5

Orzeczenie

z dnia 7 stycznia 1992 r.

Sygn. akt (K. 8/91)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: wiceprezes TK Leonard Łukaszuk - sprawozdawca

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski

Kazimierz Działocha

Tomasz Dybowski

Antoni Filcek

Henryk Groszyk

Maria Łabor-Soroka - sprawozdawca

Wojciech Łączkowski

Remigiusz Orzechowski

Mieczysław Tyczka

Janina Zakrzewska

Protokolant: Mirosława Zadróżna

po rozpoznaniu w dniu 7 stycznia 1992 r. na rozprawie sprawy z wniosku Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznika Praw Obywatelskich z udziałem uczestników postępowania: Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Prokuratora Generalnego o zbadanie zgodności art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. Nr 78, poz. 462) z art. 1 i art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 14 i 26 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych,

orzeka:

przepis art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. Nr 78, poz. 462) w części wyłączającej dochodzenie na drodze sądowej roszczeń wynikających ze stosunku służbowego funkcjonariuszy Straży Granicznej jest niezgodny z art. 1 i art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny poza sentencją orzeczenia stwierdza, iż art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej jest niespójny z art. 14 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 i 168).

UZASADNIENIE

I

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznik Praw Obywatelskich złożyli wspólnie do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. Nr 78, poz. 462) z art. 1 i art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 14 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Wnioskodawcy w uzasadnieniu wniosku wyrazili pogląd, iż art. 36 ust. 2 wymienionej ustawy o Straży Granicznej wyłączający drogę sądową w stosunku do funkcjonariuszy tejże Straży Granicznej w zakresie dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego narusza konstytucyjne zasady: demokratycznego państwa prawnego (art. 1 Konstytucji) i równości obywateli (art. 67 ust. 2 Konstytucji).

Zdaniem wnioskodawców przyjęte w art. 36 ust. 2 powołanej ustawy uregulowanie prawne jest również sprzeczne z art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ratyfikowanego przez Polskę 3 marca 1977 r. (Dz.U. Nr 38, poz. 167), według którego: “Wszyscy ludzie są równi przed sądami i trybunałami. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny Sąd...” oraz z art. 26 tego Paktu, według którego: “Wszyscy są równi wobec prawa i są uprawnieni bez żadnej dyskryminacji do jednakowej ochrony prawnej.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że w demokratycznym państwie prawnym prawa i wolności obywatelskie stanowią nienaruszalną granicę dla wszystkich organów państwa. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek ograniczanie tych praw i wolności w imię przesłanek pozaprawnych (merytorycznych). Oznacza to w szczególności, zdaniem obydwu wnioskodawców, iż nie jest dopuszczalne pozbawienie określonej kategorii osób prawa podmiotowego dochodzenia swych roszczeń na drodze sądowej z tego tylko powodu, iż osoby te wykonują szczególny rodzaj pracy oparty na stosunku służbowym.

Wyrażona w art. 67 ust. 2 Konstytucji RP zasada równości praw obywateli również nie pozwala - jak twierdzą wnioskodawcy - na dowolne różnicowanie praw, w tym wypadku prawa do ochrony praw podmiotowych na drodze sądowej ze względu na rodzaj zatrudnienia (służby). Wnioskodawcy ponadto podnieśli, iż przyjmują szeroką koncepcję równości, nawiązującą do art. 2 i 26 Paktu Praw Politycznych i art. 14 Konwencji Europejskiej. Oba te akty zabraniają dyskryminacji osób (a więc arbitralnego ich traktowania) z uwagi na “jakikolwiek inny stan”, a nie tylko z punktu widzenia kryteriów sformułowanych expressis verbis w art. 67, 78 i 81 Konstytucji.

Wnioskodawcy ponadto wskazali - porównując treść kwestionowanego art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej z ustawami regulującymi stosunek służbowy innych podmiotów prawa charakteryzujących się cechami relewantnymi względem funkcjonariuszy Straży Granicznej - iż powołana ustawa byłaby aktualnie jedyną ustawą ograniczającą dochodzenie przed sądem administracyjnych roszczeń z tytułu stosunku służbowego.

Art. 196 § 1 kpa, jak podnieśli wnioskodawcy, w brzmieniu znowelizowanym (Dz.U. z 1990 r. Nr 34, poz. 201) ustanawia zasadę klauzuli generalnej w zakresie właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego, a tym samym zasadę zaskarżalności do tego sądu decyzji administracyjnych. Wyjątki od tej zasady są zawarte w art. 196 § 4 kpa. Mogą one nadto wynikać z ustaw szczególnych, wydanych po wejściu w życie cyt. ustawy nowelizującej kodeks. Wobec braku wyłączenia decyzji ze stosunku służbowego żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb ochrony porządku publicznego w art. 196 § 4 kpa i pomimo uchylenia wyłączeń ograniczających dopuszczalność zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego, wynikających z przepisów szczególnych, mocą art. 3 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. (Dz.U. Nr 34, poz. 201), ustawodawca zdecydował się na wyłączenie ochrony sądowej w stosunku do funkcjonariuszy Straży Granicznej w zakresie określonym w art. 36 ust. 2 o Straży Granicznej.

Wyłączenie takie narusza, zdaniem wnioskodawców, określone przepisy Konstytucji oraz obowiązujące Polskę przepisy prawa międzynarodowego.

Prezes NSA i Rzecznik Praw Obywatelskich wyrazili pogląd, że w aktualnym stanie prawnym po noweli Konstytucji z 1989 r. istnieje możliwość orzekania przez Trybunał Konstytucyjny w sprawach zgodności aktów normatywnych prawa wewnętrznego z obowiązującymi Polskę umowami i innymi aktami prawa międzynarodowego. Jak podają wnioskodawcy, w praktyce orzeczniczej Naczelnego Sądu Administracyjnego ukształtował się w sposób trwały pogląd, iż treść art. 1 Konstytucji RP nie ogranicza się do deklaracji politycznej, lecz stanowi wiążącą normę prawną, która musi być przestrzegana zarówno przez prawodawcę tworzącego nowe przepisy, jak też przez sądy stosujące przepisy wydane przed wejściem w życie tego artykułu w jego aktualnym brzmieniu.

Wejście w życie z dniem 1 stycznia 1990 r. zmiany art. 1 Konstytucji musi wpłynąć na zasadniczą zmianę wielu ocen prawa i nie jest bez znaczenia - w przekonaniu wnioskodawców - dla kwestii właściwości Trybunału Konstytucyjnego w rozważanym zakresie. To, że art. 1 Konstytucji w zmienionym nowelą z dnia 29 grudnia 1989 r. brzmieniu głosi, iż Polska jest demokratycznym państwem prawnym, zobowiązuje do dostosowania samej treści prawa, a także jego wykładni do standardów właściwych dla demokratycznych państw prawa. Wśród tych standardów wnioskodawcy widzą skuteczne kształtowanie prawa wewnętrznego przez wiążące dany kraj umowy (Pakty) międzynarodowe. W ich przekonaniu dotychczas przyjęte ograniczenia, o których istnieniu wnioskowano z art. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, wykluczające dopuszczalność badania zgodności z prawem międzynarodowym prawa wewnętrznego, muszą być poddane rewizji i reinterpretacji w świetle art. 1 Konstytucji.

Prokurator Generalny, przedstawiając w piśmie z dnia 16 października 1991 r. stanowisko w sprawie, stwierdził podobnie jak wnioskodawcy, że przepis art. 36 ust. 2 powołanej ustawy o Straży Granicznej jest niezgodny z art. 1 i art. 67 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 14 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych w tej tylko części, która dotyczy wyłączenia dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

Prokurator Generalny podzielił argumentację Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznika Praw Obywatelskich a ponadto podkreślił, iż wprawdzie w obowiązującej Konstytucji nie ma przepisu wyraźnie stanowiącego “prawo do sądu” (jak to czyniła Konstytucja RP z 17 marca 1921 r. w art. 98), jednak nie oznacza to, że u nas nie obowiązuje zasada “prawa do sądu”. Zasadę tę można wyprowadzić - w drodze wykładni - z art. 1 Konstytucji. Konsekwencją uregulowania art. 1 Konstytucji jest między innymi i to, że każdy obywatel RP i każdy szeroko rozumiany podmiot w RP powinien mieć zapewnioną możność dochodzenia swych praw przed niezawisłym sądem. Prawo do sądu jest bowiem gwarancją ładu prawnego oraz przestrzegania prawa przez wszystkich, tj. obywateli i inne podmioty oraz organy państwowe.

Skoro więc przepis art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej nie dopuszcza drogi sądowej dla funkcjonariuszy tej Straży, to jest on niezgodny z art. 1 Konstytucji, przy czym niezgodność ta nie dotyczy całego ustępu 2 art. 36 kwestionowanej ustawy, jak to wynikałoby z wniosku, lecz jedynie tego fragmentu zapisu, który pozbawia funkcjonariuszy Straży Granicznej prawa do sądu.

Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności na orzeczenie z dnia 28 maja 1991 r. w sprawie K. 1/91 i zawartej w uzasadnieniu tego orzeczenia formuły w przedmiocie równości wobec prawa, Prokurator Generalny stwierdził, że w kwestionowanym uregulowaniu prawnym mamy do czynienia z oczywistym zróżnicowaniem w sferze korzystania z prawa do sądu na niekorzyść funkcjonariuszy Straży Granicznej w porównaniu do innych funkcjonariuszy, np. Policji, Urzędu Ochrony Państwa, którym prawa takie przysługują.

W konsekwencji sytuacja prawna funkcjonariuszy Straży Granicznej, pozbawionych przepisem art. 36 ust. 2 przedmiotowej ustawy możliwości dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego na drodze sądowej, nie daje się pogodzić z postanowieniami art. 67 ust. 2 Konstytucji.

Prokurator Generalny zgodził się z poglądem Prezesa NSA i Rzecznika Praw Obywatelskich, że w aktualnym stanie prawnym, tj. po nowelizacji Konstytucji w 1989 r. istnieje możliwość badania przez Trybunał Konstytucyjny zgodności polskiego prawa z obowiązującymi Polskę umowami i innymi aktami prawa międzynarodowego. Nowe brzmienie art. 1 Konstytucji zobowiązuje do dostosowania do standardów właściwych dla demokratycznych państw nie tylko samej treści obowiązującego w Polsce prawa, ale także jego wykładni.

Zdaniem zatem Prokuratora Generalnego, przy ocenie legalności przepisu art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej należy uwzględnić także powszechnie obowiązujące regulacje prawa międzynarodowego, a przede wszystkim ratyfikowany przez Polskę Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych.

Oparcie się na pewnych rozwiązaniach przyjętych w umowach (paktach) międzynarodowych jest w ocenie Prokuratora Generalnego pomocne przy dokonywaniu właściwej wykładni przepisów Konstytucji RP oraz może zapewnić rozstrzyganie konfliktów umów (paktów) międzynarodowych z prawem wewnętrznym. Wyłączenie spod kognicji Trybunału Konstytucyjnego kontroli prawa międzynarodowego byłoby niezgodne z art. 1 Konstytucji RP.

II

Na rozprawie w dniu 7 stycznia 1992 r. Wnioskodawcy i Prokurator Generalny podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska.

Przedstawiciel Sejmu RP, który zajął stanowisko dopiero na rozprawie, wyjaśnił, iż nie zamierza bronić kwestionowanego przepisu w zakresie, w jakim wyłączono w nim dochodzenie na drodze sądowej roszczeń wynikających ze stosunku służbowego funkcjonariuszy Straży Granicznej, ponieważ w postępowaniu legislacyjnym w wyniku pewnego schematycznego postępowania nie uwzględniono odpowiedniego przepisu kodeksu postępowania administracyjnego.

Przedstawiciel Sejmu we wniosku końcowym uznał niezgodność art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej z art. 1 i 67 ust. 2 Konstytucji, uchylił się natomiast od zajęcia stanowiska w przedmiocie zgodności tego przepisu z art. 14 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

III

Na podstawie analizy zakwestionowanych przez wnioskodawców tekstów aktów prawnych i po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny ustalił i zważył co następuje.

Art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. Nr 78, poz. 462) stanowi: “Do mianowania funkcjonariusza na stanowisko służbowe, przenoszenia albo zwalniania z tych stanowisk właściwi są przełożeni: Komendant Główny Straży Granicznej i Komendanci oddziałów Straży Granicznej”.

Art. 36 ust. 2 tejże ustawy stanowi: “Od decyzji, o których mowa w ust. 1 funkcjonariuszowi służy odwołanie do wyższego przełożonego, z wyłączeniem dochodzenia roszczeń na drodze sądowej”.

Porównując treść art. 36 ust. 2 omawianej ustawy o Straży Granicznej z ustawami regulującymi stosunek służbowy innych podmiotów charakteryzujących się takimi samymi cechami istotnymi co funkcjonariusze Straży Granicznej, należy dojść do wniosku, że przedmiotowa ustawa pozostaje aktualnie jedyną ustawą szczególną, i to wydaną po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy Kpa (Dz.U. Nr 34, poz. 201) wprowadzającej generalną zasadę sądowej kontroli decyzji administracyjnych, wyłączającą drogę sądową w tych sprawach.

Dopuszczalność drogi sądowej co do roszczeń ze stosunku służbowego istnieje w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) oraz w ustawie z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych w brzmieniu ustalonym ustawą z 9 grudnia 1991 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL oraz w niektórych innych ustawach (Dz.U. Nr 113, poz. 491).

Ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 180 ze zm.) w art. 32 ust. 2 zawierała ograniczenie dochodzenia roszczeń przed sądem administracyjnym przez funkcjonariuszy Policji, jednakże ograniczenie to utraciło moc na podstawie art. 3 wspomnianej późniejszej ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego. Przepis ten stanowi bowiem, że: “tracą moc wszelkie przepisy szczególne, ograniczające dopuszczalność zaskarżenia decyzji administracyjnych do sądu administracyjnego”.

Tak więc art. 196 § 1 kpa w brzmieniu znowelizowanym ustanawia klauzulę generalną zaskarżalności do Naczelnego Sądu Administracyjnego w zasadzie wszystkich decyzji administracyjnych. Wyjątki od tej zasady są zawarte w art. 196 § 4 kpa. Przepis ten jednakże nie wyłącza dostępu do NSA w zakresie dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego przez żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb ochrony porządku publicznego.

Przystępując do rozpatrywania przedstawionego we wniosku problemu, Trybunał Konstytucyjny rozważył w pierwszej kolejności kwestię zgodności art. 36 ust. 2 powołanej ustawy o Straży Granicznej w części wyłączającej drogę sądową do dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego z art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 1 Konstytucji stanowi, że “Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Obowiązkiem ustawodawcy jest zatem takie stanowienie prawa, by nie naruszało ono podstawowych zasad wymienionych w tym przepisie.

Jednym z fundamentalnych założeń demokratycznego państwa prawnego jest zasada dostępu obywateli do sądu w celu umożliwiania im obrony ich interesów przed niezawisłym organem kierującym się wyłącznie obowiązującym w państwie prawem. W konsekwencji prawo do wymiaru sprawiedliwości przez sąd zajmuje tak ważne miejsce, że jakakolwiek wykładnia ścieśniająca art. 1 Konstytucji w tym zakresie nie odpowiadałaby ani celowi, ani charakterowi ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo jednostki do rzetelnego i publicznego procesu, w którym są rozstrzygane jej prawa o charakterze administracyjnym, cywilnym, a także do postępowania, w którym przedstawione są przeciwko niej zarzuty karne, wynika z zasady zawartej w art. 1 Konstytucji, iż Polska jest państwem prawnym. Za taką wykładnią art. 1 Konstytucji przemawia także art. 56 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, iż “wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne i sądy szczególne”. Przepis ten udostępnia obywatelowi szeroko drogę do wymiaru sprawiedliwości.

Odmowa wymiaru sprawiedliwości zawarta w kwestionowanym przepisie art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej funkcjonariuszom tej Straży w zakresie ich stosunków służbowych narusza zatem w ocenie Trybunału Konstytucyjnego wymieniony przepis art. 1 Konstytucji i jest z nim niezgodna.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej jest również niezgodny z art. 67 ust. 2 Konstytucji RP. Przepis ten wyraża konstytucyjną zasadę równości obywateli wobec prawa. Nie pozwala ona na rażące różnicowanie sytuacji obywateli, gdy chodzi o ochronę ich praw podmiotowych, a w szczególności wynikających ze stosunków pracy.

Trybunał Konstytucyjny w sprawach sygn. P. 2/87, U. 7/87, K. 1/88, K. 3/89, K. 1/90, K. 1/91 dokonał wykładni zasady równości. Polega ona na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być potraktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących.

Zasada art. 67 ust. 2 Konstytucji RP została naruszona z tego względu, że według przepisów dotyczących funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa i żołnierzy zawodowych mają oni prawo do sądu, gdy chodzi o ich roszczenia wynikające ze stosunku służbowego. Nie mają takiego prawa tylko funkcjonariusze Straży Granicznej, chociaż charakteryzują się tą samą cechą istotną w postaci takiego samego charakteru stosunku służbowego, w którym pozostają.

Za przyjętą przez Trybunał Konstytucyjny wykładnią art. 67 ust. 2 Konstytucji podobnie jak przy art. 1 Konstytucji, przemawiają przepisy art. 14 i 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Trybunał Konstytucyjny również w przeszłości w wielu sprawach powoływał się na argumentację wynikającą z aktów prawa międzynarodowego, wiążącego Polskę. Uczynił to zwłaszcza szeroko w sprawie sygn. K. 1/88, K. 6/89 (gdzie powołał się m.in. na art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych) oraz w sprawach sygn. U. 8/90, P. 2/87.

Także w rozpatrywanej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznał za stosowne przy wykładni art. 1 Konstytucji RP powołać się na art. 14 i 26 wymienionego Paktu ratyfikowanego 3 marca 1977 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 i 168). Według jego postanowień bowiem “każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd...”.

Jednakże Trybunał Konstytucyjny nie dokonał oceny zgodności kwestionowanego przepisu art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej z wymienionym Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych w takiej formie w jakiej czyni to badając zgodność ustawy z Konstytucją, ponieważ ani art. 33a ust. 1 Konstytucji, ani art. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie nadają takiej kompetencji Trybunałowi.

Zakres kompetencji Trybunału Konstytucyjnego jest ściśle wyznaczony przez art. 33a ust. 1 Konstytucji oraz przez przepisy art. 1, 2, 3, 4 ust. 1, 5 i 37 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (jedn. tekst Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470).

Wyłączenie spod jurysdykcji Trybunału umów międzynarodowych stało się oczywiste po wejściu w życie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1985 r. Nr 22, poz. 98).

Gdyby przyjąć, że przepis ustawy o TK w tym zakresie jest niezgodny z art. 33a ust. 1 Konstytucji przepis ten musiałby zostać zakwestionowany z punktu widzenia zgodności z Konstytucją i konieczne byłoby orzeczenie TK w tej sprawie.

Zgodnie z art. 1 wymienionej ustawy przedmiotowy zakres właściwości Trybunału obejmuje orzekanie o zgodności z Konstytucją aktów ustawodawczych a także o zgodności z Konstytucją i aktami ustawodawczymi - innych aktów normatywnych wydawanych przez naczelne i centralne organy państwowe.

Unormowania zawarte w wymienionych przepisach wskazują na to, że zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego został ukształtowany ze świadomym wyłączeniem umów międzynarodowych jako samoistnego punktu odniesienia przy kontroli konstytucyjności prawa.

Dlatego też Trybunał Konstytucyjny nie podzielił argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu wniosku, że art. 33a ust. 1 Konstytucji poprzez art. 1 Konstytucji w brzmieniu ustawy z 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji (Dz.U. Nr 75, poz. 444) pozwala na zmianę kompetencji Trybunału.

Chociaż istnienie art. 1 Konstytucji ma ważny wpływ na interpretację pozostałych jej przepisów, granice tej interpretacji muszą być jednak wyznaczone przez reguły wykładni. Posługując się wykładnią logiczno-językową nie da się wyprowadzić wniosku, że art. 1 Konstytucji zmienił kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, które reguluje art. 33a Konstytucji. Inna interpretacja prowadziłaby - wbrew pozorom - do lekceważenia norm Konstytucji poprzez taką jej wykładnię, w której mieścić by się mogło wszystko.

Trybunał Konstytucyjny uznał w pełni za uzasadniony pogląd wnioskodawców, że art. 36 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej jest niespójny z art. 14 i 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że Rzeczpospolita Polska przez ratyfikowanie Paktów (umów) jest nimi związana, wobec czego powinny one być stosowane, w tym także przez sądy i to na zasadzie proprio vigore, chyba że z treści i sposobu sformułowania umowy (Paktu) międzynarodowej wynika, że nie jest to akt samowykonalny.

Trybunał Konstytucyjny licząc się z faktem obowiązywania Paktów (umów) uwzględnia je, ale jedynie w toku wykładni przepisów Konstytucji. Dlatego orzekając w obecnym stanie prawnym Trybunał Konstytucyjny mógł dać temu wyraz tylko przy okazji dokonywania wykładni art. 1 Konstytucji RP, natomiast nie mógł uczynić tych paktów samoistną podstawą orzekania.

Wskazane względy sprawiły, że TK zwrócił uwagę na stosunek art. 36 ust. 2 kwestionowanej ustawy do art. 14 i 26 Paktów, ale poza sentencją orzeczenia.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 1, art. 2 i art. 4 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym orzekł niezgodność przepisu art. 36 ust. 2 o Straży Granicznej w zakwestionowanej części z art. 1 i 67 ust. 2 Konstytucji.