Wyrok z dnia 12 stycznia 2006 r.
III ZS 2/05

1. Wykonywanie obowiązków ,,dobrego gospodarza" przez organy samo-
rządu adwokackiego nie stanowi podstawy prawnej do ustalania zasad odpłat-
ności za wpis na listę adwokatów.
2. Organy samorządu adwokackiego nie mogą uzależnić wpisu na listę
adwokatów od zapłaty wkładu finansowego w postaci ,,jednorazowej składki w
związku z przystąpieniem do majątku i świadczeń przysługujących członkom
korporacji" ani różnicować wysokości składek korporacyjnych w sposób
sprzeczny z zasadami samorządności i równości adwokatów.

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 stycznia 2006 r.
sprawy ze skargi Ministra Sprawiedliwości na uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej,
[...] z dnia 8 października 2005 r. w przedmiocie pobierania składek i opłat od osób
ubiegających się o wpis na listę adwokatów,

u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę.

U z a s a d n i e n i e

Minister Sprawiedliwości wniósł na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26
maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz.
1058 ze zm., powoływanej dalej jako Prawo o adwokaturze) skargę na uchwałę Na-
czelnej Rady Adwokackiej [...] z dnia 8 października 2005 r. w sprawie pobierania
składek i opłat od osób ubiegających się o wpis na listę adwokatów, domagając się
jej uchylenia jako sprzecznej z prawem. W uzasadnieniu skargi wskazał, że zaskar-
żona uchwała zawiera dwa paragrafy. W pierwszym z nich zaleca pobieranie przez
okręgowe rady adwokackie od kandydatów na adwokatów opłat związanych z doko-
nywaniem wpisu w wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów albo w formie ry-
czałtu. Wysokość opłaty w każdym przypadku nie powinna przekraczać równowarto-
ści miesięcznego minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym stanowi ustawa z
dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200,
poz. 1676 ze zm.). Natomiast w paragrafie drugim ustanowiona została zasada, że
osoby wpisane na listę adwokatów powinny zapłacić także jednorazową składkę ,,w
związku z przystąpieniem do majątku i świadczeń przysługujących członkom korpo-
racji, której wysokość nie powinna przekraczać sześciokrotnego miesięcznego wyna-
grodzenia, o którym mowa w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wyna-
grodzeniu za pracę".
Zdaniem Ministra Sprawiedliwości, zaskarżona uchwała ,,nie wskazała pod-
stawy prawnej jej wydania". W ustawie z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze
nie ma przepisu upoważniającego organy samorządu adwokackiego do ustalania, a
następnie pobierania opłat i składek od kandydatów na adwokatów. Jedynie art. 40
pkt 3 Prawa o adwokaturze przyznaje zgromadzeniu izby adwokackiej kompetencję
do ustalania wysokości składek rocznych na potrzeby izby, które płacą członkowie
korporacji. Tymczasem postanowienia zawarte w § 1 zaskarżonej uchwały stanowią
o opłatach, które ,,w zamierzeniu mają pokryć koszty postępowania o wpis na listę
adwokatów". Taka procedura w myśl art. 68 Prawa o adwokaturze, w brzmieniu
ustalonym przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. (Dz.U. Nr 163, poz.
1361), jest postępowaniem administracyjnym w przedmiocie wydania decyzji
(uchwały) rozstrzygającej wniosek o wpis na listę adwokatów. W sprawach nieure-
gulowanych w Prawie o adwokaturze należy odwołać się do przepisów Kodeksu po-
stępowania administracyjnego, w szczególności do art. 261 i 263 tego Kodeksu.
Pierwszy z tych przepisów wymienia opłaty administracyjne, które ustalane są na
podstawie odrębnych przepisów oraz koszty postępowania, które mają pokryć wy-
datki związane z postępowaniem. Tymczasem § 1 zaskarżonej uchwały odnosi się
do ustalenia kosztów związanych z rozpoznaniem wniosku, mimo że w tytule
uchwały jest mowa o opłatach. ,,W tej sytuacji nie można wprowadzać odmiennych
od tych - przewidzianych przez k.p.a. - zasad ustalania kosztów postępowania admi-
nistracyjnego. Skoro koszty mają pokryć wydatki związane z postępowaniem, to nie
powinny być ustalane w formie, która z założenia nie podlega rozliczeniu. Zapisy
uchwały zdają się tę okoliczność potwierdzać, gdyż nie wprowadziły obowiązku rozli-
czenia pobranej od kandydata kwoty. Na marginesie należy zauważyć, że nowella z
30 czerwca 2005 r. nie uregulowała zasad odpłatności za wpis na listę aplikantów
adwokackich, a jedynie opłatę za udział w egzaminie konkursowym, zgodnie z art.
75d ust. 1 PAdw. Postępowanie dotyczące wpisu na listę aplikantów, w myśl art. 75
Padw przeprowadzają okręgowe rady adwokackie".
Ponadto treść zaskarżonej uchwały ,,nie jest spójna z tytułem uchwały". Z
brzmienia tego paragrafu ,,należałoby raczej wnioskować, że odnosi się do osób bę-
dących już członkami samorządu adwokackiego a nie - dopiero kandydujących na
niego, jak z kolei sugeruje tytuł uchwały". Również ,,nie został także zakreślony mo-
ment zapłaty ustalonej w ten sposób składki". W ocenie skarżącego Ministra ,,jest to
celowy zabieg w celu odparcia zarzutu, że zapis ten jest sprzeczny z prawem. Orga-
ny samorządu, bowiem nie mają kompetencji do regulowania sytuacji osób spoza
korporacji przy pomocy wewnętrznych przepisów (tak TK w wyroku z dnia
18.02.2004 r., P 21/02)". Składki pobierane na etapie ubiegania się o wpis ,,należa-
łoby uznać za zaporowe, jako dodatkowy wymóg wprowadzony przez korporację bez
podstawy ustawowej, a od którego zależałoby rozpatrzenie wniosku przez organy
samorządu". Na gruncie takich twierdzeń Minister Sprawiedliwości utrzymywał, że
,,należy uznać, iż przepisy ustawy - Prawo o adwokaturze dają Naczelnej Radzie
Adwokackiej jedynie kompetencję do wydawania różnego rodzaju uchwał zawierają-
cych tylko normy korporacyjne, a nie normy prawne (tak TK w postanowieniu z dnia
20 maja 2002 r., SK 28/01). Natomiast zaskarżona uchwała zawiera normy prawne,
których adresatami, oprócz organów i członków samorządu komorniczego, są osoby
ubiegające się o przyjęcie do korporacji". W takich okolicznościach sprawy, Minister
Sprawiedliwości na podstawie art. 14 ust. Prawa o adwokaturze wniósł o uchylenie
uchwały jako sprzecznej z prawem.
W odpowiedzi na skargę Naczelna Rada Adwokacka wniosła o jej oddalenie
jako bezzasadnej, zarzucając: 1) brak uwzględnienia art. 262 k.p.a. przy ocenie
zgodności z prawem § 1 uchwały oraz faktu, że w tym zakresie uchwała nie ma cha-
rakteru normatywnego, 2) nieuwzględnienie faktu, że § 2 zaskarżonej uchwały zawie-
ra jedynie nienormatywny pogląd Naczelnej Rady Adwokackiej, który ponadto doty-
czy wyłącznie osób wchodzących w skład korporacji adwokackiej. Wydanie decyzji w
sprawie wpisu na listę adwokatów wiąże się z koniecznością sprawdzenia przesłanek
koniecznych do wykonywania zawodu adwokata, której dokonują zespoły składające
się z trzech adwokatów sprawdzające, ,,czy kandydat swoim dotychczasowym za-
chowaniem daje rękojmie prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, w tym do-
konują przeglądu akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis i prze-
prowadzają z nim rozmowę. Powyższe działania związane są z kosztami np. koszt
pracy osób wchodzących w skład zespołów oceniających kandydata - z uwagi na
złożony charakter oceny każdego z kandydatów, często konieczne jest odbycie na-
wet kilku posiedzeń w sprawie jednego kandydata, koszty związane z uzyskaniem
akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis, koszty korespondencji i
wydatki biurowe", które ponoszone są w interesie ubiegającego się o wpis na listę
adwokatów. Możliwe jest ustalenie przybliżonego kosztu takiego postępowania w
wysokości opłaty zryczałtowanej pobieranej przez okręgowe rady adwokackie od
kandydatów przy składaniu wniosku o wpis. Jeżeli ,,postępowanie wobec kandydata,
z uwagi na przyczyny obiektywne, okazałoby się bardziej skomplikowane i wymaga-
łoby kosztów przekraczających kwotę opłaty zryczałtowanej, okręgowa rada adwo-
kacka miałaby prawo wezwać kandydata do uiszczenia brakującej części kwoty
kosztów". Zaskarżona uchwała ,,nie stwierdziła nawet, iż opłata taka winna być pobie-
rana". Decyzję w zakresie wysokości opłaty, jak i kwestię jej pobierania Naczelna
Rada Adwokacka pozostawiła do uznania okręgowym radom adwokackim, którym
uprawnienie to przysługuje na podstawie art. 44 Prawa o adwokaturze. Są to organy
uprawnione do obciążania kosztami takiego postępowania osób ubiegających się o
wpis na listę adwokatów zgodnie z art. 262 k.p.a. Wobec oczywistości takiej podsta-
wy prawnej ,,brak było konieczności podawania wprost tej podstawy". Ponadto ,,wo-
bec faktu, iż uchwała nie zawiera przepisów wiążących nie można mówić o jej
sprzeczności z prawem, a tym samym możliwości jej uchylenia przez Sąd Najwyż-
szy".
Zaskarżona uchwała zawiera ponadto pogląd Naczelnej Rady Adwokackiej, ,,iż
w związku z faktem wpisu na listę adwokatów, a tym samym uzyskaniem przez wpi-
saną osobę określonych uprawnień i świadczeń przysługujących członkom korpora-
cji, dopuszczalnym jest, aby osoba ta zobowiązana była na podstawie uchwały od-
powiedniego organu danej izby adwokackiej do uiszczenia jednorazowej składki".
Także w tym zakresie zaskarżona uchwała nie zawiera żadnych wiążących nakazów,
nie wskazuje kwoty tej składki, pozostawiając te kwestie do decyzji okręgowych rad
adwokackich. Ta jednorazowa składka dotyczy wyłącznie osób, które wchodzą w
skład adwokatury. Możliwość regulowania sytuacji ,,tego grona osób przepisami we-
wnętrznymi, wydawanymi w formie uchwał, przez poszczególne okręgowe rady ad-
wokackie" wynika z art. 44 Prawa o adwokaturze. Nawet gdyby Naczelna Rada Ad-
wokacka nie wydała zaskarżonej uchwały, to poszczególne okręgowe rady adwokac-
kie ,,w ramach swoich uprawnień wynikających z art. 44 ustawy Prawo o adwokatu-
rze miałyby prawo nałożenia na członków korporacji przedmiotowego obowiązku".
Wyrażony w uchwale pogląd Naczelnej Rady Adwokackiej szczególnej podstawy
prawnej mieć nie musi, a organ ten ma prawo w ramach sprawowanego nadzoru nad
działalnością okręgowych rad adwokackich ,,wyrażać opinie i poglądy", które nie są
materią wiążącą dla jej adresatów.
Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:
Naczelna Rada Adwokacka w uchwale [...] z dnia 8 października 2005 r. w
sprawie zasad pobierania składek i opłat od osób ubiegających się o wpis na listę
adwokatów wstępnie wskazała, że adwokatura jest zorganizowana na zasadach sa-
morządu zawodowego określonego Prawem o adwokaturze. Ustawa z dnia 30
czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 16, poz. 1361) nie zniosła regulacji w zakresie pobierania składek i opłat
od członków korporacji oraz osób ubiegających się o wpis na listę adwokatów. No-
welizacja ta szczegółowo określiła sposób finansowania kosztów ponoszonych przez
samorząd zawodowy w zakresie ,,naboru" na listę aplikantów adwokackich. Nato-
miast jej przepisy nie wskazują źródeł finansowania ponoszonych kosztów przy do-
konywaniu wpisów na listę adwokatów. Przepis art. 3 pkt 6 Prawa o adwokaturze
obciąża organy samorządu obowiązkiem sprawowania zarządu majątkiem. Wykony-
wanie ustawowego obowiązku wpisu na listę adwokatów wiąże się z określonymi
wydatkami i czynnościami administracyjnymi, na które budżet państwa nie przekazał
samorządowi żadnych środków. Wykonując obowiązki dobrego gospodarza Okręgo-
we Rady Adwokackie są obowiązane uzyskiwać niezbędne środki na pokrycie tych
wydatków. Brak jest podstawy prawnej, aby koszty te nie obciążały osób ubiegają-
cych się o wpis na listę adwokatów.
W tym celu Naczelna Rada Adwokacka zaleciła Okręgowym Radom Adwo-
kackim ustalanie opłat związanych z dokonywaniem wpisów w wysokości rzeczywi-
ście poniesionych kosztów, jednocześnie uznając, że nie ma przeszkód do pobiera-
nia opłaty zryczałtowanej. Wysokość tych opłat nie może przekraczać równowartości
miesięcznego minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym stanowi ustawa z dnia
10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę ( Dz.U. Nr 200, poz.,
1676 ze zm.).
Samorząd adwokacki ma uregulowany sposób pobierania składek ,,samorzą-
dowych" od swoich członków, które zobowiązane są uiszczać osoby wpisane na listę
adwokatów. Z tego źródła samorząd zgromadził majątek korporacyjny, a każdy jego
członek jest uprawniony do szeregu świadczeń oraz do korzystania z majątku utwo-
rzonego przez ,,poprzednie pokolenia". Nakłada to na organy samorządu obowiązek
odpowiedniego gospodarowania i rozporządzania tym majątkiem. Adwokatura nie
korzysta z żadnych form wsparcia publicznego, dotacji lub funduszy przekazywanych
przez Skarb Państwa. Z tych przyczyn ,,jest zrozumiałe, że osoba uzyskująca dostęp
do majątku oraz świadczeń oferowanych przez samorząd winna partycypować w
kosztach jego uzyskania, utrzymania, gospodarowania i zarządzania". W związku z
tym Naczelna Rada Adwokacka od lat dopuszczała i dopuszcza możliwość ,,uchwa-
lania jednorazowych składek nakładanych na członków korporacji w związku z przy-
stąpieniem do majątku i świadczeń przysługujących członkom korporacji". Naczelna
Rada Adwokacka wyraziła ,,pogląd, że zasady ustalania składki winny być racjonalne
i wyważone", zalecając, aby kwoty te ,,niezależnie od faktycznej wysokości nie prze-
kraczały sześciokrotnego miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z
10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę".

W takich okolicznościach sprawy Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna. Zgodnie z art. 14 ust. 1 Prawa o adwokaturze Minister
Sprawiedliwości zwraca się do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z pra-
wem uchwał organów adwokatury, w terminie 6 miesięcy od daty ich doręczenia.
Przepis ten nakłada na Ministra Sprawiedliwości obowiązek podjęcia działań zmie-
rzających do wyeliminowania z adwokackiego obrotu korporacyjnego uchwał
sprzecznych z prawem. To z kolei oznacza, że uchwały organów adwokatury mogą
być wydawane w ramach ustawowo określonych kompetencji, a zatem na podstawie
przepisów prawa korporacyjnego, z którymi podejmowane uchwały nie mogą być
sprzeczne. Zaskarżona uchwała [...] Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 8 paździer-
nika 2005 r. w sprawie pobierania składek i opłat od osób ubiegających się o wpis na
listę adwokatów zawiera ,,zalecenia" w sprawie ujednoliconej maksymalnej wysokości
wpisu i jednorazowej składki ,,w związku z przystąpieniem do majątku oraz świad-
czeń oferowanych przez samorząd". Nie odwołuje się ona do żadnego ustawowo
określonego w art. 58 Prawa o adwokaturze zakresu kompetencji Naczelnej Rady
Adwokackiej, ale jedynie do ,,poglądów" tego naczelnego organu korporacji adwo-
kackiej, że ,,Okręgowe Rady Adwokackie wykonując obowiązki dobrego gospodarza
są obowiązane uzyskiwać niezbędne środki na pokrycie tych wydatków". Takie zało-
żenie i uzasadnienie dopuszczalności pobierania opłat i składek od osób ubiegają-
cych się o wpis na listę adwokatów, w ocenie Sądu Najwyższego, stanowi konkretne
dyrektywy legitymizujące, a nawet zobowiązujące Okręgowe Rady Adwokackie do
obarczania kandydatów do wykonywania tej profesji zaufania publicznego, którzy
spełniają ustawowe wymagania uzyskania wpisu na listę adwokatów, kosztami finan-
sowymi otwierającymi dostęp do korporacji adwokackiej i wykonywania zawodu ad-
wokata. W tych zakresach Naczelna Rada Adwokacka zakłada, że ,,brak jest pod-
stawy prawnej by koszty te nie obciążały osób ubiegających się o wpis na listę ad-
wokatów", a w odpowiedzi na skargę Ministra Sprawiedliwości twierdzi, że wydanie
zaskarżonej uchwały nie wymagało wskazania podstawy prawnej, z czego łącznie
wywodzi, że zaskarżona uchwała nie ma charakteru ,,normatywnego", przez co nie
podlega zaskarżeniu przez Ministra Sprawiedliwości do Sądu Najwyższego.
Stanowisko takie jest bezzasadne i błędne. Zgodnie z art. 12 ust. 1 Prawa o
adwokaturze uchwały organów adwokatury, organów izb adwokackich i organów ze-
społów adwokackich, dotyczące bezpośrednio poszczególnych osób, powinny za-
wierać uzasadnienia faktyczne i prawne. Wprawdzie zaskarżona uchwała Naczelnej
Rady Adwokackiej nie dotyczy bezpośrednio poszczególnych osób, gdyż ma cha-
rakter generalny i ,,zalecający" określony sposób i wysokość pobieranych składek i
opłat od osób ubiegających się o wpis na listę adwokatów, to jej ,,abstrakcyjna" natu-
ra konkretnych dyrektyw legitymizujących okręgowe rady adwokackie do obarczania
tymi kosztami finansowymi indywidualnych kandydatów do wykonywania zawodu
adwokata, bez wątpienia stanowi o jej walorze ,,normatywnym", który mógłby być eg-
zekwowany w ramach ustawowych kompetencji Naczelnej Rady Adwokackiej do
sprawowania nadzoru nad działalnością okręgowych rad adwokackich, a także przy
rozpoznawaniu odwołań od uchwał tych organów (art. 58 pkt. 3 i 8 Prawa o adwoka-
turze). W ocenie Sądu Najwyższego, legalność ustanowienia takich ,,zaleceń", do
których na ogół stosują się okręgowe izby adwokackie podlegające nadzorowi na-
czelnego organu samorządu adwokackiego, wymagała zatem wskazania podstawy
prawnej ustanowienia tego rodzaju obowiązków majątkowych w stosunku do osób
ubiegających się o wpis na listę adwokatów. W tych zakresach zaskarżona uchwała
nie wskazała podstaw prawnych legalizujących jej wydanie. Sam ,,brak podstawy
prawnej by koszty te nie obciążały osób ubiegających się o wpis na listę adwokatów"
nie stanowi wystarczającego uzasadnienia do wprowadzenia dla kandydatów ubie-
gających się o wpis na listę adwokatów pozaustawowych powinności o charakterze
majątkowym. Oznacza to, że opłaty za wpis na listę adwokatów dla kandydatów do
tej korporacji samorządowej powinny wynikać z regulacji ustawowych, które bezpo-
średnio przewidują obowiązek ponoszenia takich kosztów lub co najmniej zawierają
ustawowe upoważnienie dla organów korporacji adwokackiej do ich ustanowienia.
Taką regulację zawiera chociażby art. 60 pkt 11 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o rad-
cach prawnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.), który upo-
ważnia Krajową Izbę Radców Prawnych do określania wysokości składki członkow-
skiej i zasad jej podziału oraz wysokości opłat związanych z decyzją w sprawie wpisu
na listę radców prawnych i aplikantów radcowskich oraz opłat manipulacyjnych. Ta-
kiego postanowienie w Prawie o adwokaturze brakuje, a organy samorządu adwo-
kackiego nie dopilnowały ich wprowadzenia przy legislacyjnym poszerzeniu możliwo-
ści dostępu do wykonywania zawodu adwokata przez osoby spełniające określone
wymagania, które ustawodawca uznał za warunki umożliwiające wykonywanie tej
kwalifikowanej prawniczej profesji.
De lege lata legalną możliwość zainkasowania kosztów za rozpoznanie wnio-
sku i dokonanie wpisu na listę adwokatów otwiera wyłącznie droga odpowiedniego
stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w przedmiocie po-
dejmowanych uchwał (decyzji) właściwych organów samorządu adwokackiego o in-
dywidualnych wpisach na listę adwokatów. Umożliwia to ustalenie i pobranie wpisu
na listę adwokatów w wysokości kosztów rzeczywiście poniesionych w interesie i na
żądanie osoby ubiegającej się o taki wpis (art. 1, art. 262 pkt 2 i art. 263 k.p.a. w
związku z art. 3 pkt 6 Prawa o adwokaturze), ale już nie do określenia i żądania
opłaty ryczałtowej, która nie poddaje się rozliczeniu jako koszty rzeczywiście ponie-
sione przy dokonywaniu indywidualnego wpisu na listę adwokatów. W zakresie ta-
kich podstaw prawnych ustalania kosztów wpisu należy mieć na uwadze także to, iż -
na gruncie odpowiednio stosowanego art. 262 § 1 pkt 2 k.p.a.- również na organach
samorządu adwokackiego ciąży ustawowy obowiązek wpisywania na listę adwoka-
tów osób spełniających ustawowe warunki uprawniające do wykonywania tego za-
wodu, zważywszy że okręgowe rady adwokackie mogą odmówić dokonania wpisu
tylko w przypadkach ustawowo określonych (art. 68 pkt 4 Prawa o adwokaturze).
Oznacza to, że organy te nie są uprawnione do wyliczania i pobierania tych kosztów
w nadmiernej lub nieuzasadnionej wysokości, a jedynie w wysokości rzeczywiście
poniesionych kosztów czynności sprawdzających wypełnienie przez kandydata
ustawowych kryteriów dopuszczenia do wykonywania zawodu adwokata, wpisania
na listę adwokatów i wydania dokumentu potwierdzającego ten kwalifikowany praw-
niczy status zawodowy. W szczególności, wskazywane w odpowiedzi na skargę roz-
budowane procedury i zespoły adwokatów sprawdzających ustawowe kryteria
uprawniające do wykonywania zawodu adwokata wydają się zbędnie biurokratyczne,
co może utrudniać prawidłowe wyliczenie rzeczywiście poniesionych kosztów indywi-
dualnego wpisu na listę adwokatów. Trudności te przemawiałyby za ustawowym
wskazaniem konkretnej wysokości opłaty pobieranej za wpis na listę adwokatów, tyle
że takiego wątku legislacyjnego nie dopilnowały organy samorządu adwokackiego w
toku prac ustawodawczych, które doprowadziły do poszerzenia możliwości wykony-
wania zawodu adwokata. Zawarte w zaskarżonej uchwale zalecenie, aby wysokość
tych kosztów nie przekraczała równowartości miesięcznego minimalnego wynagro-
dzenia za pracę, które od 1 stycznia 2006 r. wynosi 899,10 zł (§ 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. w sprawie wysokości minimalnego wyna-
grodzenia za pracę w 2006 r., Dz.U. Nr 177, poz. 1469) ma, w ocenie Sądu Najwyż-
szego, niewiele wspólnego z rzeczywistymi kosztami procedury wpisu na listę adwo-
katów. Powyższe analizy doprowadziły Sąd Najwyższy do wniosku, że wykonywanie
,,obowiązków dobrego gospodarza" przez organy samorządu adwokackiego nie sta-
nowi podstawy prawnej do ustalania zasad odpłatności za wpis na listę adwokatów.
Jeżeli chodzi o ustanowienie jednorazowej składki ,,za dostęp do majątku oraz
świadczeń oferowanych przez samorząd adwokacki", która została wywiedziona z
obowiązku ,,partycypacji w kosztach jego uzyskania, utrzymania, gospodarowania i
zarządzania", to należy wskazać, że do zakresu zgromadzeń izb adwokackich należy
uchwalenie budżetu izby i ustalanie składek rocznych na potrzeby izby (art. 40 pkt 3
Prawa o adwokaturze). Przepis ten w żadnym razie nie stanowi podstawy prawnej do
ustanowienia i pobierania składek od kandydatów do zawodu adwokata, którzy przed
sfinalizowaniem czynności koniecznych dla legalnego wykonywania tej profesji praw-
niczej nie są członkami korporacji adwokackiej, a zatem nie mogą ich dotyczyć po-
winności korporacyjne. Ten prawny aspekt sprawy wynika nawet z treści § 2 zaskar-
żonej uchwały, który podkreśla, iż ,,tylko osoba wpisana na listę adwokatów jest obo-
wiązana uiszczać składki samorządowe". Oznacza to, że organy samorządu adwo-
kackiego nie mają żadnych uprawnień do ustanawiania składek członkowskich dla
osób niebędących jeszcze członkami tej korporacji, a zatem wprowadzenie takiej
,,zaporowej" jednorazowej składki stanowi - w ocenie Sądu Najwyższego nielegalne
poszerzenie ustawowych wymagań uzyskania wpisu na listę adwokatów. W tym za-
kresie zaskarżona uchwała nie tylko nie ma oparcia ustawowego, ale jest niekonsty-
tucyjna w zakresie pozaustawowego ograniczenia możliwości korzystania z konsty-
tucyjnych wolności i praw, co może być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy,
gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub po-
rządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej,
albo wolności i praw innych osób (art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-
skiej). W szczególności ustawa zasadnicza zapewnia każdemu wolność wyboru i
wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, a wyjątki w tych zakresach określa
ustawa (art. 65 ust. 1 Konstytucji). Te konstytucyjne reguły odnoszą się także do
wszystkich osób spełniających ustawowe kryteria uprawniające do wykonywania za-
wodu adwokata. Wykluczają one tworzenie pozaustawowych barier, w tym majątko-
wych utrudnień w dostępie do wykonywania tej kwalifikowanej profesji prawniczej. W
szczególności samorząd adwokacki, stanowiący korporację zawodową reprezentu-
jącą ,,przymusowo" osoby wykonujące ten zawód publicznego zaufania i sprawujące
pieczę nad jego należytym wykonywaniem w granicach interesu publicznego i dla
jego ochrony, nie może naruszać wolności wykonywania tego zawodu przez niele-
galne tworzenie barier majątkowych ograniczających wolność wykonywania tego za-
wodu przez osoby spełniające ustawowo określone wymagania (art. 17 Konstytucji
RP).
Równocześnie, jeżeli przyjąć, że § 2 zaskarżonej uchwały dotyczy wyłącznie
członków korporacji adwokackiej, to ustanowienie jednorazowych składek jedynie dla
adwokatów, którzy rozpoczynają wymagającą istotnych nakładów finansowych prak-
tykę adwokacką, podważa istotę samorządności adwokackiej i łamie zasady równo-
ści członków tej korporacji zawodowej. Różnicowanie wysokości składek członkow-
skich dla adwokatów podważa zasadę równoprawnego dostępu i uczestnictwa w tej
korporacji samorządowej, która przecież nie ma charakteru handlowego, a zatem nie
powinna ,,zarabiać" na kandydatach do zawodu adwokata, żądając od nich swoistego
,,wykupu" udziałów w majątku korporacyjnym. Jeżeli zważyć, że praktyka taka na
ogół odnosi się do młodych adeptów tego zawodu rozpoczynających dopiero profe-
sjonalną adwokacką karierę prawniczą, to obarczanie ich rodzajem nadzwyczajnej
,,daniny" składkowej na rzecz korporacji adwokackiej, która w istocie rzeczy jest po-
strzegana jako pozaustawowy warunek uzyskania wpisu na listę adwokatów, kłóci
się także z zasadami i normami adwokackiej etyki zawodowej. Wszystko to oznacza,
że samorządy adwokackie mają obowiązek równego traktowania wszystkich swoich
członków, a zatem w zaspokajaniu korporacyjnych potrzeb majątkowych obowiązuje
zasada równości, która może doznawać odstępstw wyłącznie w indywidualnych,
szczególnie uzasadnionych przypadkach. W takich okolicznościach sprawy Sąd Naj-
wyższy uznał, że organy samorządu adwokackiego nie mogą uzależniać wpisu kan-
dydata na listę adwokatów od zapłaty przez niego określonego wkładu finansowego
w postaci ,,jednorazowej składki w związku z przystąpieniem do majątku i świadczeń
przysługujących członkom korporacji". Nie mogą też różnicować wysokości składek
korporacyjnych w sposób sprzeczny z zasadami samorządności i równości wszyst-
kich adwokatów, w szczególności w zależności od korporacyjnego stażu członkow-
skiego. Natomiast nie ma przeszkód prawnych, aby korzystanie z majątku korporacji
adwokackiej odbywało się na zasadach pełnej lub częściowej odpłatności, a udziela-
nie świadczeń było na przykład uzależnione od korporacyjnego stażu adwokackiego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uchylił w całości niemającą usta-
wowych podstaw prawnych i niekonstytucyjną uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej.
========================================