. akt V CZ 116/00). Zdaniem skarżącego oba te rozstrzygnięcia naruszają jego prawo do rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd, a ponadto pozbawiają go prawa do wniesienia kasacji. Skarżący podniósł, iż pod pojęciem “rozpatrzenia sprawy” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP należy rozumieć także możliwość wniesienia kasacji, jako zwykłego środka odwoławczego w postępowaniu cywilnym. Zakwestionowane regulacje, przewidujące wszakże w tym zakresie przymus adwokacki, uniemożliwiają skarżącemu skorzystanie z przysługującego mu prawa.

Określając podstawy wystąpienia z drugim ze wskazanych wyżej zarzutów, skarżący podniósł, iż postanowieniem z 20 października 2000 r. (sygn. akt IV Cz 897/00) Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Katowicach z 31 lipca 2000 r., którym to postanowieniem zatwierdzono plan podziału kwoty uzyskanej z egzekucji. Zdaniem skarżącego wskazane przez niego orzeczenie Sądu Okręgowego w Katowicach z 20 października 2000 r. narusza zasadę równości, pozbawiając go możliwości zaspokojenia roszczeń, w sytuacji gdy pozostali wierzyciele zostali zaspokojeni. Skarżący zarzucił, iż doszło do tego w związku z przewidzianym w art. 1025 oraz art. 1026 k.p.c. pierwszeństwem określonych kategorii wierzycieli, co sprzeczne jest z konstytucyjną zasadą równości określoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Postanowieniem z 6 lipca 2001 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, stwierdzając, iż w zakresie zarzutów odniesionych do art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 k.p.c. została ona wniesiona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Trybunał wskazał przy tym, iż postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r. nie spełnia cech orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, ponieważ nie zostało ono wydane na podstawie zakwestionowanych w skardze aktów normatywnych.

Trybunał Konstytucyjny uznał za oczywiście bezzasadny zarzut niezgodności art. 1025 oraz art. 1026 k.p.c. z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stwierdzając ponadto, iż zasada równości nie określa samodzielnie żadnego prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym podkreślił, iż zarzut niekonstytucyjności art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 k.p.c. polega na braku prawnej możliwości wniesienia kasacji do Sądu Najwyższego przez osobę, która nie jest reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego.

Zdaniem skarżącego, ostatnim orzeczeniem w sposób ostateczny zamykającym skarżącemu możliwość wniesienia kasacji było postanowienie Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r., które zostało wydane w toku instancji w oparciu o zakwestionowane w skardze regulacje prawne.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, skarga konstytucyjna powinna zostać wniesiona w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego rozstrzygnięcia kończącego przysługującą skarżącemu drogę prawną. Jak wynika z treści skargi konstytucyjnej skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych z wydaniem przez Sąd Okręgowy w Katowicach postanowienia z 11 lipca 2000 r. (sygn. akt IV Ca 76/00), a następnie przez Sąd Najwyższy postanowienia z 5 stycznia 2001 r. (sygn. akt V CZ 116/00).

W przypadku uznania, że ostateczne orzeczenie stanowi postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 11 lipca 2000 r. (sygn. IV Ca 76/00), zasadne jest ustalenie przyjęte w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego z 6 lipca 2001 r., iż nawet biorąc pod uwagę zawieszenie, wynikające ze złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, termin określony w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym upłynął przed złożeniem skargi konstytucyjnej.

Przyjęcie za ostateczne orzeczenie postanowienia Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2001 r. (sygn. V CZ 116/00), doręczonego skarżącemu 12 lutego 2001 r., umożliwia natomiast stwierdzenie dochowania terminu z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Bezpośrednią podstawę prawną tego orzeczenia stanowił jednak art. 393¹⁸ § 2 in principio w związku z art. 380 k.p.c. Jedynym bowiem powodem odrzucenia zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach było stwierdzenie, iż środek taki nie przysługuje. Wprawdzie w motywach uzasadnienia Sąd Najwyższy odniósł się do kwestii, że “z wniesieniem zażalenia łączy się przymus adwokacko radcowski stosownie do treści art. 393¹⁸ * 3 k.p.c.”. Można zatem uznać, że zaskarżone przepisy, a co najmniej art. 393¹⁸ * 3 k.p.c., stanowiły pośrednio podstawę prawną postanowienia SN z 5 stycznia 2001 r. Sam jednak zarzut niezgodności art. 393² § 1 oraz 393¹⁸ § 3 w związku z art. 393² § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP jest oczywiście bezzasadny. Wymóg sporządzenia kasacji przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 393² * 1 k.p.c.) oraz odpowiednie stosowanie tego wymogu do sporządzenia zażalenia do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające kasację (art. 393¹⁸ * 3 k.p.c.) nie jest bowiem sprzeczny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. W żadnym systemie prawnym nie istnieje bezwzględne i absolutne prawo do sądu, które nie podlegałoby jakimkolwiek ograniczeniom i które w konsekwencji stwarzałoby uprawnionemu nieograniczoną możliwość ochrony swych praw na drodze sądowej. Samo ukształtowanie postępowania przed sądem w sposób respektujący określone procedury, np. co do reprezentacji stron przed sądem, stanowi istotne i rzeczywiste ograniczenie prawa do sądu, konieczne jednak ze względu na inne wartości powszechnie szanowane w państwie prawnym, jak w szczególności bezpieczeństwo prawne, zasada legalizmu czy zaufanie do prawa (zob. wyrok TK z 10 maja 2000 r., K. 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109).

Ponieważ podstawy odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie odnoszącym się do art. 1025 oraz art. 1026 k.p.c. nie były przedmiotem zażalenia, Trybunał Konstytucyjny uznał, iż nie budzą one zastrzeżeń skarżącego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało nie uwzględniać zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 6 lipca 2001 r.