Wyrok z dnia 10 stycznia 2007 r.
III UK 123/06

Pojęcie ,,kwoty minimalnego wynagrodzenia" za pracę stanowiącej przy-
chód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (art. 18 ust. 4 pkt 5 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity
tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) nie jest - w przypadku zatrudnienia w
niepełnym wymiarze czasu pracy - równoznaczne z "wysokością minimalnego
wynagrodzenia" określoną w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 października 2002 r.
o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.), wobec
czego - pracownik zarabiający poniżej ,,kwoty minimalnego wynagrodzenia" i
jednocześnie prowadzący działalność pozarolniczą - podlega ubezpieczeniu
emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzenia tej działalności.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 stycznia
2007 r. sprawy z odwołania Andrzeja O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziału w R. o podleganie ubezpieczeniu społecznemu, na skutek skargi ka-
sacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29
czerwca 2006 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację Andrzeja O. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 21 lipca
2005 r. oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w R. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa praw-
nego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w R. decyzją z dnia 28 kwietnia
2005 r. stwierdził, że Andrzej O. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność
gospodarczą podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i
wypadkowemu od dnia 1 grudnia 2004 r. do dnia ustania warunków powodujących
podleganie temu ubezpieczeniu i jest zobowiązany do opłacenia składek. W uzasad-
nieniu tej decyzji organ rentowy podniósł, że od dnia 1 grudnia 2004 r. Andrzej O.
został zgłoszony do ubezpieczenia pracowniczego w wymiarze 1/4 etatu z wynagro-
dzeniem wynoszącym: za grudzień 2004 r. - 206,00 zł, za styczeń 2005 r. - 212,26 zł,
za luty 2005 r. - 212,26 zł, za marzec 2005 r. - 212,26 zł. Zdaniem organu rentowego
z uwagi na to, że podstawa wymiaru składek z tytułu zgłoszenia Andrzeja O. do
ubezpieczenia pracowniczego jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj.
824 zł w 2004 r. i 849 zł w 2005 r., podlega on także - z mocy art. 9 ust. 1a ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z
tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.
Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Radomiu wniósł Andrzej O., domagając się jej zmiany poprzez
stwierdzenie, że podlega dobrowolnie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowa-
dzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.
Wyrokiem z dnia 21 lipca 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń od-
dalił odwołanie ubezpieczonego.
Apelację od tego orzeczenia wniósł ubezpieczony, zaskarżając go w całości.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 29 czerwca 2006 r. uwzględnił apelację
wnioskodawcy zmieniając zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu
rentowego. Sąd uznał, że wnioskodawca nie podlega od 1 grudnia 2004 r. obowiąz-
kowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu pozarol-
niczej działalności gospodarczej. Sąd stwierdził, że podstawę wymiaru składki w ro-
zumieniu art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi kwota
minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalona na podstawie ustawy z dnia 10 paź-
dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 167), do
której odsyła art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Prze-
pis art. 8 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę wprowadził ograni-
czenie, że dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy wyso-
kość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby go-
dzin pracy przypadającej do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu.
Ustalone wynagrodzenie wnioskodawcy ze stosunku pracy istniejącego od 1 grudnia
2004 r. do 31 marca 2005 . uwzględniało unormowanie zawarte w art. 8 ust. 1
ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, a co za tym idzie było zgodne z art.
18 ust. 4 pkt 5a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Na powyższe rozstrzygnięcie organ rentowy wniósł skargę kasacyjną zarzu-
cając temu wyrokowi: - naruszenie art. 9 ust. 1a i art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy o sys-
temie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 paździer-
nika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, poprzez błędną ich wykładnię.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona. Sąd Najwyższy doszedł do prze-
konania, że przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy syste-
mowej stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne emerytal-
ne i rentowe, określony w art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy systemowej jako ,,kwota" mini-
malnego wynagrodzenia w rozumieniu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za
pracę, nie jest równoznaczny z pojęciem ,,wysokości" wynagrodzenia minimalnego
obliczonego na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin. Do powyższej kon-
statacji Sąd Najwyższy doszedł analizując przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, w szczególności art. 18 ust. 1, który za podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych z tytułu stosunku pracy uznaje
przychód w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych. Za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wy-
płaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty,
bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Innymi słowy, pod-
stawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest kwota brutto,
jaką otrzymuje pracownik z tytułu stosunku pracy. Przed wejściem w życie ustawy z
dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 110, poz. 1256) w sytuacji równoczesnego zatrud-
nienia na umowę o pracę i prowadzenia działalności gospodarczej, ubezpieczeni
podlegali wyłącznie obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy. Wpro-
wadzony wymienioną ustawą art. 9 ust. 1a ustanowił odstępstwo od tej reguły. Zgod-
nie z tym przepisem pracownicy, których podstawa wymiaru składek na ubezpiecze-
nia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca
byłaby niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę określonej w art. 18
ust. 4 pkt 5a ustawy, podlegaliby również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytal-
nemu i rentowym z innych tytułów, tj. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności
oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej
działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy. Z kolei kwotą minimalnego
wynagrodzenia za pracę w rozumieniu art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy systemowej jest
kwota ustalona na podstawie art. 4 ust. 1 w związku z art. 2 ustawy z dnia 10 paź-
dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Przyjęta przez Sąd drugiej
instancji wysokość minimalnego wynagrodzenia ustalona na podstawie art. 8 ust. 1
ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie jest kwotą minimalnego wynagro-
dzenia za pracę w rozumieniu ustawy systemowej. Przepis art. 8 ust. 1 wyżej wymie-
nionej ustawy służy jedynie celom ustalania w stosunkach prawa pracy wysokości
minimalnego wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze
czasu pracy. Zgodnie z nim ustala się minimalne wynagrodzenie dla tej grupy pra-
cowników ,,biorąc za podstawę wysokość minimalnego wynagrodzenia ustalonego na
podstawie niniejszej ustawy", a skoro tak, to z literalnego brzmienia tej normy jedno-
znacznie wynika, że minimalnym wynagrodzeniem w rozumieniu tej ustawy jest inna
kwota niż ustalona na podstawie art. 8 ust. 1. W stosunkach z ubezpieczenia spo-
łecznego przepis ten może mieć wyłącznie pośrednie zastosowanie - przy ustalaniu
podstawy wymiaru składki, w tym znaczeniu, że może stanowić w określonej sytuacji
przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składki. Taka sytuacja będzie
miała miejsce w przypadku, gdy ubezpieczony jest pracownikiem zatrudnionym w
niepełnym wymiarze godzin, gdzie jedynym jego źródłem przychodu jest wynagro-
dzenie ze stosunku pracy, które po przeliczeniu na pełny etat stanowiłoby kwotę
minimalnego wynagrodzenia ustaloną zgodnie z art. 4 ust. 1 w związku z art. 2
ustawy o minimalnym wynagrodzeniu. Z kolei w sytuacji, gdy pracownik uzyskuje
przychody z innych tytułów, a kwota przychodów ze stosunku pracy będzie niższa od
kwoty minimalnego wynagrodzenia ustalonego na podstawie art. 4 ust. 1 w związku z
art. 2 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, ubezpieczony będzie podlegał
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów. Podsta-
wę wymiaru składek na wymienione ubezpieczenia będzie stanowił przychód ze
wszystkich źródeł jakie ubezpieczony posiada. W niniejszej sprawie przychód stano-
wiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku
pracy wynosił w 2004 r. - 206 zł, natomiast w 2005 r. - 249 zł. Minimalne wynagro-
dzenie ustalone zgodnie z art. 4 ust. 1 w związku z art. 2 ustawy o minimalnym wy-
nagrodzeniu za pracę odpowiednio w tamtych latach wynosiło - 824 zł i 849 zł. Zgod-
nie z powołanym wyżej art. 9 ust. 1a ustawy systemowej ubezpieczony z mocy
ustawy podlegał również ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działal-
ności gospodarczej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815 §1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================