117

WYROK Z DNIA 24 SIERPNIA 2005 R.
WK 17/05

Użyty w art. 671a k.p.k. zwrot, w myśl którego sprawę w wypadku
określonym w tym przepisie wojskowy sąd garnizonowy ,,rozpoznaje
jednoosobowo również na rozprawie głównej", wyklucza w tym wypadku
możliwość jakiejkolwiek innej obsady sądu.

Przewodniczący: sędzia SN W. Błuś.
Sędziowie SN: J. B. Rychlicki, Z. Stefaniak (sprawozdawca).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J.
Ciepłowski.

Sąd Najwyższy w sprawie szer. rez. Łukasza P., szer. rez. Rafała B. i szer. rez.
Dariusza M., skazanych za popełnienie przestępstwa określonego w art. 158 § 1 k.k.
i inne, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 24 sierpnia 2005 r.
kasacji na niekorzyść, wniesionej przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego od
wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w K. z dnia 2 marca 2005 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę p r z e k a z a ł Wojskowemu Sądowi
Garnizonowemu w K. do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e :

Wojskowy Prokurator Garnizonowy w K. oskarżył:
szer. rez. Łukasza P. o to, że:
1. w dniu 4 listopada 2004 r. około godz. 22 15 , na osiedlu Gwardii Ludowej w
G., chcąc aby inne osoby, a to szer. Dariusz M. i szer. Rafał B. dokonały czynu
zabronionego, nakłaniał wymienionych do wzięcia udziału w pobiciu Krzysztofa C.
i Romana W., w wyniku czego wymienieni dokonali pobicia Krzysztofa C., w ten
sposób, że uderzali pokrzywdzonego rękami w okolice twarzy i tułowia oraz kopali
go, narażając tym samym na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, albo
nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub 157 § 1 k.k.,
tj. o popełnienia przestępstwa określonego w art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 158 § 1
k.k.,
2. w dniu 4 listopada 2004 r. około godz. 22 15 , na Osiedlu Gwardii Ludowej w
G., naruszył nietykalność cielesną Romana W. w ten sposób, że uderzył
pokrzywdzonego pięścią w brzuch oraz odepchnął go rękami, w wyniku czego
pokrzywdzony wpadł na szybę wystawową sklepu powodując jej potłuczenie,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 217 § 1 k.k.;
szer. rez. Rafała B. oraz szer. rez. Dariusza M. o to, że: w dniu 4 listopada 2004
r. około godz. 22 15 , na Osiedlu Gwardii Ludowej w G., działając wspólnie i w
porozumieniu wzięli udział w pobiciu Krzysztofa C. w ten sposób, że uderzali
wymienionego pięściami w okolice głowy i tułowia oraz kopali go, przez co narazili
pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie
skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub 157 § 1 k.k.,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 158 § 1 k.k.,
przy czym, wnosząc akt oskarżenia prokurator wskazał, że wszyscy oskarżeni
pozostają na wolności.
Zarządzeniem z dnia 31 grudnia 2004 r. Prezes Wojskowego Sądu
Garnizonowego w K. wyznaczył termin rozprawy głównej w sprawie ww.
oskarżonych oraz określił skład sądzący - w osobach jednego sędziego i dwóch
ławników.
Zgodnie z tym zarządzeniem przeprowadzono rozprawę i w dniu 2 marca 2005 r.
Wojskowy Sąd Garnizonowy w K. wydał wyrok, w którym orzekł, że uznaje
,,oskarżonych szeregowych rezerwy Łukasza P., Rafała B. i Dariusza M. za
winnych popełnienia zarzucanych im czynów określonych w art. 18 § 2 k.k. w zw. z
art. 158 § 1 k.k. i art. 217 § 1 k.k. odnośnie do oskarżonego szer. rez. Łukasza P. i w
art. 158 § 1 k.k. odnośnie do oskarżonych Rafała B. i Dariusza M." i za to skazał
ich:
- szer. Łukasza P. za czyn pierwszy na podstawie art. 158 § 1 k.k. na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności, zaś za czyn drugi na podstawie art. 217 § 1 k.k. na
karę 3 miesięcy pozbawienia wolności i jednocześnie w miejsce wymierzonych kar
jednostkowych orzekł karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat, a ponadto zobowiązał go do
przeproszenia w formie pisemej pokrzywdzonych Krzysztofa C. oraz Romana W.,
w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się wyroku, a także do
powstrzymywania się od nadużywania alkoholu w okresie próby;
- szer. rez. Rafała B. i szer. rez. Dariusza M., każdego na podstawie art. 158 § 1
k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na okres próby 2 lat oraz obowiązku przeproszenia w formie pisemnej
Krzysztofa C. w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się wyroku i
powstrzymywania się od nadużywania alkoholu w okresie próby.
Powyższy wyrok uprawomocnił się z dniem 10 marca 2005 r., gdyż żadna ze
stron nie wniosła środka odwoławczego.
W dniu 21 lipca 2005 r. Naczelny Prokurator Wojskowy wniósł na niekorzyść
wszystkich skazanych kasację, w której zarzucił ,,uchybienie w postaci
bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.,
polegającej na procedowaniu oraz wydaniu wyroku przez sąd nienależycie
obsadzony, gdyż orzekający w składzie ławniczym, podczas gdy do orzekania w
niniejszej sprawie właściwy był wyłącznie skład jednoosobowy, gdyż oskarżonym
zarzucono popełnienie przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności
nieprzekraczającą 5 lat oraz pozostawali oni na wolności" i w związku z tym wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojskowemu
Sądowi Garnizonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Naczelnego Prokuratora Wojskowego jest zasadna i to w stopniu
oczywistym. Podniesiony w niej problem obsady sądu ma w praktyce orzeczniczej
praworządnościowe znaczenie. W licznych orzeczeniach Sąd Najwyższy
wskazywał, że nienależyta obsada sądu zachodzi wtedy, gdy skład sądu
orzekającego w konkretnej sprawie jest różny od tego, który jest przewidziany w
ustawie do rozpoznania spraw określonej kategorii, w sądzie danego szczebla i w
określonym trybie. Innymi słowy - jeżeli w ustawie przewidziano wyłącznie jako
właściwy jeden skład sądu, to w takim przypadku wszelkie inne składy sądu, które
nie mogą być wyznaczone na podstawie ustawy, są oczywiście niewłaściwe. W
takim
padk (gd sąd b ł nienależ cie obsad on ) art 439 § 1 pkt 2 k p k
nakazuje bezwzględne uchylenie zaskarżonego orzeczenia i to niezależnie od granic
zaskarżenia, podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia.
Z punktu widzenia tego przepisu jest obojętne, czy owa ,,nienależytość" wyrażała
się w tym, że sąd orzekał w składzie większym niż wymagany ustawą, czyli niejako
,,lepszym", czy też w składzie mniejszym niż wymagany ustawowo - tj. niejako
,,gorszym".
Wprowadzając w art. 1 pkt 244 ustawy z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks
postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie
informacji niejawnych (Dz.U. Nr 17, poz. 155) z dniem 1 lipca 2003 r. nowy
przepis - art. 671a k.p.k. ustawodawca nakazał wojskowemu sądowi
garnizonowemu rozpoznawać jednoosobowo, również na rozprawie głównej,
sprawy o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5
lat lub karą łagodniejszą, jeżeli oskarżony pozostaje na wolności. W ten sposób
ustanowiony został wyjątek od ogólnej zasady wyrażonej w art. 28 § 1 k.p.k., że na
rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
Zwrot ,,rozpoznaje jednoosobowo również na rozprawie głównej" jest
stwierdzeniem kategorycznym i wykluczającym jakąkolwiek alternatywę.
Tak więc, w sytuacji, gdy do wojskowego sądu garnizonowego wpływa sprawa o
przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat lub karą
łagodniejszą, jeżeli oskarżony pozostaje na wolności, to prezes tego sądu, w
pisemnym zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy głównej, musi wyznaczyć, jako
jedynie właściwą do jej rozpoznania, jednoosobową obsadę sądu.
W tej sprawie tak jednak nie uczyniono, bo mimo że oskarżeni Łukasz P., Rafał
B. i Dariusz M. pozostawali na wolności, a zarzucono im popełnienie czynów, z
których każdy był zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat lub
karą łagodniejszą - prezes sądu, zarządzeniem z dnia 31 grudnia 2004 r. wyznaczył
trzyosobowy skład sądu (sędziego i dwóch ławników) i sąd ten, w tym
nienależytym składzie, bo nie jednoosobowo, składzie wydał w dniu 2 marca 2005
r. orzeczenie.
W tym stanie rzeczy, zaistnienie okoliczności, o której mowa w art. 439 § 1
k.p.k., powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego kasacją wyroku, jako
orzeczenia wydanego przez sąd nienależycie obsadzony i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.