Wyrok z dnia 29 listopada 2002 r.
III SZ 9/01

W sprawach dyscyplinarnych prokuratorów nie mają zastosowania prze-
pisy Kodeksu postępowania karnego odnoszące się do wznowienia postępo-
wania.

Przewodniczący SSN Rafał Malarski, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Maria
Tyszel (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, przy udziale Rzecznika Dyscyplinarnego Prokuratora Gene-
ralnego Piotra Frankowskiego, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada
2002 r. sprawy obwinionego Andrzeja O., na skutek kasacji obwinionego od orze-
czenia Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego dla Prokuratorów przy Prokuratorze
Generalnym w Warszawie z dnia 11 stycznia 2001 r. [...]

1) u c h y l i ł zaskarżone orzeczenie i na podstawie art. 17 § 1 pkt 11 KPK
umorzył postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania dyscyplinarnego .
2) kosztami postępowania kasacyjnego obciążył Skarb Państwa.

U z a s a d n i e n i e

Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny dla Prokuratorów przy Prokuratorze General-
nym orzeczeniem z dnia 11 stycznia 2001 r. [...] oddalił wniosek Andrzeja O. o
wznowienie postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzecze-
niem z dnia 14 września 1995 r. [...], utrzymującym w mocy orzeczenie OKD z dnia
25 stycznia 1996 r., uznające go winnym tego, że: ,,w okresie od maja 1991 r. do
czerwca 1992 r. w K. uchybił godności urzędu prokuratorskiego, które to zachowanie
wypełnia jednocześnie znamiona występku z art. 184 § 1 d.k.k. - tj. o przewinienie
dyscyplinarne z art. 66 ust. 1 ustawy o Prokuraturze" i orzekające wobec niego karę
dyscyplinarną - wydalenie ze służby prokuratorskiej. Podstawą wniosku o wznowie-
nie postępowania - zdaniem wnioskodawcy - był art. 89 ustawy z dnia 20 czerwca
1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.), ponie-
waż został uniewinniony wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 14 czerwca 1999 r.
[...], utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 10 maja 2000 r. [...].
Następnie, wnioskodawca zmodyfikował swe żądanie, określając, że podstawą
wznowienia postępowania jest art. 540 § 1 pkt 2 KPK, z uwagi na to, iż nowym fak-
tem nie znanym organowi dyscyplinarnemu w chwili orzekania jest prawomocny wy-
rok Sądu uniewinniający go od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 184 § 1 d.k.k.
i art. 156 § 2 d.k.k. w związku z art. 10 § 2 d.k.k a także - opinia uzupełniająca leka-
rzy biegłych sądowych."

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:

Wskazując jako podstawę prawną swej kasacji rażące naruszenie przez Od-
woławczy Sąd Dyscyplinarny art. 540 §1 pkt lit. a 2 KPK skarżący powołał się na art.
89 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (aktualny tekst jednolity: Dz.U. z
2002 r. Nr 21, poz. 206), zwanej dalej ustawą, stanowiący, że: ,,w sprawach nieure-
gulowanych w niniejszej ustawie: 1) do postępowania dyscyplinarnego stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, 2) do rozpoznania kasacji, o
której mowa w art. 83 ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowa-
nia karnego o kasacji, z wyłączeniem art. 521, art. 524, art. 526 § 2 oraz art. 530 § 2 i
3." Niewątpliwie więc postępowanie dyscyplinarne uregulowane w ustawie o proku-
raturze jest postępowaniem szczególnym, co oznacza, że jej przepisy nie podlegają
wykładni rozszerzającej, a przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się nie
tylko ,,odpowiednio", lecz także tylko w zakresie wskazanym w przytoczonym art. 89.
Ustawa ta normuje środki odwoławcze od orzeczeń sądów dyscyplinarnych, a są to
środki odmienne od przewidzianych w KPK. Stosownie do art. 83 ust. 1 ustawy - od
orzeczenia sądu dyscyplinarnego wydanego w pierwszej instancji obwinionemu i
rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje odwołanie, natomiast od orzeczenia sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji, na podstawie ust. 2 tego przepisu, stronom i Proku-
ratorowi Generalnemu przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego (na zasadach i w
terminach w ustawie określonych). Jest więc oczywiste, że zwykły środek odwoław-
czy od orzeczenia sądu pierwszej instancji, jakim w postępowaniu karnym jest apela-
cja, nie przysługuje w sprawach dyscyplinarnych prokuratorów. Kasacja nie jest zwy-
kłym środkiem odwoławczym, lecz jednym z dwóch nadzwyczajnych środków za-
skarżenia uregulowanych w Dziale XI KPK, obejmującym rozdziały: 55 - dotyczący
kasacji oraz 56 - odnoszący się do wznowienia postępowania. Powstaje więc wyma-
gające rozstrzygnięcia zagadnienie, czy uregulowanie w ustawie o prokuraturze
środków odwoławczych jest uregulowaniem całościowym, czy też intencją ustawo-
dawcy było dopuszczenie, poprzez odpowiednie stosowanie KPK, pozostałego nad-
zwyczajnego środka zaskarżenia - wznowienia prawomocnie zakończonego postę-
powania dyscyplinarnego. Zdaniem składu orzekającego w sprawie, podział art. 89
na dwa punkty wskazuje, że ,,odpowiednie stosowanie" przepisów Kodeksu postę-
powania karnego nie obejmuje wszystkich ,,spraw nieuregulowanych w ustawie", lecz
tylko te, które są w nim wymienione, a więc, że na podstawie pkt 1 w postępowaniu
dyscyplinarnym odpowiednio stosuje się przepisy odnoszące się do postępowania
przed sądami pierwszej i odwoławczej instancji. Gdyby bowiem ustawodawca prze-
widywał odpowiednie stosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym również innych
przepisów KPK, to wówczas wystarczające byłoby generalne odesłanie do tego Ko-
deksu (w sprawach nieuregulowanych stosuje się...) uzupełnione jedynie wyłącze-
niem przepisów odnoszących się do kasacji, wskazanych w art. 89 pkt 2 ustawy. Za-
przeczeniem racjonalności ustawodawcy byłoby więc przyjęcie dopuszczalności
obydwu nadzwyczajnych środków zaskarżenia przewidzianych w KPK, skoro art. 83
pkt 2 ustawy przewiduje możliwość wniesienia tylko jednego z nich. Domniemywanie,
poprzez pkt 1 tego przepisu, że w postępowaniu dyscyplinarnym prokuratorów mają
zastosowanie także przepisy rozdziału 56 KPK, ponieważ wznowienie postępowania
nie zostało uregulowane w ustawie, jest - niedopuszczalną wykładnią rozszerzającą.
Dodatkowym argumentem przemawiającym za tym poglądem jest porównanie
nadzwyczajnych środków odwoławczych przewidzianych w postępowaniach dyscy-
plinarnych innych korporacji zawodowych podlegających nadzorowi Ministra Spra-
wiedliwości. Zgodnie z art. 122 oraz 125 i 126 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1787 ze zm.), od wyroku sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji kasacja nie przysługuje, natomiast dopuszczalne
jest wznowienie postępowania, lecz tylko na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Ministra Sprawiedliwości. Tak więc sę-
dziemu skazanemu orzeczeniem sądu dyscyplinarnego drugiej instancji nie przysłu-
guje żaden nadzwyczajny środek zaskarżenia.
Według art. 63a ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (jednolity
tekst: Dz.U. z 2002 r., Nr 42, poz. 369), od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinar-
nego przysługuje obwinionemu, rzecznikowi dyscyplinarnemu, Ministrowi Sprawie-
dliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Krajowej Radzie Notarialnej kasacja
do Sądu Najwyższego. Powołane wyżej ustawy odnoszące się do tych trzech zawo-
dów prawniczych (prokuratorów, sędziów i notariuszy) nie przewidują upoważnienia
do wydania przepisów wykonawczych w zakresie postępowań dyscyplinarnych.
Odmiennie przedstawiają się uprawnienia do wniesienia nadzwyczajnych
środków zaskarżenia w pozostałych korporacjach prawniczych. I tak, na podstawie
art. 91a ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (jednolity tekst: Dz.U.
z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) adwokaci mają na równi z inną stroną oraz Mini-
strem Sprawiedliwości, Rzecznikiem Praw Obywatelskich oraz Prezesem Naczelnej
Rady Adwokackiej prawo wniesienia do Sądu Najwyższego kasacji od orzeczenia
wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji. Według art. 91e do
rozpoznania kasacji stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karne-
go z wyłączeniem art. 526 § 2 oraz art. 530 § 2 i 3. Ponadto, stosownie do § 1 pkt 3
w związku z § 44 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23 lipca 1998 r. w spra-
wie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów (Dz.U. Nr 99, poz.
635) dopuszczalne jest wznowienie postępowania. Podobnie, od wyroku wydanego
w drugiej instancji przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny, według art. 622 ustawy z 6 lipca
1982 r. o radcach prawnych (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r., Nr 123, poz. 1059 ze
zm.) stronom, Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz
Prezesowi Krajowej Rady Radców Prawnych przysługuje kasacja do Sądu Najwyż-
szego, a w § 52 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 6 kwietnia 1984 r. w
sprawie zasad i trybu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców praw-
nych (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.) przewidziano możliwość wznowienia tego po-
stępowania.
O celowości wprowadzonego przez ustawodawcę zróżnicowania środków za-
skarżenia w postępowaniach dyscyplinarnych osób wykonujących poszczególne za-
wody prawnicze świadczą też odmienne konsekwencje orzeczeń skazujących na
karę wydalenia z tych zawodów. I tak, na podstawie art. 86 ust. 2 ustawy o prokura-
turze oraz art. 65 § 3 ustawy o notariacie - po upływie pięciu lat od uprawomocnienia
się orzeczenia skazującego na karę wydalenia ze służby (o pozbawieniu prawa pro-
wadzenia kancelarii), na wniosek ukaranego, Prokurator Generalny - w stosunku do
prokuratora, a Minister Sprawiedliwości - w stosunku do notariusza, zarządza usu-
nięcie odpisu orzeczenia z akt osobowych, jeżeli w tym okresie nie wydano przeciw-
ko ukaranemu innego orzeczenia skazującego. Tak więc, w tym trybie, po upływie
pięciu lat, prawomocne orzeczenie orzekające najsurowszą karę dyscyplinarną wo-
bec prokuratora, a także notariusza, może być usunięte z obrotu prawnego. W powo-
łanej wyżej ustawie o u.s.p. brak jest przepisu o usunięciu z akt osobowych orzecze-
nia sądu dyscyplinarnego, a zgodnie z art. 109 § 4 tej ustawy, wymierzenie kary zło-
żenia sędziego z urzędu pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania
ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego. Nie usuwa się też wzmianek
o karze pozbawienia prawa do wykonywaniu zawodu radcy prawnego lub wydalenia
z aplikacji (art. 71 ust. 2 ustawy o radcach prawnych) oraz o karze wydalenia z ad-
wokatury (art. 95 ł ust. 2 - Prawa o adwokaturze).
Zdaniem składu orzekającego w sprawie, uregulowania te oznaczają, że w ra-
zie prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnej kary pozbawienia prawa do dalszego
wykonywania zawodu, po upływie pięciu lat (pod warunkiem niekaralności w tymże
okresie) mogą ubiegać się: prokurator - o powołanie na funkcję, a notariusz - o moż-
liwości dokonywania czynności notarialnych w kancelarii, natomiast jedyną możliwo-
ścią ,,powrotu do wykonywania zawodu" dla sędziów, radców prawnych i adwokatów
jest uzyskanie innego orzeczenia sądu dyscyplinarnego, a jest to możliwe jedynie w
drodze wznowienia postępowania i dlatego taką drogę ustawodawca przewidział w
ustawach ich dotyczących. Podkreślić też można, że wprawdzie do prokuratorów
stosuje się szereg przepisów u.s.p., to jednak sędziowie są jedyną grupą zawodową,
która nie ma prawa do wniesienia kasacji od orzeczenia dyscyplinarnego wydanego
w drugiej instancji.
W rozpatrywanej sprawie zasadnie podniósł pełnomocnik obwinionego, że
Sąd Dyscyplinarny prowadzący postępowanie dyscyplinarne w 1994 r. powinien był
je zawiesić do czasu prawomocnego zakończenia toczącego się równocześnie po-
stępowania karnego, jednakże także obwiniony mógł wówczas taki wniosek zgłosić.
Sąd ten, uznając obwinionego za winnego zarzucanego uchybienia godności urzędu
prokuratorskiego i oceniając je jako przewinienie służbowe, nie był uprawniony do
kwalifikowania przypisanego czynu jako występku w rozumieniu Kodeksu karnego.
W świetle powyższego, orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego z 14 września 1995
r., może zostać na wniosek skarżącego usunięte z jego akt, a prawomocny wyrok
uniewinniający od zarzutów stanowiących przyczynę wydalenia go ze służby proku-
ratorskiej i niewątpliwa wadliwość tego orzeczenia, powinny być znaczącymi argu-
mentami za ponownym powołaniem go na tę funkcję, jeśli o to wystąpi.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie powołanych przepi-
sów oraz art. 536, 537, 455 zdanie pierwsze KPK orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================