WYROK Z DNIA 24 KWIETNIA 2008 R
WA 13/08

Przepis w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 15 marca 2007 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 766),
ma zastosowanie również do sytuacji, w których zawieszenie postępowania
albo odroczenie rozprawy miało miejsce przed dniem wejścia ustawy w ży-
cie, zaś brak woli kontynuowania rozprawy (po odroczeniu albo po podjęciu
zawieszonego postępowania) został wyrażony przez sąd w składzie do-
tychczasowym (ławniczym) po wejściu ustawy w życie.

Przewodniczący: sędzia SN W. Maciak.
Sędziowie SN: Z. Stefaniak, A. Tomczyk (sprawozdawca).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J. Balcerak.

Sąd Najwyższy w sprawie ppłka Jerzego K., oskarżonego o popeł-
nienie przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k., po rozpoznaniu w
Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2008 r. apelacji wniesio-
nej przez prokuratora na niekorzyść od wyroku Wojskowego Sądu Okrę-
gowego w P. z dnia 20 grudnia 2007 r.

u t r z y m a ł w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście
bezzasadną (...).




Z U Z A S A D N I E N I A :

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2007 r., Wojskowy Sąd Okręgowy w P.
uniewinnił oskarżonego ppłka Jerzego K. od popełnienia zarzucanego mu
czynu, kwalifikowanego w akcie oskarżenia z art. 231 § 1 k.k. (...).
Wyrok ten zaskarżył w całości, na niekorzyść oskarżonego, prokura-
tor Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w W. i zarzucając ,,błąd w ustale-
niach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na
jego treść a polegający na uznaniu wyjaśnień ppłk. rez. Jerzego K., za wia-
rygodne znajdujące potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodo-
wym, z jednoczesnym zmarginalizowaniem zeznań świadków, (...) oraz
błędnej ich ocenie w zestawieniu z dowodem z dokumentu (...) i w następ-
stwie tego na uniewinnieniu ppłk. Jerzego K. od zarzutu popełnienia prze-
stępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k.", wniósł o ,,uchylenie zaskarżone-
go wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji" (...).
W pisemnej odpowiedzi na apelację obrońca oskarżonego wniósł o
jej oddalenie, a w konsekwencji utrzymanie wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 20 grudnia 2007 r. w mocy wskazując, iż zarzut
błędu w ustaleniach faktycznych stanowi jedynie polemikę z prawidłową
oceną materiału dowodowego dokonaną przez sąd pierwszej instancji (...).
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej, popierając apelację, w
pisemnym wniosku podtrzymywanym na rozprawie apelacyjnej wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku z powodu zaistnienia bezwzględnej przy-
czyny odwoławczej w postaci niewłaściwej obsady sądu i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w
P. Powołał się przy tym na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008
r., WA 4/08 (niepublik.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Z uwagi na treść wniosku prokuratora Naczelnej Prokuratury Woj-
skowej w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć kwestię ewentualności
zaistnienia w rozpoznawanej sprawie bezwzględnej przyczyny odwoław-
czej, bowiem stwierdzenie jej występowania obliguje sąd odwoławczy do
uchylenia zaskarżonego wyroku niezależnie od granic zaskarżenia i pod-
niesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia.
Wniosek prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej związany jest
ze zmianą składu sądu pierwszej instancji wynikającą z wejścia w życie
ustawy z dnia 15 marca 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz o zmianie niektó-
rych innych ustaw (Dz. U. Nr 112, poz. 766), która w art. 18 pkt 1 wprowa-
dziła nowe brzmienie art. 28 § 1 k.p.k.: ,,Na rozprawie głównej sąd orzeka w
składzie jednego sędziego...". Ustawa ta weszła w życie w dniu 28 lipca
2007 r., a więc w czasie trwania postępowania jurysdykcyjnego w sprawie
będącej przedmiotem rozpoznania, w której wystąpiła następująca sytuacja
procesowa:
W dniu 15 marca 2007 r. Sąd meriti, orzekający w składzie ławni-
czym, odroczył rozprawę wskazując, że nowy jej termin zostanie wyzna-
czony z urzędu.
Po różnych perturbacjach ostatecznie nowy termin rozprawy wyzna-
czono na dzień 4 grudnia 2007 r., a więc już po wejściu w życie ustawy
zmieniającej.
Sąd w tym terminie wyszedł na salę w składzie dotychczasowym
(ławniczym) i po wywołaniu sprawy oraz sprawdzeniu obecności stwierdził,
że na podstawie art. 404 § 2 k.p.k. rozprawę odroczoną prowadzi się od
początku, tyle, że jednoosobowo. W tym postąpieniu prokurator Naczelnej
Prokuratury Wojskowej dopatrzył się uchybienia o randze bezwzględnej
przyczyny odwoławczej, uznał bowiem, że w świetle przepisu art. 18 ust. 1
ustawy zmieniającej sąd meriti powinien rozpoznać sprawę w składzie do-
tychczasowym, ponieważ do prowadzenia sprawy w składzie wprowadzo-
nym ustawą zmieniającą upoważniała jedynie sytuacja, w której już po wej-
ściu w życie ustawy zmieniającej skład dotychczasowy (ławniczy) posta-
nowi rozprawę odroczyć, a następnie nie wyrazi woli jej kontynuowania.
Jak zaznaczono wyżej, powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15
lutego 2008 r., WA 4/08, który jednak zapadł - co należy podkreślić - w
nieco innej sytuacji procesowej.
Abstrahując jednak od tego, dla rozstrzygnięcia zasadności wniosku
prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej konieczne jest poddanie
analizie przepisu intertemporalnego, regulującego sposób postępowania w
sprawach, w których rozpoczęto rozprawę główną i niezakończonych pra-
womocnym orzeczeniem do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, a
które według przepisów dotychczasowych rozpoznawane były z udziałem
ławników. Zagadnienie to reguluje przepis art. 18 ust. 1 ustawy zmieniają-
cej, która wprowadza zasadę ciągłości prawa dotychczasowego. Tak więc
- zgodnie z tą regulacją - w sprawach, w których rozpoczęto rozprawę
główną i niezakończonych prawomocnym orzeczeniem do dnia wejścia w
życie ustawy (zmieniającej - dopisek SN), a które według przepisów do-
tychczasowych rozpoznawane były z udziałem ławników, stosuje się prze-
pisy dotychczasowe.
Od zasady tej analizowany przepis wprowadza jednak wyjątki, które
opisuje następująco: ,,w razie jednak zawieszenia postępowania lub odro-
czenia rozprawy, jeżeli po odroczeniu albo po podjęciu zawieszonego po-
stępowania rozprawa nie jest prowadzona w dalszym ciągu, a także w ra-
zie ponownego rozpoznawania sprawy, postępowanie toczy się według
przepisów w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą".
I tu nasuwa się podstawowe dla rozstrzygnięcia zaistniałego proble-
mu pytanie, a mianowicie czy owo zawieszenie postępowania lub odrocze-
nie rozprawy ma nastąpić po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej i
być dokonane w składzie dotychczasowym (ławniczym), czy też analizo-
wany przepis obejmuje również sytuacje już istniejące w dacie wejścia
ustawy zmieniającej w życie. Stylizacja analizowanego fragmentu art. 18
ust. 1 (po średniku), a zwłaszcza sformułowanie: ,,w razie jednak zawie-
szenia postępowania lub odroczenia rozprawy" oraz ,,w razie ponownego
rozpoznania sprawy" skłaniałoby do wniosku, że nie można stosować
przepisów w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą w sytuacji niepodję-
cia przez sąd orzekający w składzie dotychczasowym decyzji o zawiesze-
niu postępowania lub odroczeniu rozprawy po wejściu w życie ustawy
zmieniającej. Wszak wskazywana stylizacja przepisu wyraźnie rozróżnia
dwie sytuacje nakazujące stosowanie przepisów nowych:
- pierwszą, gdzie musi nastąpić zawieszenie postępowania lub odro-
czenie rozprawy i nie ma woli kontynuowania rozprawy (rozprawa nie jest
prowadzona w dalszym ciągu)
- drugą, gdzie następuje ponowne rozpoznanie (dla której obojętny
jest moment uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania).
Wynik zaprezentowanej wykładni gramatycznej prowadzi do wniosku,
że ponowne rozpoznanie sprawy zawsze będzie się odbywać pod rządami
przepisów nowych, zaś prowadzenie rozprawy od początku (po odroczeniu
lub podjęciu zawieszonego postępowania) co jest przecież zasadą, jedynie
wówczas, gdy decyzja o zawieszeniu postępowania lub odroczeniu roz-
prawy nastąpi już pod rządami przepisów w brzmieniu wprowadzonym
ustawą zmieniającą, ale w składzie dotychczasowym (tak też Sąd Najwyż-
szy w powołanym przez prokuratora judykacie). Oczywiście nie można ad
hoc stwierdzić, że wynik tej wykładni jest błędny, wszak nie może ujść z
pola widzenia jednoznacznie wyrażona przez ustawodawcę wola kończe-
nia spraw rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej w
składzie dotychczasowym (ławniczym). Jednakże niezależnie od rzeczywi-
stego zamiaru ustawodawcy stylizacja analizowanego przepisu może na-
suwać istotne wątpliwości co do racjonalności takiej regulacji; w czym bo-
wiem tkwi różnica między ponownym rozpoznaniem sprawy (które zawsze
musi nastąpić ,,od początku") od rozpoznania sprawy ,,od początku", co jest
i było zasadą zarówno po podjęciu zawieszonego postępowania, jak i po
odroczeniu rozprawy.
W zaistniałej sytuacji, w której wykładnia gramatyczna nie daje nie-
wątpliwie jednoznacznej odpowiedzi na zasadnicze pytanie o skład sądu
właściwy do rozpoznania sprawy w sytuacji opisanej w zdaniu do średnika
art. 18 ust. 1 ustawy zmieniającej, należy odwołać się do wykładni syste-
mowej, która jest możliwa na bazie przepisów ust. 2 i 3 art. 18 tejże ustawy
zmieniającej. Dotyczy ona przecież innych postępowań (w ramach proce-
dury karnej - ust. 2 oraz postępowania regulowanego inną ustawą proce-
sową - ust. 3). Analiza tych przepisów wskazuje bardzo znamienną sytu-
ację: otóż w stanach rzeczy objętych regulacją intertemporalną w ramach
ustępu 2 i 3 art. 18 ustawy zmieniającej ustawodawca dostrzegł dwa różne
układy procesowe: pierwszy, w którym określoną czynność dokonano
przed wejściem w życie ustawy zmieniającej (w ust. 2: jeśli prośbę o uła-
skawienie wniesiono przed dniem wejścia w życie ustawy); drugi - jeśli
uczyniono to po tym terminie (w ust. 3: ,,w razie uchylenia orzeczenia i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd drugiej instancji
lub Sąd Najwyższy po dniu wejścia w życie ustawy ..."). Miał więc świado-
mość, że ustawa zmieniająca ,,zastanie" w dniu wejścia w życie różne sytu-
acje procesowe i rolą przepisu przejściowego jest te sytuacje uregulować.
Jeśli więc z powołanych przepisów ust. 2 i 3 art., 18 ustawy zmieniającej
wynika, że ustawodawca uzależniał regulację określonych stanów rzeczy
od cezury czasowej wejścia tej ustawy w życie, to zapewne uczyniłby to i w
analizowanym ustępie 1. Skoro tego wyraźnie nie zastrzegł, np. sformuło-
waniem ,,w razie jednak zawieszenia postępowania lub odroczenia rozpra-
wy po dniu wejścia ustawy w życie ..." uznać należy, że stany procesowe w
postaci zawieszonego postępowania i odroczonej rozprawy ustawa zmie-
niająca ,,chwytała w locie".
Podsumowując, przepis art. 18 ust. 1 ustawy zmieniającej ma zasto-
sowanie również do sytuacji, w których zawieszenie postępowania albo od-
roczenie rozprawy miało miejsce przed dniem wejścia ustawy w życie, zaś
brak woli kontynuowania rozprawy (po odroczeniu albo po podjęciu zawie-
szonego postępowania) został wyrażony przez sąd w składzie dotychcza-
sowym (ławniczym) po wejściu ustawy w życie.
Artykułowane wcześniej wątpliwości oraz wynik wykładni gramatycz-
nej uznać więc należy za niewłaściwe i zrzucić na karb niedoskonałości le-
gislacyjnej analizowanego tekstu normatywnego.
Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy podkre-
ślenia wymaga, że sąd w składzie dotychczasowym w sposób zgodny z
regulacjami przepisu przejściowego wywołał sprawę po odroczeniu i nie
wyraził woli prowadzenia rozprawy w dalszym ciągu, tym samym otworzył
drogę do jej rozpoznania przez skład określony przepisami w brzmieniu
nadanym ustawą zmieniającą - jednoosobowo. W świetle zaprezentowanej
wykładni, opisany wyżej sposób prowadzenia postępowania w rozpozna-
wanej sprawie respektował obowiązujące przepisy, a więc nie zaistniała w
sprawie bezwzględna przesłanka odwoławcza, w związku z czym można
było przystąpić do rozpoznawania sprawy przez pryzmat apelacji (...).