WYROK Z DNIA 25 MAJA 2001 R.
( WKN 10/01 )


1. Z faktu, że nadzwyczajne złagodzenie kary w sposób określony w art.
60 § 7 k.k. następuje, gdy ,, czyn zagrożony jest alternatywnie karami
wymienionymi w art. 32 pkt 1 - 3 " nie wynika, iż wszystkie te kary muszą być
przewidziane w każdym wypadku, możliwa jest bowiem ich różna konfiguracja.

2. Zastosowaniu art. 60 § 7 k.k. nie stoi na przeszkodzie fakt, że czyn
zagrożony jest alternatywnie nie tylko karami wymienionymi w art. 32 pkt 1 - 3
k.k., lecz także ( jak np. czyn określony w art. 338 § 2 k.k. ) karą aresztu
wojskowego, a to m.in. ze względu na treść art. 322 § 1 k.k. in fine.

Przewodniczący : sędzia SN płk M. Buliński,

sędzia SN płk A. Kapłon, sędzia WSO deleg. do SN płk R. Chmielewski
( sprawozdawca )

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej : płk F. Szymański
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2001 r. sprawy Mariusza K.,
skazanego z art. 338 § 2 k.k. z powodu kasacji, wniesionej przez Z-cę
Prokuratora Generalnego - Naczelnego Prokuratora Wojskowego na niekorzyść
skazanego od wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. z dnia 25
października 2000 r.,
u c h y l i ł w całości wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. z dnia
25 października 2000 r. i p r z e k a z a ł niniejszą sprawę do ponownego
rozpoznania sądowi pierwszej instancji,
U z a s ad n i e n i e

Wyrokiem z dnia 25 października 2001 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy
w W. uznał Mariusza K. winnym dopuszczenia się występku określonego w art.
338 § 2 k.k. i odstąpił od wymierzenia kary w oparciu o treść art. 60 § 1 k.k. w
zw. z art. 54 § 1 k.k. oraz art. 60 § 7 k.k. i art. 61§1 k.k., ponadto na zasadzie art.
49 k.k. orzekł świadczenie pieniężne w kwocie 300 zł na rzecz PCK.
Orzeczenie powyższe uprawomocniło się w dniu 3 listopada 2001 r.
i zostało skierowane do wykonania.
W dniu 13 kwietnia 2001 r. od powyższego orzeczenia na niekorzyść
skazanego kasacje w trybie 521 k.p.k. złożył Z-ca Prokuratora Generalnego -
Naczelny Prokurator Wojskowy, zarzucając rażące naruszenie prawa karnego
materialnego i wnosił o jego uchylenie w całości oraz przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W kasacji podniesiono, iż
naruszenie prawa materialnego polegało na obrazie ,,(...) art. 60 § 7 kk
polegające na niesłusznym zastosowaniu tego przepisu wobec oskarżonego
Mariusza K., któremu przypisano w wyroku skazującym dokonanie
przestępstwa z art. 338 § 2 kk, tj. występku nie zagrożonego karą grzywny obok
kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności i przez to nie
spełniającego warunku alternatywnego zagrożenia karami wymienionymi w
art.32 pkt 1-3 kk, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia, poprzez
bezpodstawne zastosowanie instytucji odstąpienia od wymierzenia kary,",
a ponadto obrazą ,,art. 324 § 2 kk, mającego istotny wpływ na treść wyroku,
polegające na orzeczeniu wobec Mariusza K., pełniącego podczas orzekania
zasadniczą służbę wojskową, środka karnego w postaci świadczenia
pieniężnego, który ustawa zakazuje stosować wobec żołnierzy służby
zasadniczej."
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wnioski kasacji uznać należy za zasadne, a jej wywody jedynie w części.
Ze wszech miar słuszny jest pogląd wyrażony w kasacji o obrazie w
orzeczeniu Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. art. 324 § 2 k.k. Z treści
przywołanego przepisu wynika generalny zakaz stosowania wobec żołnierzy
służby zasadniczej, środka karnego, w postaci świadczenia pieniężnego,
określonego w art. 39 pkt 7 k.k.. Stosunek pomiędzy wskazanymi przepisami
kształtuje się w oparciu o zasadę specjalności i polega na pojęciowym
zawężeniu w normie szczególnej kręgu podmiotów do, których można stosować
normę ogólną (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2000 r.
N WKN 9/00, OSNKW 2000, z. 9-10, poz.82).
Zatem skoro obraza prawa materialnego polega między innymi na
postąpieniu wbrew wyraźnemu ustawowemu zakazowi, to w realiach
przedmiotowej sprawy orzeczenie wobec żołnierza służby zasadniczej -
Mariusza K. świadczenia pieniężnego musi skutkować uchylenie takiego
orzeczenia.
W dalszej kolejności rozważenia wymaga zarzut kasacji obrazy art. 60
§ 7 k.k. Ratio legis wskazanego przepisu tkwi w możliwości orzeczenia środka
karnego, jeżeli czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną, ograniczeniem
wolności albo pozbawienia wolności. Kluczowym więc problemem pozostaje
wyjaśnienie wyrażenia ustawowego alternatywnie.
Wykorzystując wypracowane przez naukę i praktykę prawniczą reguły
interpretacji językowo - logicznej wykładni prawa, które powinny być zawsze
punktem wyjścia do interpretacji tekstu prawnego, skonstatować wypada, iż
kodeks karny nie zawiera ustawowego określenia (definicji legalnej), co należy
rozumieć pod pojęciem alternatywnie. Dlatego też etymologicznemu znaczeniu
tego określenia należy przypisać decydujące znaczenie, a według niego
alternatywnie oznacza m.in. możliwość wyboru jednej z dwóch możliwości,
(Słownik Języka Polskiego, pod red. M.Szymczaka, Warszawa 1999,PWN);
taki, który może być wybrany zamiast czegoś innego ( Inny Słownik Języka
Polskiego; pod red. M. Bańko, PWN, Warszawa 2000); konieczność wyboru
jednej z dwu wykluczających się możliwości, (Mały Słownik Języka Polskiego;
pod red. E. Sobol, PWN, Warszawa 1994).
Zatem skoro alternatywnie oznacza możliwość wyboru, to
zaprezentowany w zarzutach kasacji pogląd, iż dla stosowania art. 60 §7 k.k.
musi zaistnieć zagrożenie wszystkimi karami wymienionymi w art. 32 pkt 1-3
k.k. należy odrzucić. Wykładnia prawa nie może prowadzić ad absurdum.
Implementując tę oczywistą regułę Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że
prawodawca stwarzając możliwość nadzwyczajnego łagodzenia kary, poprzez
odstąpienie od jej wymierzenia i poprzestaniu na orzeczeniu jedynie środka
karnego, nie mógł wykluczyć czynów teoretycznie charakteryzujących się
mniejszym ładunkiem szkodliwości społecznej, gdyż za takie należałoby uznać
czyny zagrożone jedynie grzywną albo karą ograniczenia wolności, a zezwolić
na stosowanie tej instytucji do czynów zagrożonych grzywną, ograniczeniem
wolności albo pozbawienia wolności, a więc teoretycznie o większym ciężarze
gatunkowy. Przyjęcie odmiennej interpretacji treści art. 60 § 7 k.k. musiałoby
oznaczać konieczność zaakceptowania braku racjonalności ustawodawcy w
posługiwaniu się prawidłami techniki legislacyjnej.
Można zatem, w oparciu o powyższe ustalenia jak i kierując się regułami
celowościowymi zasadnie przyjąć, iż prawodawca formułując dyspozycje art.
60 § 7 k.k., odniósł cechę alternatywności, do różnych konfiguracji kar
wymienionych w art. 32 pkt 1-3 k.k., a nie jedynie do przypadków gdy
występują one łącznie.
W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że Wojskowy Sąd Garnizonowy
w W. nadzwyczajnie łagodząc Mariuszowi K. karę, poprzez odstąpienie od jej
wymierzenia w związku z dopuszczeniem się występku zagrożonego karą
ograniczenia wolności, aresztu wojskowego do roku albo pozbawienia wolności
(art. 338 §2 k.k.) nie naruszył przepisów prawa materialnego.
Zważywszy, iż występek określony w art. 338 § 2 k.k. oprócz zagrożenia
karą ograniczenia wolności i pozbawienia wolności przewiduje także możliwość
wymierzenia kary aresztu wojskowego, powstaje pytanie, czy w związku z tym,
że kary tej nie statuuje art. 32 pkt 1-3 k.k., można wobec sprawcy tego czynu
stosować nadzwyczajne złagodzenie kary określone w art. 60 § 7 k.k.
Wydaje się, iż pomimo że kara aresztu wojskowego nie jest rodzajowo
tożsama karze pozbawienia wolności, to z tych samych względów, które
przytoczono wyżej (racjonalność ustawodawcy i reguły celowościowe) nie
sposób wykluczyć możliwości stosowania art. 60 § 7 k.k. do sprawców czynów
zagrożonych oprócz karami wymienionymi w art. 32 pkt 1-3 k.k. także karą
aresztu wojskowego. Tym bardziej, że gdyby uznać zasadność poglądu
odmiennego, to nie można by do takich sprawców stosować także i innych
instytucji karnego prawa materialnego, jak choćby obostrzenia górnej granicy
ustawowego zagrożenia, czy odstąpienia od wymierzenia kary (art. 38 §1 k.k. i
art. 59 k.k.)
Stanowisko w kwestii dopuszczalności stosowania cyt. przepisów także do
sprawców czynów zagrożonych również karą aresztu wojskowego
zdecydowanie wspiera treść art. 322 §1 k.k.(in fine) nakazujący stosować do
tej kary odpowiednio przepisy o karze pozbawienia wolności.
Z tych też wszystkich względów sąd pierwszej instancji, przy ponownym
rozpoznaniu przedmiotowej sprawy, może po raz kolejny rozważyć kwestię
ewentualnego stosowania art. 60 § 7 kk, jednakże jeżeli zdecyduje się na takie
rozstrzygnięcie, to powinien orzec środek karny dopuszczalny do stosowania
wobec żołnierza służby zasadniczej.