Wyrok z dnia 27 lipca 2005 r.
III UK 84/05

Przepis art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353 ze zm.) w związku z art. 64 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrze-
niu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm.) stanowi podstawę wstrzymania renty z tytułu nie-
zdolności do pracy pobieranej przez kombatanta.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Maria Tyszel (sprawoz-
dawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 lipca
2005 r. sprawy z wniosku Kazimierza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o prawo do renty w związku z pobytem w obozie, na skutek
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 3
marca 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 30 lipca 2002 r.
wstrzymał Kazimierzowi K. wypłatę renty pobieranej z tytułu niezdolności do pracy (w
związku z pobytem w obozie koncentracyjnym), ponieważ lekarz orzecznik ZUS
stwierdził, że jego niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z pobytem w obo-
zie. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zamościu wyrokiem z
dnia 20 lutego 2004 r. [...] oddalił odwołanie ubezpieczonego, dokonując następują-
cych ustaleń faktycznych.
Kazimierz K., urodzony 1 stycznia 1940 r., wystąpił w dniu 5 sierpnia 1987 r. z
wnioskiem o ustalenie prawa do renty inwalidy wojennego. Orzeczeniem Obwodowej
Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w B. z dnia 19 sierpnia 1987
r. został zaliczony do drugiej grupy inwalidów z tytułu inwalidztwa pozostającego w
związku z pobytem w obozie koncentracyjnym w lipcu 1943 r. Mimo nieczytelnej tre-
ści orzeczenia lekarskiego w części dotyczącej rozpoznanych schorzeń ubezpieczo-
nego, organ rentowy decyzją z dnia 25 sierpnia 1987 r. przyznał Kazimierzowi K.
prawo do renty z tego tytułu. W dniu 20 lipca 2002 r. Naczelny Lekarz Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych powziął wątpliwości co do merytorycznej prawidłowości orze-
czenia Obwodowej Komisji Lekarskiej i przekazał sprawę lekarzowi orzecznikowi Za-
kładu do ponownego rozpoznania, zalecając ponowną ocenę stanu zdrowia wnio-
skodawcy po uzupełnieniu dokumentacji medycznej. Lekarz orzecznik, po przepro-
wadzeniu badania kontrolnego, orzeczeniem z 18 października 2002 r. uznał wnio-
skodawcę za trwale i całkowicie niezdolnego do pracy z ogólnego stanu zdrowia,
jednakże bez związku z jego niespełna miesięcznym pobytem w obozie koncentra-
cyjnym. W oparciu o to orzeczenie, organ rentowy wydał decyzję wstrzymującą Ka-
zimierzowi K. dalszą wypłatę renty.
Sąd Okręgowy na podstawie dowodów z opinii biegłych lekarzy specjalistów:
neurologa, kardiologa i ortopedy oraz dwóch psychiatrów ustalił, że istniejące u
ubezpieczonego schorzenia powodujące trwałą i całkowitą niezdolność do pracy nie
są następstwem jego pobytu w obozie koncentracyjnym i oddalił odwołanie. Podsta-
wę prawną tego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy art. 12 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze
zm., zwanej dalej ustawą o kombatantach) w związku z art. 107 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r.. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o FUS).
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 3 marca 2005 r. [...] oddalił apelację Kazimierza K. uznając, że nie zachodzi za-
rzucana w apelacji sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się uchybień uzasad-
niających zarzut przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów uznając, że ze-
brany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje na to, że trzytygodniowy pobyt
wnioskodawcy w obozie we wczesnym dzieciństwie, spowodował u niego niezdol-
ność do pracy, a w konsekwencji ubezpieczony nie spełnił podstawowego warunku
uzyskania prawa do renty inwalidy wojennego (przewidzianej w ustawie o kombatan-
tach) dla osób, które przebywały w obozach koncentracyjnych.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, ubezpieczony zarzucił naruszenie
prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, ,,pole-
gające na przyjęciu, iż przepis art. 107 ustawy o FUS stanowi podstawę weryfikacji
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w zakresie przesłanki związku przyczy-
nowego tej niezdolności z pobytem w obozie koncentracyjnym". Domagał się uchyle-
nia w całości zaskarżonego wyroku i orzeczenia co do istoty sprawy, przez przyzna-
nie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z po-
bytem w obozie koncentracyjnym lub przekazania sprawy do ponownego rozpozna-
nia oraz zasądzenia na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych. We wniosku o przyjęcie kasacji do rozpoznania skarżący
wskazał na ,,istotne zagadnienie prawne dotyczące możliwości wzruszania przez or-
gan rentowy ostatecznych decyzji przyznających prawo do świadczeń na gruncie
stanu prawnego obowiązującego przed dniem 1 stycznia 2003 r." oraz na potrzebę
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości, w szczególności ,,art.
107 ustawy o FUS jako podstawy weryfikacji prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy w zakresie przesłanki związku przyczynowego tej niezdolności z pobytem
ubezpieczonego w obozie koncentracyjnym".

Rozpoznając skargę kasacyjną Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co nastę-
puje:

Wobec zmiany z dniem 6 lutego 2005 r. przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego dotyczących kasacji, należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), do rozpozna-
nia kasacji w niniejszej sprawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania
cywilnego w brzmieniu obowiązującym z dniem wejścia w życie tej ustawy. Stosow-
nie do jej art. 39813 § 1 i 2, Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
zaskarżenia oraz w granicach podstaw i jest związany ustaleniami faktycznymi sta-
nowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Wniesiona w sprawie skarga kasacyjna jest bezzasadna, ponieważ podniesio-
ny w niej zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 107 ustawy o FUS jest cał-
kowicie chybiony. Przepis ten stanowi, że ,,prawo do świadczeń uzależnionych od
niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku
badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę
stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie."
Analogiczny przepis obowiązywał zarówno w czasie stanowienia ustawy z dnia 26
maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów (Dz.U. Nr 16, poz. 122 ze
zm.), jak i ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach. Świadczenia pieniężne dla
kombatantów przysługiwały i przysługują na zasadach określonych w przepisach
ustawy z 29 maja 1974 o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich
rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm., zwanej ustawą o ziw).
Przepis art. 64 tej ustawy, w jej aktualnym brzmieniu, jednoznacznie stanowi, że w
sprawach uregulowanych tą ustawą ma zastosowanie przepis art.107 ustawy o FUS.
W poprzednim stanie prawnym przepis ten powoływał art. 78 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz.
267 ze zm.); przepis o treści identycznej, jak aktualnie obowiązujący art. 107 ustawy
o FUS. Tak więc, niewątpliwie również przed dniem 1 stycznia 2003 r. na podstawie
art.107 ustawy o FUS prawo kombatanta do renty z tytułu niezdolności do pracy w
związku z działalnością kombatancką mogło ulec zmianie, jeżeli w wyniku badania
lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia
niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Przepis ten
stanowi więc podstawę ,,weryfikacji" prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
również ,,w zakresie przesłanki związku przyczynowego tej niezdolności z pobytem
ubezpieczonego w obozie koncentracyjnym".
Nie ma to wprawdzie znaczenia dla rozstrzygnięcia o bezzasadności kasacji,
jednakże Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że przepisy Kodeksu postępowania admini-
stracyjnego dotyczące ,,przesłanki wznowienia postępowania, uchylenia,bądź stwier-
dzenia nieważności decyzji" nie mają zastosowania do decyzji organów rentowych w
sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe, a odwołanie się w kasacji do art. 124
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
Nr 162, poz. 1118 i 1126 ze zm.), dotyczącego powinności Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych informowania od 2000 r. ubezpieczonego o danych zgromadzonych na
jego koncie, nie ma żadnego związku z rozpatrywaną sprawą.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art.
39811 i art. 39814 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================